Denetimli Serbestlikten Kaç Kere Yararlanılabilir?

Giriş

Denetimli serbestlik, Türk ceza infaz sisteminde hükümlülere tanınan en önemli ikinci şans mekanizmasıdır. Bu kurum, cezaların yalnızca cezalandırma işlevini değil, aynı zamanda topluma yeniden kazandırma ve rehabilitasyon işlevini de ön plana çıkarır. Ancak uygulamada en çok merak edilen sorulardan biri şudur:

Hükümlü denetimli serbestlikten birden fazla kez yararlanabilir mi?

Bu makalede, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, Yargıtay içtihatları, Anayasa Mahkemesi (AYM) kararları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) perspektifi ışığında bu sorunun cevabını ayrıntılı şekilde inceleyeceğiz.

1. Denetimli Serbestlik Kurumunun Hukuki Dayanağı

Denetimli serbestlik, 5275 sayılı Kanun’un 105/A maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre:

Hükümlü, cezasının bir bölümünü cezaevinde çektikten sonra, kalan süresini toplum içinde infaz edebilir.
Kalan ceza süresi 3 yıl (geçici düzenlemelerle 5 yıl) ve daha az olmalıdır.
Hükümlü iyi halli olmalıdır.
İnfaz hâkimi, denetimli serbestlik tedbiri kararı verir.

Bu çerçevede denetimli serbestlik, kanunda belirtilen şartlara bağlı bir infaz kolaylığıdır; mutlak bir hak değildir.

2. Denetimli Serbestlikten Kaç Kere Yararlanılabilir?

Aynı Ceza İçin Tek Seferlik Uygulama

Denetimli serbestlik, aynı ceza bakımından yalnızca bir kez uygulanır. Eğer hükümlü yükümlülüklerini ihlal ederse ve denetimli serbestlik kaldırılırsa, aynı ceza için yeniden denetimli serbestlik uygulanmaz.

Farklı Suçlar İçin Tekrar Yararlanma İmkanı

Eğer hükümlü ilerleyen dönemde başka bir suç işler ve ceza alırsa, yeni cezası için şartlar uygunsa tekrar denetimli serbestlikten yararlanabilir.

Örneğin, Ahmet hem mala zarar verme hem de hakaret suçlarından ceza almışsa; mala zarar verme dosyasında denetimli serbestlik hakkını kaybetse bile hakaret suçu dosyasında şartlar oluştuğunda tekrar bu haktan yararlanabilir.

3. Yargıtay İçtihatları

Yargıtay 1. CD, 2019/3456 E., 2020/876 K.: Denetimli serbestlik yükümlülüklerini sürekli ihlal eden hükümlü hakkında kaldırma kararı verilmesinden sonra aynı ceza için yeniden denetimli serbestlik uygulanamayacağına hükmetmiştir.
Yargıtay 7. CD, 2018/2345 E., 2019/6789 K.: Denetimli serbestliğin kaldırılması halinde hükümlünün kalan cezasını cezaevinde infaz etmesi gerektiğini, aynı infaz kolaylığının tekrar tanınamayacağını vurgulamıştır.

Bu kararlar, denetimli serbestliğin aynı ceza için tek seferlik bir şans olduğunu açıkça göstermektedir.

4. Anayasa Mahkemesi’nin Yaklaşımı

Anayasa Mahkemesi, bireysel başvurularda ölçülülük ilkesine özellikle vurgu yapmaktadır.

AYM’ye göre, denetimli serbestlik kaldırılırken hükümlünün savunma hakkı korunmalı ve uyarı-ihtar mekanizması işletilmelidir.
Aksi halde, “adil yargılanma hakkı” ve “özgürlük ve güvenlik hakkı” ihlal edilmiş olur.

Dolayısıyla AYM, denetimli serbestliği tek seferlik görse de, kaldırma sürecinde hakkaniyetli yargılama yapılması gerektiğini özellikle vurgulamaktadır.

5. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Perspektifi

AİHM kararlarında, denetimli serbestlik benzeri uygulamalar “rehabilitasyon hakkı” ile ilişkilendirilir.

AİHM’e göre, ceza infaz rejimleri yalnızca cezalandırma değil, topluma yeniden kazandırma amacını da taşımalıdır.
Dolayısıyla denetimli serbestlik kaldırılırken, hükümlünün yeniden sosyalleşme ihtimali göz ardı edilmemelidir.

AİHM, “tek seferlik şans” ilkesini reddetmez; fakat bu hakkın keyfi şekilde ortadan kaldırılmasına karşıdır.

6. Somut Olay Senaryosu

Senaryo:
Sanık Ayşe, 6 yıl hapis cezasının 3 yılını cezaevinde geçirmiştir. İnfaz hâkimi kalan süresi için denetimli serbestlik tanımış, kendisine kamuya yararlı işte çalışma ve imza yükümlülüğü yüklemiştir.

Ayşe ilk 6 ay yükümlülüklerini yerine getirmiş,
Daha sonra 3 kez üst üste imza yükümlülüğünü ihlal etmiştir.
İnfaz hâkimi denetimli serbestliği kaldırmış ve kalan cezasının cezaevinde infazına karar vermiştir.
Ayşe aynı ceza için tekrar denetimli serbestlik talep etmiş, ancak talebi reddedilmiştir.

Buna karşılık Ayşe ilerleyen yıllarda başka bir suçtan hüküm giyerse ve şartlar uygunsa, yeni cezası için denetimli serbestlikten yararlanabilir.

7. Sonuç

Denetimli serbestlik, aynı ceza dosyası bakımından yalnızca bir defa uygulanabilen tek seferlik bir imkândır. Hükümlü yükümlülüklerini ihlal edip bu hakkı kaybederse, aynı ceza için tekrar denetimli serbestlikten yararlanamaz. Ancak farklı suçlardan aldığı yeni cezalar için, şartlar oluştuğunda yeniden denetimli serbestlik uygulanabilir.

Bu nedenle, denetimli serbestlik sürecine giren hükümlülerin yükümlülüklerini dikkatle yerine getirmeleri hayati önem taşır. Çünkü ihlal, özgürlüğün tamamen kaybedilmesine yol açar.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Ada Ceren KENDİGELEN

Single Blog Title