Deniz Ticareti Hukukunda Değerli Eşya | TTK ve Yargıtay Kararları

Deniz Ticareti Hukukunda Değerli Eşya

Deniz ticareti, yalnızca yük taşımacılığını değil, yolcu taşımacılığını da kapsayan geniş bir alanı düzenler. Yolcu gemilerinde seyahat eden kişilerin yanlarında bulundurdukları veya taşıyıcıya teslim ettikleri eşyalar, hukuken farklı kategorilere ayrılır: kabin bagajı, kabin bagajı dışındaki bagaj ve değerli eşyalar. Bu ayrım, taşıyıcının sorumluluğunu belirleme açısından kritik öneme sahiptir.

Özellikle değerli eşya, hem yolcular hem de taşıyıcılar açısından en tartışmalı konulardan biridir. Çünkü bu tür eşyalar, diğer bagajlara göre daha yüksek ekonomik değere sahip olup kaybolmaları veya zarar görmeleri durumunda büyük tazminat taleplerine yol açabilmektedir.

Değerli Eşya Nedir?

Değerli eşya, yolcunun yanında bulundurduğu veya taşıyıcıya teslim ettiği, ekonomik değeri yüksek eşyaları ifade eder. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve uluslararası sözleşmelere göre değerli eşyalar:

Mücevher, altın, gümüş, değerli taşlar,
Nakit para, kıymetli evrak, tahvil, bono, hisse senedi,
Sanat eserleri, antikalar, koleksiyon eşyaları,
Elektronik cihazlar (bilgisayar, kamera vb.),
Yüksek değere sahip kişisel eşyalar

olarak kabul edilir.

Burada kritik nokta, değerli eşyanın taşıyıcıya bildirilmemesi halinde taşıyıcının sorumluluğunun sınırlı olmasıdır.

Türk Ticaret Kanunu’nda Değerli Eşya

TTK m. 1257, değerli eşya konusunu açıkça düzenlemiştir. Buna göre:

Yolcu, yanında bulunan veya taşıyıcıya teslim ettiği değerli eşyaları taşıyıcıya bildirmelidir.
Bildirim yapılmazsa, taşıyıcı bu eşyaların kaybı veya zararından sorumlu değildir.
Bildirim yapılmışsa, taşıyıcı makul güvenlik tedbirleri almakla yükümlüdür.

Örneğin, yolcu gemisine yanınızda büyük miktarda altınla binerseniz ve bunu taşıyıcıya bildirmezseniz, kaybolması halinde taşıyıcıya tazmin sorumluluğu yüklenemez.

Uluslararası Düzenlemeler

Deniz yoluyla yolcu taşımacılığına ilişkin en önemli uluslararası belge olan Athens Convention (1974) da değerli eşya konusuna özel hükümler getirmiştir.

Yolcunun yanında bulunan mücevher, para veya kıymetli evrak, taşıyıcıya bildirilmedikçe sorumluluk doğmaz.
Bildirilen değerli eşyalar için taşıyıcı, gemide güvenli saklama koşulları sağlamak zorundadır.
Sorumluluk limitleri, özel çekme hakkı (SDR) üzerinden belirlenmiştir.

Taşıyıcının Sorumluluğu

Değerli eşyaların zarar görmesi veya kaybolması halinde taşıyıcının sorumluluğu üç ayrı ihtimale göre belirlenir:

Bildirim Yapılmamışsa: Taşıyıcı sorumlu değildir. Bu durumda yolcu, kendi kusuruyla riski üstlenmiş sayılır.
Bildirim Yapılmışsa: Taşıyıcı, değerli eşyaları güvenli şekilde muhafaza etmekle yükümlüdür. Zarar doğarsa, kusuru oranında sorumlu olur.
Kast veya Ağır Kusur: Bildirim olsun veya olmasın, taşıyıcı veya personeli kasıtlı olarak ya da ağır ihmal sonucu zarara sebep olmuşsa sınırsız sorumluluk söz konusu olur.

Yargıtay Kararlarında Değerli Eşya

Türk yargı uygulamasında Yargıtay, değerli eşyalarla ilgili davalarda şu prensipleri benimsemiştir:

Yolcunun yanında bulundurduğu ve taşıyıcıya bildirmediği ziynet eşyalarının kaybolmasında taşıyıcı sorumlu tutulmamıştır.
Ancak yolcu değerli eşyayı taşıyıcıya teslim edip bildirmişse, taşıyıcı sorumluluk üstlenmiş sayılır.
Bir kararında Yargıtay, yolcunun gemi kamarasında sakladığı değerli eşyaların çalınmasını, taşıyıcının yeterli güvenlik tedbiri almaması nedeniyle kusur kabul etmiştir.

Bu içtihatlar, taşıyıcının güvenlik tedbirleri alma yükümlülüğünün önemini ortaya koymaktadır.

Sigorta Boyutu

Değerli eşyalar, genellikle standart seyahat sigortaları kapsamında bulunmaz. Bu nedenle:

Yolcuların özel sigorta yaptırmaları,
Taşıyıcının da ek sorumluluk sigortaları düzenlemesi tavsiye edilmektedir.

Özellikle mücevher, nakit para veya elektronik cihaz gibi eşyaların gemi seyahatlerinde özel sigorta ile güvence altına alınması, olası zararların telafisini kolaylaştırır.

Uygulamada Değerli Eşya Örnekleri

Mücevher Kaybı: Yolcunun gemide yanında bulundurduğu mücevherlerin çalınması.
Elektronik Eşyaların Zarar Görmesi: Deniz kazası veya yangın sonucu yolcuya ait bilgisayarların zarar görmesi.
Nakit Paranın Kaybı: Bildirilmeyen nakit paranın kaybolması halinde taşıyıcının sorumlu tutulmaması.
Sanat Eserleri: Sergi için taşınan değerli tabloların bildirilmemesi halinde sorumluluk tartışmaları.

Sonuç

Değerli eşya, deniz ticareti hukukunda yolcu taşımacılığında en hassas konulardan biridir. Türk Ticaret Kanunu, Athens Convention ve Yargıtay kararları dikkate alındığında şu sonuçlara ulaşılır:

Yolcu, değerli eşyalarını taşıyıcıya bildirmelidir.
Bildirilmemiş eşyaların kaybında taşıyıcı sorumlu değildir.
Bildirilen eşyaların güvenliği için taşıyıcı makul tedbirler almak zorundadır.
Kasıt veya ağır ihmal hallerinde sorumluluk sınırlaması uygulanmaz.
Yolcuların özel sigorta yaptırmaları, olası zararların telafisi açısından büyük önem taşır.

Sonuç olarak, değerli eşyalarla ilgili düzenlemeler, hem yolcuların haklarını korumakta hem de taşıyıcıların sorumluluklarını dengelemekte olup deniz ticaretinde güvenliğin artırılmasına hizmet etmektedir.

Gözdenur Turna

Single Blog Title