Cevaba Cevap ve İkinci Cevap Dilekçeleri (HMK m.136)

Giriş

Medeni yargılamada, dava ve cevap dilekçeleri tarafların ilk karşılaşma noktasıdır.
Ancak uyuşmazlık çoğu zaman bu iki dilekçeyle tam olarak netleşmez.
Bu nedenle, tarafların karşılıklı açıklama yapabilmesi ve iddia-savunma dengesinin kurulabilmesi amacıyla kanun, ek dilekçe aşamasını öngörmüştür.

Bu aşamada, davacı cevaba cevap dilekçesi, davalı ise ikinci cevap dilekçesi verir.
Bu sistem, HMK m.136 ile düzenlenmiştir ve dilekçeler teatisinin tamamlanmasını sağlar.

---

1. Dilekçeler Teatisi Nedir?

“Teati” kelimesi, “karşılıklı değiş tokuş” anlamına gelir.
HMK sisteminde dilekçeler teatisi;
1️⃣ Dava dilekçesi,
2️⃣ Cevap dilekçesi,
3️⃣ Cevaba cevap dilekçesi,
4️⃣ İkinci cevap dilekçesi
şeklinde dört aşamalı bir süreci ifade eder.

Bu sistemin amacı, tarafların iddia ve savunmalarını açıkça ortaya koymasını sağlayarak çekişme konularını belirlemektir.

---

2. Cevaba Cevap Dilekçesi (HMK m.136/1)

Tanım

Cevaba cevap dilekçesi, davacının davalının cevap dilekçesinde ileri sürdüğü iddia, itiraz veya delillere karşı yaptığı açıklamaları içerir.

Amacı

• Davalının savunmalarına yanıt vermek,

• Yeni delil sunmak,

• Uyuşmazlığın sınırlarını netleştirmek.

Süresi

Davacı, davalının cevap dilekçesinin kendisine tebliğinden itibaren iki hafta içinde cevaba cevap dilekçesini verir.

Bu süre, HMK m.136 gereği “kesin süredir” ve bir kez uzatılabilir.

İçeriği

Cevaba cevap dilekçesi, davacının:

• Davalının itirazlarına karşı beyanlarını,

• Delillerine yönelik karşı açıklamalarını,

• Gerekirse yeni delillerini içerir.

Ancak davacı, bu aşamada yeni bir talep veya yeni bir dava konusu ileri süremez.
Zira bu durum iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağına girer.

---

3. İkinci Cevap Dilekçesi (HMK m.136/2)

Tanım

İkinci cevap dilekçesi, davalının davacının cevaba cevap dilekçesine karşı verdiği son yazılı savunmadır.
Bu dilekçe, dilekçeler teatisini tamamlayan son belgedir.

Süresi

İkinci cevap dilekçesi, cevaba cevap dilekçesinin tebliğinden itibaren iki hafta içinde verilir.

İçeriği

• Davalının yeni savunma geliştirme hakkı yoktur.

• Sadece davacının beyanlarına karşı açıklama yapılabilir.

• Daha önce sunulan delillerin tekrarı veya açıklaması yapılabilir.

Sonuç

Bu dilekçe verildikten sonra dilekçeler teatisi tamamlanır ve ön inceleme aşamasına geçilir.

---

4. Dilekçeler Teatisinin Hukuki Önemi

Dilekçeler teatisi tamamlandıktan sonra:

• Taraflar artık yeni vakıa veya talep ileri süremez.

• Mahkeme, ön inceleme duruşmasında uyuşmazlık konularını belirler.

• Yargılamanın kapsamı, artık bu dilekçelerde yer alan iddia ve savunmalarla sınırlıdır.

Bu durum, taleple bağlılık ilkesi (HMK m.26) ve iddia-savunmanın genişletilmesi yasağı (HMK m.141) açısından da önem taşır.

---

5. Cevaba Cevap ve İkinci Cevap Dilekçesinde Delil Bildirimi

Taraflar, delillerini en geç bu dilekçelerde bildirmek zorundadır.
Daha sonra delil sunmak, ancak karşı tarafın açık rızasıyla mümkündür.

Yargıtay 3. HD, 2021/3455 E., 2022/5120 K.

“Taraf, delil bildirme hakkını cevaba cevap dilekçesinde kullanabilir; bu aşamadan sonra yeni delil ileri sürülmesi iddia genişletme yasağına girer.”

---

6. Adli Tatilde Dilekçe Verilmesi

HMK m.104 uyarınca, adli tatilde dilekçe verilmesine engel yoktur.
Yani davacı ve davalı, adli tatil döneminde de cevaba cevap veya ikinci cevap dilekçelerini verebilirler

MEDENİ USUL HUKUKU

.

---

7. Dilekçeler Teatisi Süresinin Uzatılması

Taraflardan biri, makul bir neden göstererek dilekçe süresinin uzatılmasını talep edebilir.
Hâkim, bir defaya mahsus olmak üzere iki haftalık ek süre verebilir (HMK m.127/2).
Bu süre geçtikten sonra gelen dilekçeler geçersiz sayılır.

---

8. Dilekçeler Teatisi Tamamlanmadan Esasa Girilmesi

Eğer mahkeme dilekçeler teatisi tamamlanmadan davayı esastan karara bağlarsa, bu durum usul hatasıdır ve bozma sebebidir.

Yargıtay 4. HD, 2020/2784 E., 2021/4381 K.
“Dilekçeler teatisi tamamlanmadan hüküm kurulması, savunma hakkının kısıtlanması niteliğindedir.”

---

9. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler

---

10. Pratik Örnek

Senaryo:
Davacı kira bedelinin ödenmediğini iddia etti.
Davalı, “ödeme yaptım” dedi (cevap dilekçesi).
Davacı, “ödeme yapılmadı, banka dekontu yok” dedi (cevaba cevap).
Davalı, “nakit verdim, tanık göstereceğim” dedi (ikinci cevap).

Bu aşamada uyuşmazlık, ödeme yapılıp yapılmadığı noktasında toplanır.
Deliller buna göre belirlenir, mahkeme bu sınırlar dışına çıkamaz.

---

Sonuç

Cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçeleri, medeni yargılamanın dengeli bir diyalog sürecidir.
Bu dilekçeler sayesinde taraflar iddialarını ve savunmalarını netleştirir, mahkeme ise uyuşmazlığın çerçevesini doğru şekilde çizer.

“Adalet, tek sesle değil, iki tarafın karşılıklı sözüyle şekillenir.”