Deniz Ticareti Hukukunda Bağlama Kütüğünün Tanımı

Giriş

Deniz ticareti hukuku, deniz taşımacılığında güvenliğin ve şeffaflığın sağlanması için gemilerin ve deniz araçlarının hukuki statülerini düzenleyen temel kuralları içerir. Bu sistemin merkezinde gemi sicilleri bulunmakla birlikte, özellikle küçük tonajlı deniz araçlarının ve içsu araçlarının kayıt altına alınması için bağlama kütüğü geliştirilmiştir.

Bağlama kütüğü, Türk hukuk sistemine 2000’li yıllarda giren, gemi siciline kaydı zorunlu olmayan araçların kayıt altına alınmasını sağlayan özel bir kurumdur. Hukuki güvenlik, kamu düzeni ve deniz güvenliği açısından büyük önem taşır.

---

1. Bağlama Kütüğünün Tanımı

Bağlama kütüğü, gemi siciline kaydı zorunlu olmayan ancak ekonomik, sosyal veya güvenlik bakımından kayıt altına alınması gerekli görülen deniz ve içsu araçlarının kaydedildiği resmi defterdir.

• Bir yönüyle idari kayıt sistemi,
• Diğer yönüyle hukuki güvence sağlayan sicil niteliğindedir.

Kısaca; bağlama kütüğü, küçük teknelerin, yatların, balıkçı teknelerinin ve içsu araçlarının hukuki kimlik kazanmasını sağlar.

---

2. Hukuki Dayanak

• Türk Ticaret Kanunu (TTK m. 941 vd.): Gemi siciline ilişkin temel kuralları düzenler, ancak küçük araçlar için bağlama kütüğü sistemine atıf yapılır.
• 2009 tarihli Bağlama Kütüğü Uygulama Yönetmeliği: Bağlama kütüğünün işleyişi, hangi araçların kaydedileceği ve kayıt prosedürlerini düzenler.
• İdari düzenlemeler: Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı’nın ortak yetkileri çerçevesinde yürütülür.

---

3. Bağlama Kütüğünün Kapsamı

Bağlama kütüğüne kaydedilecek araçlar şunlardır:

• 18 gros tonilatodan küçük gemiler,
• Özel ve ticari yatlar,
• Gezi ve spor tekneleri,
• Küçük balıkçı tekneleri,
• Göl, nehir ve barajlarda kullanılan içsu araçları.

Kaydı zorunlu olmayan araçlar (kürekli kayıklar, hobi amaçlı küçük tekneler) ise yalnızca isteğe bağlı olarak kaydedilebilir.

---

4. Bağlama Kütüğü ile Gemi Sicili Arasındaki Farklar

Özellik	Gemi Sicili	Bağlama Kütüğü
Kapsam	18 GT üzeri ticaret gemileri	Küçük tonajlı gemiler ve içsu araçları
Hukuki Etki	Aynî hakların kesin kaydı	Daha çok idari denetim ve malik tespiti
Zorunluluk	Belirli gemiler için zorunlu	Küçük araçlar için zorunlu/isteğe bağlı
İşlev	Ticari güvenlik ve uluslararası hukuk	Kamu düzeni, güvenlik ve kayıtlılık

---

5. Bağlama Kütüğünün İşlevleri

• Kimlik kazandırma: Aracın teknik özellikleri ve malik bilgileri resmi kayda geçer.
• Maliklik karinesi: Kütükte malik olarak görünen kişi malik kabul edilir.
• Üçüncü kişilere güvence: Sicile güven ilkesi işler, üçüncü kişiler korunur.
• Aynî hakların kaydı: İpotek, intifa, haciz gibi hakların üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi için kütüğe kaydedilmesi gerekir.
• Denetim kolaylığı: Kaçakçılığın, yasa dışı avcılığın ve kayıt dışı faaliyetlerin önlenmesine katkı sağlar.

---

6. Yargıtay Kararları Işığında Bağlama Kütüğü

• Yargıtay 11. HD, 2015/4321 E., 2017/5980 K.: Bağlama kütüğünde malik görünen kişinin malik kabul edilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
• Yargıtay 11. HD, 2016/712 E., 2017/3489 K.: Bağlama kütüğüne kayıtlı araçların mülkiyet devrinde kütük kaydının esas alınacağını belirtmiştir.
• Yargıtay 11. HD, 2018/3420 E., 2019/2216 K.: Bağlama kütüğünün alacaklıların haklarının korunmasında da etkili bir araç olduğunu teyit etmiştir.

---

7. Uygulamadaki Sorunlar

• Küçük teknelerin önemli bir kısmının hâlâ kayıt dışı kalması.
• Liman başkanlıkları arasında uygulama farklılıkları.
• Elektronik kayıt sisteminin yeterince gelişmemesi.
• Yüksek harç ve vergi oranlarının kayıt dışılığı teşvik etmesi.

---

8. Çözüm Önerileri

• Elektronik bağlama kütüğü sistemi yaygınlaştırılmalı.
• Uygulama birliği için standart yönetmelikler çıkarılmalı.
• Vergi ve harç teşvikleri ile kayıtlılık özendirilmeli.
• Denetimler sıklaştırılmalı, kayıt dışı araçlar sisteme dahil edilmelidir.

---

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda bağlama kütüğü, gemi siciline kaydı zorunlu olmayan deniz ve içsu araçlarının kayıt altına alınmasını sağlayan, hukuki güvenlik ve kamu düzeni için vazgeçilmez bir kurumdur.

• Tanımı itibarıyla, hem idari kayıt hem de hukuki güvence fonksiyonuna sahiptir.
• Maliklik karinesi, sicile güven ilkesi ve aynî hakların kaydı açısından önemli sonuçlar doğurur.
• Yargıtay kararları, bağlama kütüğünü yalnızca idari bir kayıt sistemi değil, aynı zamanda üçüncü kişilerin korunmasını sağlayan hukuki bir güvenlik mekanizması olarak değerlendirmiştir.

Sonuç olarak bağlama kütüğü, deniz ticaretinde şeffaflığı, güvenliği ve hukuki öngörülebilirliği artıran, modern denizcilik düzeninin temel taşlarından biridir.

Gözdenur Turna