DELMIA (Dassault Systèmes) Lisanssız Kullanımı Suç mu?

Dijital üretim çözümleri arasında kritik öneme sahip olan DELMIA, özellikle sanal imalat, süreç mühendisliği, robotik simülasyon ve dijital ikiz teknolojileriyle öne çıkar. Dassault Systèmes tarafından geliştirilen bu yazılım, savunma sanayii, otomotiv, havacılık ve endüstriyel otomasyon sektörlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Ancak yüksek lisans maliyeti, karmaşık aktivasyon sistemi ve kullanıcı başı ücret politikası nedeniyle bazı şirketlerin DELMIA’yı lisanssız (crack’li, emüle edilmiş veya sahte aktivasyonla) kullandığı bilinmektedir. Bu durum hem Türk Ceza Kanunu (TCK) hem de Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) bakımından açıkça suç teşkil etmektedir.

1. DELMIA Nedir? Nerelerde Kullanılır?

DELMIA, ürün yaşam döngüsünün üretim aşamasını dijital olarak planlama, doğrulama ve optimize etme imkânı sağlayan bir platformdur. Kullanım alanları arasında şunlar yer alır:

• Sanal üretim hattı simülasyonları
• Robotik hücre programlama
• İleri düzey süreç mühendisliği (MBOM-PBOM dönüşümü)
• İmalat ve montaj doğrulama (Process Planning & Simulation)
• Dijital ikiz ve iş akışı modelleme

DELMIA, CATIA, ENOVIA ve 3DEXPERIENCE platformlarıyla entegre çalışır. Kurumsal düzeyde lisanslanır; çoğu zaman floating license ya da network license server üzerinden yönetilir.

2. Lisanssız Kullanım Şekilleri

DELMIA’nın lisanssız kullanımı genellikle şu yöntemlerle gerçekleşir:

• Crack veya patch uygulamalarıyla aktivasyon bypassı,
• Sahte lisans sunucusu (license server emulator) kurulması,
• Süreli deneme sürümlerinin kalıcı hale getirilmesi,
• Başka bir firmaya ait lisansın kopyalanarak kullanılması,
• Eski sürümlerin yasa dışı şekilde güncellenerek aktif tutulması

Bu tür işlemler açıkça eser sahibinin mali haklarını ihlal eder ve cezai yaptırımlara neden olur.

3. FSEK Açısından Suçun Niteliği

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) m.2/1-b uyarınca bilgisayar yazılımları, bilim ve edebiyat eserleri kapsamında korunan fikrî ürünlerdir.

FSEK m.71:
“Eser sahibinin izni olmadan eseri çoğaltan, dağıtan, işleyen veya kullanan kişi hakkında 1 yıldan 5 yıla kadar hapis veya adli para cezası verilir.”

DELMIA yazılımının crack’lenmesi, hem çoğaltma, hem de işleme ve umuma iletim haklarının ihlali anlamına gelir. Özellikle:

• Dongle kopyalama,
• Yazılım dosyalarında değişiklik (DLL injection),
• Lisans sunucusu taklidi,

gibi işlemler FSEK m.71 kapsamında suç olarak kabul edilir.

4. TCK Kapsamında Bilişim Suçları

Lisanssız DELMIA kullanımında yazılımın lisans doğrulama sistemine müdahale edilmesi, bilişim sistemine karşı suç teşkil eder.

TCK m.244/4:
“Bir bilişim sisteminin işleyişini engelleyen veya bozan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Yine yazılımın başka firmaya ait lisans bilgileriyle aktif edilmesi,

TCK m.245/2
kapsamında “yetkisiz yarar sağlama” suçuna girer.

5. Hukuki ve Ticari Sonuçlar

Tazminat Sorumluluğu

Dassault Systèmes veya Türkiye’deki lisans sağlayıcıları, tespit halinde şu taleplerde bulunabilir:

• Güncel lisans bedelinin faiziyle tahsili,
• Korsan kullanım süresine göre ek bedel,
• Marka ve telif hakkı ihlali nedeniyle manevi tazminat,
• Yayın, dağıtım veya teşhir halinde yüksek cezai şart

Tazminat talepleri, ticari hayatta milyonlarla ifade edilen zarar kalemlerine dönüşebilir.

Denetim ve Soruşturma Süreci

• BTK ve savcılığa yapılan şikayet üzerine soruşturma açılabilir,
• Firma bilgisayarları adli bilişim uzmanları tarafından incelenir,
• Log kayıtları, kurulum tarihleri, IP adresleri geriye dönük analiz edilir,
• Şirket yöneticileri ve IT sorumluları hakkında ceza davası açılabilir.

6. Yargıtay Kararları ve İçtihatlar

Yargıtay kararlarında, crack yazılımların aktif hale getirilmesi maddi gerçeği ortaya koyan teknik inceleme raporlarıyla ispatlandığında, sanıkların cezalandırılmasına karar verildiği görülmektedir.

Yargıtay 8. Ceza Dairesi – 2022/4712 E., 2023/1479 K.
“Lisanssız yazılım kullanan sanığın bilgisayarında crack dosyalarının bulunduğu sabit olup, suçun manevi unsuru oluşmuştur.”

DELMIA gibi profesyonel sistemlerde, yazılım log’ları ve sistem izleri çok net biçimde delil oluşturmaktadır.

7. ISO ve Kurumsal Denetimlerde Etkisi

DELMIA, ISO 9001, ISO 14001, AS9100 gibi kalite standartlarının uygulanmasında doğrudan dijital üretim planlamasını ilgilendirdiğinden, lisanssız kullanım şu riskleri doğurur:

• Kalite belgesi askıya alınabilir,
• Tedarikçi zincirinden çıkarılabilir,
• Uluslararası ihalelerden men edilebilir,
• Marka itibarına ciddi zarar verebilir.

8. Hukuka Uygun Alternatifler

• Dassault Systèmes’in eğitim ve öğrenci lisansları
• Bulut tabanlı 3DEXPERIENCE üzerinden düşük maliyetli kullanımlar
• Zaman bazlı kiralama modelleri (monthly licensing)
• Legal trial + sertifikalı eğitim kombinasyonları

Bu alternatiflerle, firmalar hem hukuki güvence sağlar hem de teknik kaynağa erişim imkânı kazanır.

9. Sonuç: DELMIA Lisanssız Kullanımı Yasal Risk Taşır

DELMIA gibi dijital üretim sistemlerinin lisanssız kullanımı, Türk hukukuna göre hem cezaî, hem de özel hukuk tazminat sorumluluğu doğurur. FSEK kapsamında eser hakkı ihlali, TCK kapsamında ise bilişim sistemine müdahale suçu teşkil eder.

Bu nedenle şirketlerin, yazılım envanterini düzenli olarak denetlemesi, lisans belgelerini muhafaza etmesi ve herhangi bir şikayet ya da denetim durumunda hazır olması büyük önem taşır.

Stj.Öğr.Esmanur AKTAŞ