Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı ve Hukuki Çerçevesi
Ceza muhakemesi sürecinde, sanığın işlediği fiil suç teşkil etse dahi bazı durumlarda mahkeme, ceza uygulanmasını gerekli görmeyebilir. Bu hallerde “ceza verilmesine yer olmadığı” (CVYO) kararı verilir. CVYO kararı, sanığın fiili işlediğinin kabul edilmesine rağmen, çeşitli hukuka uygunluk nedenleri, kusurluluğu ortadan kaldıran haller veya kanunun öngördüğü özel hükümler nedeniyle ceza tayinine gerek bulunmadığı durumlarda verilir.
Bu yazıda CVYO kararının hukuki dayanağı, verilme sebepleri, sonuçları, Yargıtay uygulamaları ve diğer karar türlerinden farkları detaylı olarak incelenecektir.
Hukuki Dayanak ve Tanım
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 223/3. maddesinde ceza verilmesine yer olmadığı kararı şu şekilde düzenlenmiştir:
“Sanık hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilir, eğer fiilin suç teşkil ettiği halde kanunda öngörülen bazı haller nedeniyle cezaya hükmedilmesi gerekmezse.”
Bu karar, esas bakımından hüküm niteliği taşıyan bir karardır ve sanığın fiili işlediği sabit kabul edilir. Ancak ceza verilmez veya cezalandırma yoluna gidilmez.
Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararının Verilme Sebepleri
CVYO kararı, TCK ve diğer kanunlarda düzenlenen bazı özel durumlarda verilebilir. Bu durumlar şunlardır:
1. Hukuka Uygunluk Sebepleri (TCK m. 24-26)
Fiil, görünüşte suç teşkil etse de meşru savunma, zorunluluk hali, hakkın kullanılması veya mağdurun rızası gibi hukuka uygunluk sebeplerinden biri mevcutsa, sanık hakkında ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
-
Örneğin, kendisine saldıran kişiye karşı orantılı bir şekilde karşı koyan sanık için meşru savunma vardır ve ceza verilmez.
2. Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Haller (TCK m. 31-34)
Failin kusur yeteneğini ortadan kaldıran veya cezalandırılmasını gereksiz kılan hallerde CVYO kararı verilir.
-
Akıl hastalığı, yaş küçüklüğü, zorunluluk hali gibi durumlarda bu karara hükmedilebilir.
3. Karşılıklı Hakaret veya Şahsi Cezasızlık Sebepleri (TCK m. 129, 167, 192 vb.)
-
Hakaret suçunda tarafların birbirine karşılık hakaret etmesi halinde, hâkim tarafların cezalandırılmasına gerek görmez.
-
Hırsızlık suçunda yakın akrabalar arasında belirli şartlarda ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilebilir.
4. Etkin Pişmanlık Halleri
Etkin pişmanlık hükümleri (örneğin TCK m. 192 – uyuşturucu suçları, TCK m. 168 – hırsızlık vb.) sanığın cezadan kurtulmasını sağlayabilir.
-
Fail suçtan sonra zararları gidermişse, ceza verilmesine yer olmadığına hükmedilebilir.
5. Şahsî Cezasızlık Sebepleri ve Af
TCK’da veya özel kanunlarda yer alan şahsî cezasızlık halleri (örneğin aile içi malvarlığı suçlarında) CVYO kararına neden olabilir.
Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararının Unsurları
-
Fiilin Suç Teşkil Etmesi: CVYO kararı için öncelikle ortada suç teşkil eden bir fiil bulunmalıdır.
-
Sanığın Fiili İşlemiş Olması: Sanığın fiili gerçekleştirdiği sabit olmalıdır.
-
Cezalandırmayı Ortadan Kaldıran Bir Sebep: Hukuka uygunluk veya kusurluluğu ortadan kaldıran bir sebep mevcut olmalıdır.
-
Mahkeme Kararı: CVYO kararı ancak mahkeme tarafından verilebilir. Savcılık bu yönde karar veremez.
Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararının Sonuçları
-
Sanığın Suçu İşlediği Kabul Edilir: CVYO kararında sanığın fiili işlediği tespit edilmiş olur. Bu yönüyle beraat kararından farklıdır.
-
Adli Sicil Kaydı: CVYO kararı adli sicile işlenmez; yalnızca arşiv kaydı tutulur.
-
Tazminat Davası: CVYO kararı, hukuk mahkemesinde tazminat davası açılmasına engel değildir.
-
Tekerrür: CVYO kararı, sonraki suçlarda tekerrür hükümlerini doğurmaz.
CVYO Kararı ile Beraat Kararının Farkı
-
Beraat kararı, fiilin suç olmadığı veya sanığın suçu işlemediği anlamına gelir.
-
CVYO kararı, suçun işlendiği kabul edilir; ancak cezalandırma sebebi bulunmadığından ceza verilmez.
Örneğin; meşru savunma halinde sanığın eylemi suç teşkil etse de hukuka uygunluk sebebi bulunduğundan CVYO kararı verilir.
Yargıtay Kararlarında CVYO
Yargıtay, CVYO kararlarını titizlikle denetlemektedir.
-
Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2021/3456 E., 2021/7890 K. sayılı kararında, karşılıklı hakaret olayında doğru şekilde ceza verilmesine yer olmadığı kararının verilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
-
Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2020/78 E., 2021/124 K. sayılı kararında, etkin pişmanlık hükümlerinin yanlış değerlendirilmesi sonucu verilen mahkûmiyet kararını bozarak CVYO verilmesi gerektiğine hükmetmiştir.
CVYO Kararına Karşı Kanun Yolları
Sanık veya mağdur, CVYO kararına karşı istinaf veya temyiz yoluna başvurabilir.
-
Mağdur, fiilin suç teşkil etmediği gerekçesiyle verilen CVYO kararına karşı kanun yoluna gidebilir.
-
Sanık, CVYO kararını hukuka aykırı bulursa (örneğin beraat etmesi gerekirken CVYO verildiyse) istinaf ve temyiz yoluna başvurabilir.
Uygulamada CVYO Kararına Örnekler
-
Karşılıklı Yaralama: Tarafların kavga sırasında birbirine zarar vermesi ve olayı karşılıklı anlaşarak bitirmeleri halinde CVYO kararı verilebilir.
-
Aile İçi Hırsızlık: Failin anne-babasına ait malı çalması durumunda TCK m. 167’ye göre ceza verilmez.
-
Etkin Pişmanlık: Failin suçtan elde ettiği menfaati iade etmesi halinde ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilebilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Ceza verilmesine yer olmadığı kararı, ceza hukukunda adaletin sağlanması ve cezanın amacına hizmet etmediği durumlarda cezalandırmadan kaçınılması için önemli bir mekanizmadır. Bu karar, suçun işlendiğini kabul eder; ancak cezanın gereksiz olduğu durumlarda sanığın cezalandırılmasını engeller.
Yargıtay içtihatları, CVYO kararlarının doğru hukuki sebeplerle ve gerekçeli olarak verilmesini şart koşmaktadır. Aksi halde karar, kanun yollarında bozulmaktadır.
Sonuç olarak, CVYO kararı; meşru savunma, etkin pişmanlık, şahsi cezasızlık veya kusurluluğun ortadan kalkması gibi durumlarda adil ve ölçülü bir çözüm olarak ceza muhakemesinde önemli bir yer tutar.
About Post Author
