Ceza Muhakemesinde Davanın Reddedilmesi Kararı ve Hukuki Çerçevesi
Ceza muhakemesinde, mahkemelerin önüne gelen her dava esas bakımından değerlendirilip hüküm kurulmaz. Bazı durumlarda mahkeme, davayı esasına girmeden reddedebilir. Davanın reddi kararı, yargılamanın yapılmasına engel oluşturan bir hukuki sebep bulunduğunda verilen ve davayı sona erdiren nihai kararlardandır. Bu karar, sanık hakkında beraat hükmü verilmesi gibi bir değerlendirme içermez; yalnızca davanın açılmasındaki hukuki engelleri tespit ederek yargılama faaliyetini başlatmaz veya derhal sonlandırır.
Bu makalede ceza hukukunda davanın reddi kavramı, hukuki dayanakları, uygulama şartları, Yargıtay kararları ve uygulamadaki sonuçları detaylı şekilde ele alınacaktır.
Davanın Reddedilmesi Kararının Hukuki Dayanağı
Davanın reddi kararı, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 223. maddesinde düzenlenmiştir. CMK m. 223/8 uyarınca;
“Mahkeme, yargılamaya yer olmadığı veya kovuşturma şartlarının bulunmadığını tespit ederse davanın reddine karar verir.”
Bu hüküm, davanın reddi kararının yalnızca yargılamaya başlanmadan önce veya yargılamanın başlangıcında verilebileceğini göstermektedir. Red kararı, esas bakımından bir hüküm niteliği taşımadığı için beraat kararıyla karıştırılmamalıdır.
Davanın Reddedilmesi Sebepleri
Davanın reddine yol açabilecek başlıca sebepler şunlardır:
1. Görev ve Yetki Eksikliği
Mahkemenin görevli veya yetkili olmaması, davanın reddi nedenlerinden biridir.
-
Örneğin; ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren bir davanın asliye ceza mahkemesinde açılması durumunda davanın reddine karar verilir ve dosya yetkili mahkemeye gönderilir.
2. Kovuşturma Şartlarının Eksikliği
Ceza davasının yürütülebilmesi için bazı kovuşturma şartlarının (örneğin şikâyet, izin, karar veya ihbar gibi) varlığı gerekir. Bu şartlardan biri eksikse dava reddedilir.
-
Örneğin; takibi şikâyete bağlı bir suçta şikâyet hakkı süresinde kullanılmamışsa, mahkeme davayı reddeder.
3. Kesin Hüküm (Ne Bis in Idem) İlkesi
Aynı fiilden dolayı sanık hakkında daha önce kesinleşmiş bir hüküm verilmişse, aynı suçtan tekrar yargılama yapılamaz. Bu durumda mahkeme davanın reddine karar verir.
-
Örneğin; aynı hırsızlık fiilinden dolayı sanık hakkında daha önce beraat veya mahkumiyet kararı verildiyse, aynı olay yeniden yargılanamaz.
4. Aynı Fiil Hakkında Dava Devam Etmesi
Aynı fiil ve aynı sanık hakkında başka bir mahkemede dava görülüyorsa, ikinci mahkeme davayı reddeder.
5. Zamanaşımı veya Af Nedeniyle Yargılama Şartının Kalkması
Zamanaşımı veya genel/özel af durumlarında esas hakkında hüküm kurulmadan dava reddedilebilir.
Davanın Reddedilmesi Kararının Hukuki Sonuçları
-
Yargılama sona erer: Davanın reddi kararı, mevcut davayı sona erdirir.
-
Yeni dava açma imkanı: Bazı red kararları, eksik kovuşturma şartlarının tamamlanması halinde tekrar dava açılmasına engel değildir. Örneğin, şikâyet hakkının kullanılması halinde yeni dava açılabilir.
-
Kesin hüküm niteliği taşımaz: Beraat kararı gibi kesin hüküm doğurmaz; ancak kovuşturma şartlarının bulunmaması halinde tekrar dava açılabilmesi için eksikliğin giderilmesi gerekir.
Beraat ve Düşme Kararından Farkı
-
Beraat kararı, sanığın suçu işlemediğinin yargılama sonucunda anlaşılması üzerine verilir.
-
Düşme kararı, zamanaşımı, ölüm, af gibi nedenlerle davanın devamının mümkün olmaması halinde verilir.
-
Davanın reddi, yargılamaya başlanmasını engelleyen veya esas hakkında karar verilmesini gereksiz kılan nedenlerle davanın görülmemesi şeklinde ortaya çıkar.
Yargıtay Kararları Işığında Davanın Reddedilmesi
Yargıtay, davanın reddi kararlarının kanuni dayanağa ve gerekçeye dayanmasını zorunlu kılar. Aksi halde karar bozulur.
-
Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2021/432 E., 2021/789 K. sayılı kararında, görevli olmayan mahkemece verilen hükmün usulsüz olduğu belirtilmiş ve davanın reddi gerektiği ifade edilmiştir.
-
Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2019/543 E., 2020/112 K. sayılı kararında, şikâyet süresinin geçirilmesi nedeniyle davanın reddedilmesi gerektiği yönünde içtihat geliştirilmiştir.
Davanın Reddedilmesi Kararında Usul
Davanın reddi kararı, genellikle duruşma yapılmadan veya duruşmanın ilk aşamalarında verilir. CMK’ya göre hâkim, kovuşturma şartlarının mevcut olup olmadığını re’sen inceler.
-
Eğer kovuşturma şartı eksikse mahkeme davayı kabul etmez ve “davanın reddine” karar verir.
-
Taraflar bu karara karşı istinaf veya temyiz yoluna gidebilir.
Uygulamada Davanın Reddedilmesi
Uygulamada davanın reddi, genellikle:
-
Görev ve yetki uyuşmazlıkları,
-
Şikâyet süresinin geçirilmesi,
-
Aynı fiilden daha önce yargılama yapılması (kesin hüküm),
-
İzinsiz kovuşturma yapılması gibi nedenlerle karşımıza çıkar.
Örneğin; bir kamu görevlisinin yargılanması için ilgili kurumun izni gereklidir. Bu izin alınmamışsa mahkeme davayı reddeder.
Sonuç ve Değerlendirme
Davanın reddi kararı, ceza muhakemesinde yargılamaya başlanmadan veya ilk aşamada hukuka aykırı durumları tespit ederek, davanın gereksiz yere uzamasını engelleyen önemli bir mekanizmadır. Bu karar, sanığın suçu işlemediğini göstermez; sadece hukuki şartlar oluşmadığı için davanın esası hakkında inceleme yapılmaz.
Yargıtay içtihatları, davanın reddi kararlarının gerekçeli ve kanuni dayanaklara açıkça yer vermesi gerektiğini, aksi halde kararın bozulacağını açıkça ortaya koymaktadır. Bu nedenle hâkimlerin red kararlarında özellikle görev, yetki ve kovuşturma şartlarının titizlikle incelenmesi gerekir.
About Post Author
