DENİZ TİCARET HUKUKUNDA KURTARMA NEDİR?

Türk Deniz Ticaret Hukuku’nda Kurtarma: Detaylı Bir İnceleme

Giriş

Denizcilik, doğası gereği risklerle dolu bir sektördür. Bu riskler, gemi kazaları, denizde mahsur kalma durumları, yangınlar ve diğer tehlikeler olarak karşımıza çıkabilir. Deniz ticaretinin bu riskli doğası, kurtarma faaliyetlerinin önemini arttırmaktadır. Türk Deniz Ticaret Hukuku’nda kurtarma, gemilerin, yüklerin ve denizdeki insanların korunması ve kurtarılması amacıyla yapılan tüm faaliyetleri kapsar. Bu yazıda, kurtarma kavramı, hukuki düzenlemeler, kurtarma faaliyetlerinin tarafları, ödüller ve diğer hukuki sonuçlar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

1. Kurtarma Kavramı ve Hukuki Niteliği

Kurtarma, deniz ticaretinde bir gemi, yük veya denizcinin deniz tehlikesinden kurtarılması amacıyla yapılan faaliyetleri ifade eder. Türk Deniz Ticaret Kanunu, kurtarma faaliyetlerini detaylı bir şekilde düzenlemiş olup, bu faaliyetlerin hukuki niteliğini ve tarafların haklarını belirlemiştir.

1.1. Kurtarmanın Tanımı

Kurtarma, geminin veya yükün deniz tehlikesinden kurtarılması amacıyla yapılan her türlü faaliyeti kapsar. Bu, bir geminin karaya oturması, batma tehlikesiyle karşı karşıya kalması, yangın çıkması veya diğer herhangi bir deniz tehlikesi durumunda yapılan müdahaleleri içerir. Kurtarma faaliyeti, genellikle denizde başka bir gemi veya kurtarma ekibi tarafından gerçekleştirilir.

1.2. Hukuki Dayanak

Türk Deniz Ticaret Kanunu’nun ilgili maddeleri, kurtarma faaliyetlerini düzenler ve bu faaliyetlerin nasıl yürütüleceğini belirler. Ayrıca, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası deniz hukuku sözleşmeleri, kurtarma faaliyetlerinin uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlar.

2. Kurtarma Faaliyetlerinin Tarafları

Kurtarma faaliyetleri, genellikle kurtaran ve kurtarılan olarak adlandırılan iki ana tarafı içerir. Ancak, bu faaliyetlerde farklı rol ve sorumluluklara sahip başka taraflar da yer alabilir.

2.1. Kurtaran

Kurtaran, gemiyi, yükü veya denizcileri kurtarmak için gerekli müdahaleyi yapan kişidir. Bu, başka bir geminin mürettebatı, profesyonel kurtarma ekipleri veya özel kurtarma şirketleri olabilir. Kurtaran, kurtarma faaliyetini gerçekleştirdikten sonra, belirli şartlar altında kurtarma ödülü talep etme hakkına sahiptir.

2.2. Kurtarılan

Kurtarılan, deniz tehlikesi altında olan gemi, yük veya denizcidir. Kurtarılan taraf, genellikle kurtarma faaliyetleri sonucunda oluşan masrafları karşılamakla yükümlüdür. Bu, kurtarma ödülünü ödemek ve kurtarma faaliyetleri sırasında ortaya çıkan diğer maliyetleri karşılamak anlamına gelir.

2.3. Sigorta Şirketleri

Sigorta şirketleri, kurtarma faaliyetlerinde dolaylı bir rol oynayabilirler. Geminin, yükün veya gemideki kişilerin sigortalı olması durumunda, kurtarma ödülü ve diğer maliyetlerin karşılanmasında sigorta şirketleri devreye girer. Bu, sigortalı olan tarafın mali yükünün hafifletilmesine yardımcı olur.

3. Kurtarma Faaliyetlerinin Yürütülmesi ve Hukuki Sonuçları

Kurtarma faaliyetleri, deniz ticaretinde belirli kurallar ve prosedürler çerçevesinde gerçekleştirilir. Bu faaliyetlerin hukuki sonuçları, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler.

3.1. Kurtarma Faaliyetlerinin Başlatılması

Kurtarma faaliyetlerinin başlatılması, deniz tehlikesi altında olan bir geminin, yükün veya kişinin kurtarılması için yapılan ilk müdahaleyi ifade eder. Bu müdahale, genellikle bir gemi kaptanı tarafından başlatılır ve acil durum ekiplerinin koordinasyonuyla yürütülür. Türk Deniz Ticaret Kanunu, bu tür durumlarda kurtarma faaliyetlerinin nasıl başlatılacağını ve kimlerin sorumlu olduğunu düzenler.

3.2. Kurtarma Faaliyetlerinde Dikkate Alınacak Faktörler

Kurtarma faaliyetlerinde dikkate alınması gereken çeşitli faktörler vardır. Bunlar, geminin veya yükün değeri, kurtarma sırasında ortaya çıkan tehlikeler, kurtarma faaliyetinin süresi ve kurtarma ekiplerinin çabası gibi unsurları içerir. Bu faktörler, kurtarma ödülünün belirlenmesinde ve hukuki sorumlulukların dağılımında önemli bir rol oynar.

