Cezaevinde Bulunan Kişiye Mazeretsiz İzin Verilmemesi: Hukuki Çerçeve ve Uygulama

Giriş

Cezaevinde bulunan hükümlüler, infaz süresi boyunca bazı haklara sahiptir. Bu haklardan biri de izin hakkıdır. İzin, hükümlünün belli şartlar altında ceza infaz kurumundan geçici olarak ayrılmasına olanak tanır. Ancak uygulamada sıkça tartışılan bir konu vardır:

“Cezaevinde bulunan kişiye mazeretsiz olarak izin verilmemesi hukuka uygun mudur?”

Bu makalede; izin hakkının hukuki niteliği, hangi hallerde izin verildiği, mazeretsiz izin verilmemesinin sonuçları ve müvekkil açısından yol haritası detaylı biçimde ele alınacaktır.

---

1. Hukuki Çerçeve

1.1. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (5275 sayılı Kanun)

5275 sayılı Kanun, hükümlülere hangi durumlarda izin verileceğini düzenler:

• Mazeret izni: Ölüm, ağır hastalık, aile fertlerinin zorunlu ihtiyaçları gibi durumlarda verilir.

• Ödüllendirme izni: İyi halli hükümlülere, infaz sürecindeki davranışlarına göre verilebilir.

1.2. İnfaz Kanunu m. 95 ve Devamı

Kanunun ilgili hükümleri, izinlerin bir hak değil, idarenin takdirine bağlı bir imkân olduğunu ortaya koymaktadır. Yani her hükümlü izin talep edemez, idare uygun görürse izin verebilir.

---

2. Mazeret ve İzin Kavramı

2.1. Mazeret İzni

Hükümlü veya tutuklunun yakınlarının ölümü, ağır hastalığı, doğal afet gibi nedenlerle izin talep etmesi mümkündür. Bu izinler “mazeret izni” kapsamındadır.

2.2. Mazeretsiz İzin

Mazeretsiz izin, infaz kanununda yer almayan bir kavramdır. Ancak uygulamada, “mazeret olmaksızın cezaevinden çıkma talebi” genellikle reddedilmektedir. Çünkü infaz sisteminde izinler sınırlı ve belirli hallerde tanınmış haklardır.

---

3. Anayasal Boyut

3.1. Anayasa m. 19 – Kişi Hürriyeti ve Güvenliği

Cezaevinde bulunan kişinin özgürlüğü, kanunla sınırlanmıştır. Bu nedenle “mazeretsiz izin verilmemesi” Anayasa’ya aykırılık teşkil etmez.

3.2. İnsan Hakları ve Özgürlükler

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarında da, hükümlünün cezaevinde bulunmasının doğal sonucu olarak özgürlüğünün kısıtlanabileceği kabul edilmiştir. Ancak insan onuru ve aile hayatına saygı ilkeleri gözetilmelidir.

---

4. Yargıtay ve AYM Kararları

4.1. Yargıtay Kararları

Yargıtay, izinlerin istisnai bir hak olduğunu ve her hükümlünün mazeretsiz izin talep edemeyeceğini belirtmektedir.

4.2. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları

AYM bazı kararlarında, mazeret izninin keyfi şekilde engellenmesini hak ihlali saymıştır. Ancak “mazeretsiz izin verilmemesi” ihlal değildir.

---

5. Uygulamada İzin Türleri

5.1. Disiplin Cezası Almamış Hükümlülere İzin

İyi halli hükümlüler, belirli süreleri doldurduktan sonra ödüllendirme izni alabilir.

5.2. Açık Cezaevindeki Hükümlülere İzin

Açık ceza infaz kurumundaki hükümlülere belirli süreliğine “hafta sonu izni” tanınabilir.

5.3. Mazeret İzni

Yakın aile fertlerinin ölümü, ağır hastalık veya doğal afet gibi zorunlu hallerde verilir.

---

6. Mazeretsiz İzin Talebinin Reddi

6.1. Hukuka Uygunluk

Kanunda yer almayan bir hak talep edilemez. Bu nedenle, cezaevinde bulunan kişinin mazeretsiz izin talebinin reddi hukuka uygundur.

6.2. İtiraz Yolu

Eğer talep reddedildiyse, hükümlü infaz hakimliğine başvurabilir. Ancak hakimlik de kanuna aykırı izin veremez.

---

7. Müvekkil İçin Yol Haritası

1. İzin Türünün Belirlenmesi: Talep edilecek izin mutlaka kanunda yer alan bir nedene dayanmalı.

2. Belgelerle Destekleme: Hastalık raporu, ölüm belgesi, afet raporu gibi resmi belgeler eklenmeli.

3. İnfaz Hakimliğine Başvuru: Red halinde itiraz yolu kullanılmalı.

4. AİHM’e Başvuru İmkanı: İnsan hakları ihlali olduğu düşünülüyorsa uluslararası başvuru yolları da açıktır.

---

Sonuç

• Cezaevinde bulunan kişiye mazeretsiz izin verilmemesi hukuka uygundur.

• İzin, ancak kanunda sayılı mazeretler veya ödüllendirme kapsamında mümkündür.

• Anayasa ve AİHM kararlarına göre, izin hakkı sınırsız değildir; kamu güvenliği ve infazın amacı gözetilmelidir.

• Müvekkiller, ancak kanunda öngörülen mazeretlere dayanarak izin talebinde bulunabilir.