Davaya Müdahil Olarak Katılma: Asli ve Fer’i Müdahale, Yargıtay Kararları ve Uygulama Örnekleri

1. Giriş

Hukuk yargılamasında davaya müdahil olarak katılma, taraf olmayan üçüncü kişilerin, devam eden bir davaya kendi menfaatlerini korumak amacıyla katılmasını ifade eder. Bu durum, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)’nın 66 ila 70. maddelerinde düzenlenmiştir. Müdahillik, davanın sonucunun üçüncü kişilerin hukuki durumunu etkileyebileceği hallerde başvurulan önemli bir usul kurumudur.

Uygulamada, özellikle sigorta, tazminat, tapu, miras, fikri mülkiyet ve bazı iş davalarında müdahillik sıkça görülmektedir.

---

2. Hukuki Dayanak

2.1. HMK m. 66 – Fer’i Müdahale

“Bir davada, taraflardan birinin yanında ve onun yararına olmak üzere davayı kazanmasında hukuken yararı bulunan üçüncü kişi, fer’i müdahil olarak davaya katılabilir.”

2.2. HMK m. 69 – Asli Müdahale

“Bir davada, dava konusu üzerinde hak iddiasında bulunan üçüncü kişi, asli müdahil olarak davaya katılabilir.”

Bu hükümler dışında, m. 67-68 fer’i müdahalenin usulünü, m. 70 ise asli müdahalenin şekil şartlarını düzenler.

---

3. Müdahale Türleri

3.1. Fer’i Müdahale

• Tanım: Taraflardan birinin lehine, davayı kazanmasında hukuki yararı bulunan üçüncü kişinin davaya katılmasıdır.

• Özellikleri:

  • Doğrudan hak iddiası yoktur.

  • Davayı tek başına sürdüremez veya sona erdiremez.

  • Tarafın yanında “yardımcı” konumdadır.

• Örnek: Trafik kazası tazminat davasında, davalı sürücünün sigorta şirketinin davaya katılması.

3.2. Asli Müdahale

• Tanım: Dava konusu üzerinde doğrudan hak iddia eden üçüncü kişinin, davaya bağımsız olarak katılmasıdır.

• Özellikleri:

  • Bağımsız taraf olur.

  • Tek başına davayı yürütebilir veya sona erdirebilir.

  • Karar doğrudan müdahili etkiler.

• Örnek: Tapu iptal davasında, üçüncü kişinin taşınmazın kendi adına tescilini istemesi.

---

4. Müdahale Şartları

1. Hukuki yarar bulunmalıdır.

2. Talep dilekçe ile yapılmalıdır.

3. Hüküm verilinceye kadar başvurulabilir.

4. Mahkemenin kabul kararı gereklidir.

---

5. Başvuru Usulü

Her iki türde de dilekçede hukuki sebep, müdahale türü ve hangi taraf yanında/bağımsız olarak katılındığı belirtilmelidir.

---

6. Yargıtay Kararlarından Örnekler

1. Fer’i Müdahalenin Kabulü – Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2019/2318 E., 2020/4652 K.

Olay:
Bir trafik kazası sonucunda açılan maddi tazminat davasında, davalı sürücünün Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası’nı yapan sigorta şirketi, davaya fer’i müdahil olarak katılmak istemiştir.
Davacı taraf, sigorta şirketinin davaya katılmasına itiraz etmiş ve “sigorta şirketi zaten ayrı bir davada sorumlu tutulabilir” iddiasında bulunmuştur.

Yerel Mahkeme Kararı:
Mahkeme, sigorta şirketinin müdahillik talebini reddetmiştir.

Yargıtay Gerekçesi:
Yargıtay, sigorta şirketinin dava sonucunda tazminat ödeme yükümlülüğü doğabileceğini, bu nedenle davalı lehine davanın kazanılmasında hukuki yararı bulunduğunu belirterek yerel mahkeme kararını bozmuştur.
Bu kararda hukuki yarar kavramı geniş yorumlanmış ve potansiyel mali sorumluluk, müdahillik için yeterli görülmüştür.

2. Asli Müdahalenin Kabulü – Yargıtay 8. Hukuk Dairesi, 2021/4786 E., 2022/2354 K.

Olay:
Bir tapu iptal ve tescil davasında, davalı taşınmazın kendisine ait olduğunu iddia eden üçüncü kişi, davaya asli müdahil olarak katılmak istemiştir. Üçüncü kişi, taşınmazın intikal işlemlerinde usulsüzlük yapıldığını, hak sahibi olduğunu ileri sürmüştür.

