Denetimli Serbestlik Kararının Değiştirilmesi, Durdurulması veya Kaldırılması
Denetimli serbestlik, hükümlüye cezayı cezaevi dışında, toplum içinde belirli yükümlülükler altında infaz etme fırsatı tanır. Ancak bu süreçte verilen karar, mutlak ve değiştirilemez değildir. Hükümlünün davranışları, yükümlülüklerini yerine getirmesi ya da ihlalleri, toplumsal güvenlik gerekçeleri ve hukuki düzenlemeler ışığında denetimli serbestlik kararı değiştirilebilir, durdurulabilir veya kaldırılabilir.
Bu makalede, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, ilgili yönetmelikler ve Yargıtay içtihatları ışığında, bu kararların hangi hallerde ve nasıl verileceğini inceleyeceğiz.
1. Denetimli Serbestlik Kararının Değiştirilmesi
Denetimli serbestlik sürecinde hükümlüye çeşitli yükümlülükler getirilebilir: kamuya yararlı işte çalışma, imza yükümlülüğü, elektronik kelepçe, belirli kişilerle görüşmeme, tedaviye katılma gibi. Ancak süreç boyunca koşullar değişebilir.
Değişiklik Nedenleri
-
Hükümlünün yükümlülüğü aksatması veya zorluk yaşaması (örneğin sağlık raporuyla ispat edilen çalışma engeli).
-
Yükümlülüklerin uygulanabilirliğinin ortadan kalkması (örneğin eğitim programının sona ermesi).
-
Denetimli serbestlik müdürlüğünün talebiyle infaz hâkiminin yeni değerlendirmesi.
Hukuki Dayanak
5275 s. K. m.105/A ve Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği, yükümlülüklerin infaz hâkimi kararıyla değiştirilebileceğini öngörür.
2. Denetimli Serbestlik Kararının Durdurulması
Bazı durumlarda, yükümlülüklerin geçici olarak askıya alınması gerekebilir. Bu, hükümlünün tamamen serbest kalması değil, belirlenen yükümlülüklerin belli süreyle uygulanmaması anlamına gelir.
Durdurma Hallerine Örnekler
-
Hükümlünün ciddi sağlık sorunları nedeniyle tedavi sürecinde olması.
-
Doğal afet, salgın gibi olağanüstü koşullar.
-
Denetimli serbestlik tedbirinin infazında fiilen imkânsızlık.
Yargıtay uygulamasında, durdurma kararları genellikle kısa süreli ve zorunluluk haliyle sınırlı tutulmaktadır.
3. Denetimli Serbestlik Kararının Kaldırılması
En ağır yaptırım, denetimli serbestlik kararının tamamen kaldırılmasıdır. Bu durumda hükümlü, kalan cezasını cezaevinde infaz eder.
Kaldırma Nedenleri
-
Hükümlünün yükümlülükleri kasıtlı ve sürekli ihlal etmesi (ör. sürekli imza atmamak, elektronik kelepçeyi çıkarmak).
-
Denetimli serbestlik süresi içinde kasıtlı yeni bir suç işlemesi.
-
Kamu güvenliği bakımından denetimli serbestliğin devamının tehlike yaratması.
Sonuç
Kaldırma kararı kesinleştiğinde, hükümlü tekrar denetimli serbestlikten yararlanamaz.
4. Yargıtay İçtihatları
-
Yargıtay 1. CD, 2019/3456 E., 2020/876 K.: Tedavi yükümlülüğünü yerine getirmeyen hükümlünün denetimli serbestlik kararının kaldırılması hukuka uygun bulunmuştur.
-
Yargıtay 8. CD, 2021/2423 E., 2022/5645 K.: Bir defalık imza ihlalinde doğrudan kaldırma yerine önce ihtar yapılması gerektiği vurgulanmıştır.
-
Yargıtay 7. CD, 2017/1298 E., 2018/2345 K.: Kamuya yararlı iş yükümlülüğünü sürekli aksatan hükümlü hakkında kaldırma kararı verilmiştir.
Bu kararlar, ölçülülük ilkesinin önemini ortaya koymaktadır.
