Compliance Audit ile İç Denetim Arasındaki Farklar Nelerdir? Hangisi Yeterlidir?

Giriş

Şirketler için sürdürülebilir başarı, yalnızca finansal kârla değil; aynı zamanda hukuka uyum, etik kurallar ve iç kontrol sistemlerinin sağlıklı işlemesiyle mümkündür. Bu bağlamda kurumsal denetimlerin iki temel aracı öne çıkar: Compliance Audit (Hukuka Uygunluk Denetimi) ve İç Denetim (Internal Audit).

Peki bu iki denetim birbirinden nasıl ayrılır? Sadece iç denetim yapmak yeterli midir? Hukuki sorumluluğun önüne geçmek için hangisine öncelik verilmelidir? Bu yazımızda, teorik açıklamalar, pratik uygulama örnekleri ve kurgusal bir vaka üzerinden bu iki önemli denetim türü arasındaki farkları analiz edeceğiz.

---

1. Tanımlar ve Kapsam

1.1 Compliance Audit Nedir?

Compliance Audit, bir işletmenin faaliyetlerinin ulusal ve uluslararası hukuk, yönetmelikler, sözleşmeler, etik kurallar, sektörel mevzuat ve şirket içi düzenlemelere uygun olup olmadığını tespit etmeye yönelik sistematik bir denetimdir.

Amaç: Şirketin herhangi bir hukuki uyumsuzluk riski taşıyıp taşımadığını önceden saptamak ve bunu raporlamaktır.

Odak Noktası:

• KVKK uyumu

• Çevre mevzuatı

• Vergi düzenlemeleri

• İş hukuku normları

• Ruhsat ve lisans yükümlülükleri

---

1.2 İç Denetim Nedir?

İç Denetim, bir şirketin iç süreçlerinin, finansal kontrollerinin, işleyiş sistemlerinin ve yönetim uygulamalarının etkinliğini ve verimliliğini değerlendirmeye yarayan bir denetim türüdür.

Amaç: Şirket içi süreçlerin işletme politikalarına ve belirlenen hedeflere uygun şekilde işleyip işlemediğini test etmektir.

Odak Noktası:

• Finansal kontroller

• Operasyonel süreçler

• Yönetsel uygulamalar

• Hatalı iş akışları

• İç kontrol sistemleri

---

2. Compliance Audit ile İç Denetim Arasındaki Temel Farklar

---

3. Compliance Audit ve İç Denetim Hangisi Yeterlidir?

3.1 Neden Sadece İç Denetim Yetmez?

İç denetim; verimlilik, kaynak kullanımı ve yönetim başarısını ölçmekte etkilidir. Ancak, hukuki riskleri tespit etmek konusunda yeterli derinliğe sahip değildir. Örneğin; iç denetim birimi, şirketin çevresel düzenlemelere aykırı faaliyet gösterdiğini fark etmeyebilir. Çünkü bu özel mevzuat bilgisi ve hukuki değerlendirme gerektirir.

3.2 Sadece Compliance Audit Yeterli mi?

Compliance Audit hukuka uygunluğu denetler; ancak şirket içindeki finansal suistimalleri, işlem hatalarını veya yönetimsel verimsizlikleri ortaya çıkaramaz. Bu da iç denetimin varlığını vazgeçilmez kılar.

Sonuç: Her iki denetim türü birlikte işletildiğinde şirket bütünsel bir güvenlik ağına kavuşur.

---

4. Kurgusal Örnek Olay: Z. Bilişim A.Ş. Olayı

Z. Bilişim A.Ş., Türkiye genelinde yazılım çözümleri sunan orta ölçekli bir şirkettir. Şirket, son 3 yıldır yalnızca iç denetim süreçlerine önem vermekte, dış kaynaklı bir compliance audit hizmeti almamaktadır.

2025 yılında Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından yürütülen bir sektörel denetim sırasında, şirketin;

• KVKK’ya uygun aydınlatma metni yayınlamadığı,

• Müşteri verilerini izinsiz üçüncü kişilere aktardığı,

• Sözleşmelerde açık rıza hükmü olmadan kampanya yapısı kurduğu

tespit edilir. BTK, şirkete 1.200.000 TL idari para cezası keser. Ayrıca, bir müşteri kişilik haklarının ihlali nedeniyle manevi tazminat davası açar.

Yönetim kurulu bu durumdan iç denetim birimini sorumlu tutar. Ancak iç denetim raporları, bu konuların kendi kapsamlarına girmediğini, yalnızca işlem kayıtlarının doğruluğuna odaklandığını belirtmektedir.

Sonuç: Hukuki denetim yapılmadığı için yönetim kurulunun özensizlik sorumluluğu gündeme gelir. Şirketin marka değeri düşer, kurumsal müşterilerle yapılan bazı sözleşmeler iptal edilir.

---

5. Uygulamada Şirketlere Öneriler

• Her yıl iç denetim + compliance audit birlikte yürütülmeli.

• Hukuki denetim mutlaka dış bağımsız hukuk danışmanları aracılığıyla yapılmalı.

• KVKK, iş hukuku, çevre hukuku gibi riskli alanlarda ayrı uyum raporları hazırlanmalı.

• Tespit edilen riskler yönetim kurulu karar defterine işlenmeli.

• İç denetim ve compliance süreçleri için farklı ekipler oluşturulmalı.

---

6. Sonuç: Tek Ayaklı Denetim Yetersizdir

Şirketlerin kurumsal sağlamlığını sağlamak için yalnızca iç denetim süreçlerine bel bağlaması hukuki anlamda yetersizdir. Aynı şekilde yalnızca compliance audit ile operasyonel aksaklıkları gözden kaçırmak da başka bir risk yaratır.

Bu nedenle, “ikili denetim modeli” yani hem iç denetim hem compliance audit sistematik olarak işletilmeli; her birinin raporları yönetim kurulu nezdinde karara dönüştürülmelidir. Böylece şirketler, sadece yasalara değil; aynı zamanda yatırımcıya, çalışana ve topluma karşı sorumluluklarını da hakkıyla yerine getirmiş olur.