Çekte Kısmi Ödeme Talebinin Uygulamadaki Sonuçları
Çekte Kısmi Ödeme Talebinin Uygulamadaki Sonuçları
Giriş
Çek, ticaret hayatında güven ve hız sağlayan en önemli kıymetli evraklardan biridir. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve 5941 sayılı Çek Kanunu çerçevesinde düzenlenen çek, kural olarak görüldüğünde ödenmesi gereken bir ödeme aracıdır. Ancak uygulamada sıkça karşılaşılan durumlardan biri, çek bedelinin tamamının değil, yalnızca bir kısmının ödenebilmesidir. Bu noktada hamilin kısmi ödeme talebi gündeme gelir.
Çekte kısmi ödeme, taraflar arasında sıkça ihtilaflara neden olmakta; özellikle bankaların sorumluluğu, hamilin hakları, keşidecinin yükümlülükleri ve Yargıtay’ın konuya yaklaşımı açısından tartışma yaratmaktadır.
Çekte Kısmi Ödeme Kavramı
Tanım
Kısmi ödeme, çekin ibraz edildiği tarihte çek hesabında bedelin tamamı bulunmadığında, mevcut kısmın ödenmesidir.
Hukuki Dayanak
- TTK m. 802: Hamil, kısmi ödemeyi reddedemez.
- Çek Kanunu m. 3: Banka, çek karşılığı bulunmasa dahi belirlenen zorunlu sorumluluk tutarı kadar ödeme yapmakla yükümlüdür.
- Borçlar Hukuku İlkeleri: Kısmi ödeme, borcun tamamen sona ermesini sağlamaz, sadece ödenen kısım için borç ortadan kalkar.
Hamilin Kısmi Ödeme Talep Hakkı
Hamil, çeki bankaya ibraz ettiğinde, bankada kısmi karşılık bulunuyorsa:
- Bu kısmı almak zorundadır.
- Banka, mevcut karşılığı ödemekle yükümlüdür.
- Hamil, ödenen kısım için çeke “ödeme yapıldı” şerhi koydurabilir.
Yargıtay’ın Görüşü
Yargıtay 11. HD, 2017/3456 E., 2018/7321 K.:
“Hamil, kısmi ödeme teklifini reddedemez; banka, mevcut karşılığı ödemekle yükümlüdür.”
Kısmi Ödeme Yapılmasının Sonuçları
1. Borcun Kısmen Sona Ermesi
Kısmi ödeme yapıldığında, çek bedelinin yalnızca ödenen kısmı için borç sona erer. Kalan kısım için keşideci ve diğer sorumlular sorumluluklarını sürdürür.
2. Hamilin Rücu Hakkı
Hamil, ödenmeyen kısım için:
- Keşideciye,
- Cirantalara,
- Avaliste karşı müracaat hakkına sahiptir.
3. Bankanın Sorumluluğu
Banka, mevcut karşılığı ve zorunlu sorumluluk tutarını ödemekle yükümlüdür. Aksi takdirde bankanın tazminat sorumluluğu doğar.
4. Faiz ve Tazminat Talepleri
Kısmi ödeme yapıldığında, kalan kısım için temerrüt faizi işlemeye devam eder. Ayrıca hamil, uğradığı zararlar için tazminat davası açabilir.
5. Ceza Hukuku Boyutu
Çekin kısmen ödenmesi, keşidecinin cezai sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Karşılıksız kalan kısım bakımından ceza davası devam eder.
Kısmi Ödeme ile İlgili Yargıtay Kararları
- Yargıtay 11. HD, 2016/9312 E., 2017/4325 K.
“Bankanın, çekin kısmi karşılığı bulunmasına rağmen ödeme yapmaması halinde sorumluluğu doğar.” - Yargıtay 19. CD, 2018/4356 E., 2019/8212 K.
“Kısmi ödeme yapılması, çekin kalan kısmı bakımından karşılıksız çek suçunu ortadan kaldırmaz.” - Yargıtay HGK, 2020/1456 E., 2021/2342 K.
“Hamil, kısmi ödeme teklifini reddedemez; reddederse kalan kısım için müracaat hakkını kaybeder.”
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Hamilin Reddetme İddiası: Bazı hallerde hamil, kısmi ödemeyi kabul etmediğini iddia etmektedir. Oysa TTK’ya göre reddetme hakkı yoktur.
- Banka Uygulamaları: Bankalar bazen kısmi ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemekte, hamil mağdur olmaktadır.
- Ceza Davaları ile İlişki: Kısmi ödeme yapılmış olsa bile kalan kısım için karşılıksız çek nedeniyle ceza davası açılabilmektedir.
- Tazminat Hesaplamaları: Kısmi ödeme sonrası kalan alacak için tazminat miktarının hesaplanması tartışmalara yol açmaktadır.
Hamilin Kısmi Ödeme Sonrası Hakları
- Ödenmeyen kısım için icra takibi başlatabilir.
- Alacak davası açabilir.
- Tazminat ve faiz talebinde bulunabilir.
- Ceza davasında müşteki sıfatıyla şikâyetini sürdürebilir.
Keşidecinin Yükümlülükleri
- Kısmi ödemeyi yapmış olmak, borcun tamamını ortadan kaldırmaz.
- Kalan kısım için sorumluluk devam eder.
- Ceza sorumluluğu, karşılıksız kalan miktar için geçerliliğini sürdürür.
Çözüm Önerileri
- Bankaların kısmi ödeme yükümlülüğünü eksiksiz yerine getirmesi için daha etkin denetim yapılmalı.
- Hamilin haklarını daha hızlı kullanabilmesi için uygulamada yeknesaklık sağlanmalı.
- Kısmi ödeme ile ceza sorumluluğu arasındaki ilişkinin daha açık düzenlenmesi faydalı olacaktır.
- Elektronik çek sistemlerinin yaygınlaştırılmasıyla kısmi ödeme sorunları en aza indirilebilir.
Sonuç
Çekte kısmi ödeme, çek hukukunun en çok tartışılan konularından biridir. Hamil, kısmi ödemeyi reddedemez; banka mevcut karşılığı ödemekle yükümlüdür. Kısmi ödeme, yalnızca ödenen miktar bakımından borcu sona erdirir, kalan kısım için hamilin müracaat hakları saklıdır.
Yargıtay kararları da bu yönde olup, kısmi ödemenin kabul edilmesinin zorunlu olduğunu ve reddedilmesi halinde hamilin hak kaybına uğrayabileceğini açıkça ortaya koymaktadır.
Sonuç olarak, çekte kısmi ödeme uygulamada bazı sorunlara yol açsa da, hamilin alacağını kısmen de olsa tahsil etmesini sağlayan önemli bir güvencedir.
Gözdenur TURNA
About Post Author
