Deniz Ticareti Hukukunda Bağlama Kütüğünün Amacı

Giriş

Deniz ticareti, ulusal ve uluslararası düzeyde en yoğun kullanılan taşımacılık yöntemlerinden biridir. Ancak denizlerde seyreden her araç, ticaret gemisi niteliğinde değildir. Küçük tekneler, balıkçı gemileri, gezi ve spor tekneleri gibi farklı büyüklük ve işlevlerde araçların da deniz ticaretinde ve deniz yaşamında önemli bir yeri vardır. Bu araçların hukuki güvenceye kavuşturulması ve devlet denetimine tabi tutulması için bağlama kütüğü sistemi geliştirilmiştir.

Bağlama kütüğü, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve ilgili mevzuat çerçevesinde oluşturulan, gemi siciline kayıt zorunluluğu bulunmayan ancak belirli boyut, nitelik ve fonksiyonları olan deniz ve içsu araçlarının kaydedildiği özel bir sistemdir. Bu makalenin amacı, bağlama kütüğünün varlık sebebini, işlevini ve deniz ticaretindeki rolünü ayrıntılı bir biçimde açıklamaktır.

---

1. Bağlama Kütüğünün Hukuki Temeli

• Türk Ticaret Kanunu (TTK m. 941 vd.) gemi sicilini düzenlerken, küçük teknelerin ve içsu araçlarının kayıt sistemini doğrudan düzenlememiş, bu boşluk bağlama kütüğü ile doldurulmuştur.
• 2009 tarihli Bağlama Kütüğü Uygulama Yönetmeliği, hangi araçların bağlama kütüğüne kaydedileceğini, kayıt usullerini ve hukuki sonuçlarını belirlemiştir.
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı, bağlama kütüğünün yürütülmesinden sorumlu idari otoriteler olarak yetkilendirilmiştir.

---

2. Bağlama Kütüğünün Ortaya Çıkış Amacı

Bağlama kütüğü sistemi, özellikle kayıt dışı teknelerin yarattığı güvenlik, ekonomik ve hukuki sorunları çözmek amacıyla ortaya çıkmıştır.

2.1. Hukuki Güvence Sağlamak

• Maliklerin mülkiyet haklarının kayıt altına alınması.
• Devir ve satış işlemlerinin şeffaf şekilde yapılması.
• Üçüncü kişilere karşı sicile güven ilkesiyle koruma sağlanması.

2.2. Devlet Denetimini Güçlendirmek

• Küçük teknelerin izlenebilir hale gelmesi.
• Kaçakçılık, yasa dışı avlanma ve kayıt dışı ticaretin önlenmesi.
• Deniz güvenliğinin artırılması.

2.3. Vergi ve Harç Gelirlerini Düzenlemek

• Kayıtlı araçlardan vergi ve harçların düzenli tahsili.
• Devletin mali kayıplarının önüne geçilmesi.

2.4. Turizm ve Yatçılığı Teşvik Etmek

• Yatların ve turistik teknelerin güvenilir hukuki altyapıya kavuşması.
• Yat turizminin uluslararası standartlara uyumunun sağlanması.

---

3. Bağlama Kütüğünün İşlevleri

3.1. Kimlik Kazandırma

Her araç, bağlama kütüğüne kaydedildiğinde kendine özgü bir kimlik numarası alır. Bu, hem denetimde hem de hukuki işlemlerde kolaylık sağlar.

3.2. Maliklik Karinesi

Bağlama kütüğünde malik olarak görünen kişi malik sayılır. Bu, hukuki güvenlik ve ticari istikrar sağlar.

3.3. Ayni Hakların Kaydı

İpotek, intifa, haciz gibi ayni haklar bağlama kütüğüne kaydedilerek üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir hale gelir.

3.4. Uluslararası Uyum

Her devletin denizcilik faaliyetlerini düzenlemek için sicil sistemleri vardır. Bağlama kütüğü, Türk hukukunun uluslararası standartlara uyum sağlamasını destekler.

---

4. Yargıtay Kararları Işığında Bağlama Kütüğünün Amacı

• Yargıtay 11. HD, 2015/4321 E., 2017/5980 K.: Bağlama kütüğünde malik görünen kişinin malik kabul edilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
• Yargıtay 11. HD, 2016/712 E., 2017/3489 K.: Bağlama kütüğü kaydının, mülkiyetin devrinde güvenlik sağladığını belirtmiştir.
• Yargıtay 11. HD, 2018/3420 E., 2019/2216 K.: Bağlama kütüğünün, küçük teknelerin ekonomik ve hukuki güvenliği için zorunlu bir kayıt sistemi olduğunu teyit etmiştir.

---

5. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Küçük teknelerin bir kısmının hâlâ kayıt dışı olması.
• Liman başkanlıkları arasında uygulama farklılıklarının bulunması.
• Elektronik bağlama kütüğü sisteminin tam oturmamış olması.
• Yüksek harç ve vergilerin kayıt dışına yönelime sebep olması.

---

6. Çözüm Önerileri

• Dijital altyapı güçlendirilmeli: Elektronik bağlama kütüğü sistemi tüm limanlarda uygulanmalı.
• Uygulama birliği sağlanmalı: Standart kılavuzlar hazırlanarak farklılıklar giderilmeli.
• Teşvikler getirilmeli: Kayıtlı araç sahipleri için vergi ve sigorta avantajları tanınmalı.
• Denetimler artırılmalı: Kayıt dışı araçlar tespit edilerek kütüğe dahil edilmeli.

---

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda bağlama kütüğünün amacı, küçük gemi ve deniz araçlarını kayıt altına alarak hukuki güvenlik sağlamak, devletin denetim yetkisini güçlendirmek, ekonomik düzeni korumak ve denizcilik faaliyetlerinde şeffaflık oluşturmaktır.

• Maliklerin mülkiyet haklarını garanti altına alır.
• Üçüncü kişilere karşı sicile güven ilkesi işletilir.
• Devlete mali gelir sağlar.
• Deniz güvenliği, kamu düzeni ve turizmin gelişimine katkıda bulunur.

Sonuç olarak bağlama kütüğü, yalnızca bir idari kayıt sistemi değil; hukuki güvenliğin, ticari istikrarın ve denizcilik faaliyetlerinin sürdürülebilirliğinin teminatıdır.