Yerel Mahkeme Kararı:
Mahkeme, asli müdahillik talebini reddetmiştir; gerekçe olarak mevcut davanın iki taraf arasında olduğu ve üçüncü kişinin ayrı dava açabileceği belirtilmiştir.

Yargıtay Gerekçesi:
Yargıtay, dava konusu taşınmaz üzerinde doğrudan mülkiyet hakkı iddiası bulunan kişinin asli müdahil olabileceğini vurgulamış ve “Ayrı dava açma imkanı bulunması, asli müdahillik hakkını ortadan kaldırmaz.” tespitini yaparak kararı bozmuştur.

3. Fer’i Müdahilin Temyiz Yetkisi – Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 2018/7-114 E., 2019/672 K.

Olay:
Bir iş kazası tazminat davasında, davalı işverenin yanında davaya katılan sigorta şirketi, mahkeme kararını tek başına temyiz etmiştir. Davalı işveren temyiz başvurusunda bulunmamış, sadece sigorta şirketi başvurmuştur.

Yerel Mahkeme Kararı:
Temyiz başvurusu incelenmiş ancak reddedilmiştir.

Yargıtay Gerekçesi:
HGK, fer’i müdahilin bağımsız taraf sıfatı bulunmadığını, bu nedenle tek başına temyiz yoluna gidemeyeceğini, ancak destek olduğu tarafla birlikte veya onun izniyle başvurabileceğini belirtmiştir.
Bu karar, fer’i müdahalenin bağımlı nitelikte olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

4. Asli Müdahalenin Reddedilmesi – Yargıtay 1. Hukuk Dairesi, 2017/3265 E., 2019/5482 K.

Olay:
Miras paylaşımı davasında üçüncü kişi, terekeye dahil bir taşınmaz üzerinde hak iddia ederek asli müdahil olmak istemiştir. Ancak hak iddiası, belgelere dayanmayan sözlü beyanlardan ibaretti.

Yerel Mahkeme Kararı:
Mahkeme, somut ve hukuki dayanak olmadan asli müdahillik talebini reddetmiştir.

Yargıtay Gerekçesi:
Yargıtay, asli müdahillik talebinde hukuki yararın somut delillerle ortaya konulması gerektiğini, salt iddia ile asli müdahil olunamayacağını belirterek yerel mahkeme kararını onamıştır.

5. Fer’i Müdahalenin Usulden Reddi – Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, 2016/2437 E., 2018/1564 K.

Olay:
Bir eser sözleşmesi uyuşmazlığında, davalı yüklenicinin yanında davaya katılmak isteyen alt yüklenici fer’i müdahillik talebinde bulunmuştur. Ancak talep, hükümden sonra yapılmıştır.

Yerel Mahkeme Kararı:
Mahkeme, hükümden sonra yapılan talebi reddetmiştir.

Yargıtay Gerekçesi:
Yargıtay, HMK m. 66’ya göre müdahillik talebinin hüküm verilene kadar yapılabileceğini, karar verildikten sonra müdahillik talebinde bulunulamayacağını vurgulamıştır.
Bu karar, müdahillikte süre unsurunun önemini net biçimde ortaya koymaktadır.

---

7. Örnek Olaylar

---

8. Fer’i ve Asli Müdahale – Benzerlikler ve Farklar

---

9. Stratejik Önemi

• Fer’i müdahale, tarafın savunmasını güçlendirir, ek delil ve argüman sunma imkanı sağlar.

• Asli müdahale, davanın seyrini tamamen değiştirebilir.

• Hak kaybını önlemek için davanın erken safhasında başvuru yapılmalıdır.

---

10. Sonuç

Davaya müdahil olarak katılma, üçüncü kişilerin menfaatlerini korumak ve haklarını yargılamada savunmak için önemli bir hukuki araçtır.
HMK m. 66-70 bu kurumu detaylı şekilde düzenlemiş, Yargıtay kararları ise uygulamadaki sınırları netleştirmiştir.
Doğru zamanda ve doğru müdahale türü seçilerek, davanın sonucu lehine önemli ölçüde etkilenebilir.