Ceza Muhakemesinde Dijital Delillerin Toplanması ve Değerlendirilmesi

1. Giriş

Teknolojinin hızlı gelişimiyle birlikte suçların işlenme yöntemleri ve delil toplama süreçleri de dijital ortama taşınmıştır. Cep telefonları, bilgisayarlar, sosyal medya hesapları, e-posta yazışmaları, IP kayıtları, kamera görüntüleri ve log dosyaları ceza yargılamasında en önemli deliller arasında yer almaktadır.
Türk Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK), dijital delillerin toplanması ve değerlendirilmesinde hem hukuka uygunluk hem de güvenilirlik kriterlerini öne çıkarır. Yargıtay içtihatları da dijital delillerin suçun ispatında tek başına yeterli olup olamayacağı konusunda önemli yol gösterici kararlar vermektedir.

2. Dijital Delil Kavramı ve Önemi

Dijital delil, elektronik ortamda oluşturulan, depolanan veya iletilen ve suçun ispatında kullanılabilecek her türlü veri ve kaydı ifade eder.

Telefon konuşma kayıtları (HTS),
E-posta ve sosyal medya yazışmaları,
Kamera görüntüleri (CCTV),
Bilgisayar sabit disklerindeki log kayıtları,
Mobil cihazlar ve bulut hesaplarındaki içerikler.

Dijital deliller, kolay manipüle edilebilme riskine sahip olduğu için zincirleme delil güvenliği (chain of custody) ve adil yargılanma hakkı çerçevesinde incelenir.

3. Hukuki Dayanaklar

3.1. CMK Düzenlemeleri

CMK m.134: Bilgisayar ve diğer bilişim sistemlerinde arama, kopyalama ve el koyma usulünü düzenler.
CMK m.127-128: El koyma ve arama tedbirlerinin hakim kararı ile yapılması gerekir.
CMK m.217: Hükmün ancak hukuka uygun şekilde elde edilmiş delillere dayanarak verileceğini düzenler.

3.2. Anayasa ve AYM Kararları

Anayasa m.20: Özel hayatın gizliliği ve haberleşmenin gizliliği korunur. Dijital delil toplarken bu hakların ihlali hukuka aykırılık doğurur.
AYM, 2014/4705 (2016): Usulsüz şekilde elde edilen dijital veriler yargılamada delil olarak kullanılamaz.

4. Dijital Delillerin Toplanması

4.1. Bilgisayar ve Telefonlarda Arama

CMK m.134’e göre, savcının talebi üzerine hakim kararı alınarak dijital cihazlarda arama yapılabilir.
Arama sırasında birebir imaj (kopya) alınmalı ve bu imaj hash değeri ile doğrulanmalıdır.
Arama ve kopyalama işlemlerine şüpheli veya müdafiinin katılması sağlanmalıdır.

4.2. Log ve Trafik Kayıtları

5651 sayılı Kanun uyarınca internet servis sağlayıcıları ve sosyal medya platformları, trafik ve erişim loglarını tutmakla yükümlüdür.
Bu kayıtlar, mahkeme kararı ile istenebilir.

4.3. Dijital Delillerin Muhafazası

Elde edilen dijital verilerin bozulmadan ve değişmeden muhafazası gerekir.
Zincirleme muhafaza sürecinin her adımı tutanakla belgelenmelidir.

5. Dijital Delillerin Değerlendirilmesi

5.1. Delil Serbestisi ve Hukuka Uygunluk

CMK m.206 ve m.217 uyarınca, hukuka aykırı şekilde elde edilen deliller (örneğin, izinsiz telefon dinleme veya yetkisiz log kopyalama) mahkemede kullanılamaz.

5.2. Tek Başına Dijital Delilin Yeterliliği

Yargıtay, özellikle tek bir sosyal medya paylaşımı veya e-posta kaydının tek başına mahkumiyet için yeterli olmadığını, diğer delillerle desteklenmesi gerektiğini vurgular.
Yargıtay 16. CD, 2021/2412 E., 2022/3756 K.: “Dijital deliller, teknik rapor ve bilirkişi incelemesiyle doğrulanmadan hükme esas alınamaz.”

6. Yargıtay Kararları

Yargıtay 8. CD, 2019/2543 E., 2020/4731 K.: Bilgisayardan elde edilen verilerin kopyalarının hash değeri alınmadığı için delil geçersiz sayılmıştır.
Yargıtay 16. CD, 2020/3791 E., 2021/1524 K.: Sosyal medya yazışmalarının ekran görüntüsü tek başına kesin delil değildir, doğrulama gerekir.
Yargıtay 10. CD, 2021/6578 E., 2022/1234 K.: Dijital verilerde bilirkişi raporunun önemi vurgulanmıştır.

7. Güncel Tartışmalar

Bulut Depolama ve Yurt Dışındaki Veriler: Yurt dışında tutulan dijital verilerin delil olarak getirilmesi için karşılıklı adli yardımlaşma gereklidir.
Şifreli Cihazlara Erişim: Cihazın şifresinin zorla çözülmesi susma hakkı ve masumiyet karinesi ile çatışmaktadır.
Yapay Zeka ve Dijital Delil Analizi: Dijital delillerin büyük verilerle analizinde yapay zekâ kullanımı, delil güvenirliği ve doğruluk tartışmalarına yol açmaktadır.

8. Çözüm Önerileri

Adli Bilişim Uzmanlarının Artırılması: Dijital delillerin güvenilirliği için profesyonel incelemeler yapılmalıdır.
Hash Doğrulama Zorunluluğu: Elde edilen tüm dijital verilerin hash değerleri alınarak değişmezlik sağlanmalıdır.
Hukuki ve Teknik Standartların Güncellenmesi: CMK ve ilgili yönetmeliklerde siber suçlar ve dijital delillerle ilgili detaylı düzenlemeler yapılmalıdır.

9. Sonuç

Dijital deliller, modern ceza muhakemesinin en kritik unsurlarındandır. Ancak hukuka aykırı elde edilen dijital veriler, CMK m.217 gereğince hükme esas alınamaz. Yargıtay, delil güvenliği, bilirkişi raporu ve teknik doğrulama konularında titiz davranılmasını şart koşmaktadır.
Gelecekte, dijital delillerin toplanması ve değerlendirilmesinde uluslararası standartlara uyum ve teknik kapasitenin artırılması, adil yargılanma hakkının korunması açısından büyük önem taşıyacaktır.

Single Blog Title