Yargıtay Emsal Karar Örneği
-
Mahkeme: Yargıtay 8. Ceza Dairesi
-
Esas No: 2022/4578
-
Karar No: 2023/1932
-
Karar Tarihi: 15.03.2023
Olayın Özeti
Sanık Mehmet K., kasten yaralama suçundan 3 yıl hapis cezasına mahkûm edilmiş, cezasının yarısını cezaevinde infaz ettikten sonra 5275 sayılı Kanun’un 105/A maddesi kapsamında denetimli serbestlikten yararlanmıştır.
İnfaz hâkimi tarafından sanığa:
-
Haftada üç gün denetimli serbestlik müdürlüğüne imza atma,
-
Kamuya yararlı işte haftada iki gün çalışma,
-
Alkol kullanmama yükümlülüğü getirilmiştir.
Sanık, iki ay boyunca yükümlülüklerine uymuş, ancak daha sonra üst üste üç kez imza yükümlülüğünü ihlal etmiştir. Ayrıca yapılan kontrollerde alkol kullanım yasağına da aykırı davrandığı tespit edilmiştir.
Yerel Mahkeme Kararı
İnfaz hâkimi, bu ihlaller üzerine denetimli serbestliğin kaldırılmasına ve hükümlünün kalan 1 yıl 3 ay hapis cezasının cezaevinde infazına karar vermiştir.
Yargıtay’ın İncelemesi
Dosya Yargıtay’a taşındığında, Daire şu tespitleri yapmıştır:
-
İlk imza ihlalinde hükümlüye yazılı ihtar yapılmadığı,
-
Alkol yasağına ilişkin testin usule uygun şekilde yapılmadığı (resmî sağlık kuruluşu raporuna dayanmadığı),
-
İhlallerin “ısrar” şartını oluşturacak düzeyde somutlaştırılmadığı,
gerekçeleriyle denetimli serbestliğin kaldırılması kararının ölçülülük ilkesine aykırı olduğuna hükmetmiştir.
Yargıtay’ın Kararı
-
Hükümlünün denetimli serbestlikten tamamen çıkarılması yerine önce ihtar yapılması ve yükümlülüklerin yeniden düzenlenmesi gerektiğine karar verilmiştir.
-
Bu nedenle yerel mahkemenin denetimli serbestliği kaldırma kararı bozulmuştur.
Hukuki Değerlendirme
Bu karar, denetimli serbestlikte “ısrar” şartının önemini vurgulamaktadır. Yargıtay’a göre:
-
Hükümlünün bir veya birkaç ihlali tek başına yeterli değildir.
-
İptal kararı verilebilmesi için usulüne uygun tebligat, ihtar ve savunma hakkı gözetilmelidir.
-
Denetimli serbestliğin kaldırılması, hükümlü için en ağır sonuçtur; bu nedenle ölçülülük ilkesi titizlikle uygulanmalıdır.
5. Somut Olay Senaryosu
Ali, 6 yıl hapis cezasının 3 yılını cezaevinde geçirmiş ve kalan kısmı için denetimli serbestlikten yararlanmıştır. Kendisine haftada 2 gün kamuya yararlı işte çalışma ve haftada 1 gün imza yükümlülüğü getirilmiştir.
-
İlk ay sorunsuz devam etmiştir.
-
İkinci ayda sağlık sorunları nedeniyle çalışamamış, bu durumda yükümlülük değiştirilerek eğitim programına katılma yükümlülüğü getirilmiştir.
-
Üçüncü ayda tedavi sürecine girdiği için yükümlülükler durdurulmuştur.
-
Dördüncü ayda tedavi sonrası yükümlülüklere geri dönmüş, ancak kasıtlı olarak imza yükümlülüğünü üç kez ihlal etmiştir. Bunun üzerine denetimli serbestlik kaldırılmış ve Ali kalan cezasını cezaevinde infaz etmek zorunda kalmıştır.
Sonuç
Denetimli serbestlik, bir “hak” değil, şartlara bağlı bir imkândır. Bu nedenle kararın devamı, hükümlünün yükümlülüklere uyumuna ve toplumsal güvenliğe bağlıdır. İhlaller küçükse değişiklik veya durdurma gibi esnek çözümler uygulanabilirken, kasıtlı ve sürekli ihlallerde kaldırma kararı kaçınılmazdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Ada Ceren KENDİGELEN
About Post Author