3.3. Kurtarma Ödülü

Kurtarma ödülü, kurtarma faaliyetini gerçekleştiren tarafa ödenen bir bedeldir. Bu ödül, kurtarılan malın veya geminin değerine, kurtarma faaliyetinin zorluk derecesine ve kurtaranın gösterdiği çabaya göre belirlenir. Türk Deniz Ticaret Kanunu, kurtarma ödülünün nasıl hesaplanacağını ve hangi durumlarda talep edilebileceğini detaylı bir şekilde düzenler.

4. Kurtarma Faaliyetlerinde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

Kurtarma faaliyetlerinde yer alan tarafların belirli hak ve yükümlülükleri vardır. Bu hak ve yükümlülükler, kurtarma faaliyetinin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi ve hukuki sorunların önlenmesi için önemlidir.

4.1. Kurtaranın Hakları ve Yükümlülükleri

Kurtaran, kurtarma faaliyetini gerçekleştirdikten sonra belirli haklara sahiptir. Bu haklar arasında kurtarma ödülü talep etme, kurtarma faaliyetinin giderlerini karşılama ve kurtarılan mal veya gemi üzerinde hapis hakkı yer alır. Kurtaranın yükümlülükleri ise, kurtarma faaliyetini güvenli ve etkin bir şekilde yürütmek, kurtarılan mal veya gemiyi korumak ve mümkünse daha fazla zararın oluşmasını engellemektir.

4.2. Kurtarılanın Hakları ve Yükümlülükleri

Kurtarılan taraf, kurtarma faaliyetinin başarılı bir şekilde tamamlanması için işbirliği yapmakla yükümlüdür. Bu, kurtarma ekiplerine gerekli bilgileri sağlamak, kurtarma faaliyetini kolaylaştırmak ve ortaya çıkan maliyetleri karşılamak anlamına gelir. Kurtarılan tarafın hakları arasında, kurtarma faaliyetinin uygun bir şekilde yürütülmesini talep etmek ve kurtarılan mal veya gemi üzerinde sahiplik iddiasında bulunmak yer alır.

5. Kurtarma Faaliyetlerinin Ticari ve Ekonomik Önemi

Kurtarma faaliyetleri, deniz ticaretinde sadece hukuki değil, aynı zamanda ticari ve ekonomik anlamda da büyük bir öneme sahiptir. Bu faaliyetler, gemilerin, yüklerin ve denizdeki insanların güvenliğini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda deniz ticaretinin sürekliliğini ve karlılığını da etkiler.

6.Deniz Ticaretinin Sürekliliği ve Kurtarma

Deniz ticaretinin sürekliliği, gemilerin ve yüklerin güvenliğinin sağlanmasına bağlıdır. Kurtarma faaliyetleri, deniz ticaretinin aksamadan devam etmesini sağlar ve denizdeki risklerin minimize edilmesine yardımcı olur. Bu, hem ulusal hem de uluslararası ticaretin kesintiye uğramadan sürdürülmesi için kritiktir. Ayrıca, deniz ticaretinde güvenlik standartlarının yükseltilmesine ve sektördeki genel güvenliğin artmasına katkıda bulunur.

7.1989 Uluslararası Kurtarma Sözleşmesi (Salvage Convention)

Türkiye, 1989 yılında kabul edilen ve 1996 yılında yürürlüğe giren Uluslararası Kurtarma Sözleşmesi’ne taraf olmuştur. Bu sözleşme, denizde tehlike altındaki gemi ve yüklerin kurtarılmasına yönelik uluslararası kuralları belirler. Sözleşme, kurtarma faaliyetlerinin nasıl yürütüleceğini, kurtaranın haklarını ve kurtarma ödülünün belirlenmesine yönelik kriterleri detaylandırır. Ayrıca, çevrenin korunmasına yönelik hükümler içermesi nedeniyle, çevre kirliliğinin önlenmesinde de önemli bir rol oynar.

Sonuç

Türk Deniz Ticaret Hukuku’nda kurtarma, gemilerin, yüklerin ve denizdeki insanların güvenliğini sağlamak amacıyla yapılan faaliyetleri kapsamaktadır. Kurtarma, sadece deniz ticaretinin güvenliğini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda ticari ve ekonomik açıdan da büyük öneme sahiptir. Kurtarma faaliyetleri, taraflar arasında hak ve yükümlülüklerin belirlenmesi, ödüllerin adil bir şekilde dağıtılması ve deniz ticaretinin sürekliliğinin sağlanması açısından kritik bir rol oynar. Türk Deniz Ticaret Kanunu ve uluslararası sözleşmeler, bu faaliyetlerin uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlar. Deniz ticaretinde kurtarma, güvenlik, ekonomik çıkarlar ve uluslararası işbirliği açısından vazgeçilmez bir unsurdur.