Çekte İbraz Süresi Kaç Gündür ve Bu Süre Geçerse Ne Olur?

Giriş

Çek, ticari hayatın vazgeçilmez ödeme araçlarından biridir. Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) ayrıntılı şekilde düzenlenen çek, özellikle güven ilişkisine dayalı ticari işlemlerde hem alacaklıya hem de borçluya pratik çözümler sunar. Çek, niteliği itibarıyla bir kambiyo senedidir ve temel fonksiyonu ödeme vasıtası olmaktır. Ancak çekin geçerli bir ödeme aracı olabilmesi için şekil şartlarına ve sürelere titizlikle uyulması gerekir. Bunlardan en önemlisi ibraz süresidir. İbraz süresi, çekin hukuki güvence sağlayan niteliğinin korunması açısından kritik bir unsurdur. Bu yazıda, çekte ibraz süresinin kaç gün olduğu, sürenin geçirilmesi hâlinde ne gibi hak kayıpları doğduğu, uygulamadaki yansımaları ve kurgusal bir olay üzerinden somutlaştırılması ele alınacaktır.

Çekte İbraz Süresi Nedir?

İbraz süresi, çekin hamil tarafından bankaya ödeme için sunulabileceği yasal zaman aralığıdır. Başka bir deyişle, alacaklının çeki ödenmesi amacıyla bankaya götürmek zorunda olduğu süredir.

Çek, “görüldüğünde ödenir” kuralına tabidir. Bu, çekin düzenlenme tarihinde veya düzenleme tarihinden itibaren ibraz süresi içinde bankaya sunulması gerektiği anlamına gelir.

İbraz süresi, hem çekin ödeme aracı olma niteliğini korur hem de alacaklının hukuki güvencesini sağlar.

Çekte İbraz Süresinin Belirlenmesi

1. Çekle Aynı Yerde Düzenlenen ve Ödenecek Çekler

Eğer çek, düzenlendiği yer ile ödeme yeri aynı ise ibraz süresi 10 gündür.

Örnek: İstanbul’da düzenlenen ve İstanbul’da ödenecek çek için süre 10 gündür.

2. Farklı Yerlerde Düzenlenen ve Ödenecek Çekler

Eğer çek, düzenlendiği yer ile ödeme yeri farklı ise ibraz süresi 1 aydır.

Örnek: Ankara’da düzenlenip İzmir’de ödenecek çek için süre 1 aydır.

3. Yurtdışında Düzenlenen Çekler

Çek, yabancı bir ülkede düzenlenmiş ve Türkiye’de ödenecekse ibraz süresi 3 aydır.

Örnek: Berlin’de düzenlenip İstanbul’da ödenecek çek için süre 3 aydır.

Sürenin Başlangıcı

İbraz süresi, düzenleme tarihinden itibaren işlemeye başlar. Düzenleme günü hesaba katılmaz; süre ertesi gün işlemeye başlar.

İbraz Süresinin Geçilmesinin Hukuki Sonuçları

Çekte ibraz süresine uyulmaması, alacaklı açısından ciddi hak kayıpları doğurur.

1. Bankaya Karşı Hak Kaybı

Bankalar, ibraz süresi geçen çekleri ödemek zorunda değildir. Banka, yalnızca süresi içinde ibraz edilen çekleri ödeme yükümlülüğü altındadır.

2. Keşideciye (Çeki Düzenleyen) Karşı Hak Kaybı

Hamil, çeki süresinde ibraz etmezse keşideciye karşı kambiyo senetlerine özgü takip başlatamaz. Bu, alacaklının en büyük güvencesini kaybetmesi anlamına gelir.

3. Cirantalara Karşı Hak Kaybı

Çek süresinde ibraz edilmezse, hamil cirantalara (çekin arkasında imzası olan kişilere) başvurma hakkını da kaybeder.

4. Çekin Adi Borç Belgesine Dönüşmesi

İbraz süresi geçtikten sonra çek, kambiyo senedi olma özelliğini kaybeder ve sıradan bir alacak belgesi haline gelir. Bu durumda alacaklı, ancak genel hükümler çerçevesinde (örneğin alacak davası açarak) tahsil yoluna gidebilir.

Kurgusal Olay

X Şirketi, ticari ilişki kurduğu Y Şirketi’ne mal satar. Ödeme aracı olarak Y Şirketi, 100.000 TL bedelli bir çek düzenler. Çek, İstanbul’da düzenlenmiş ve İstanbul’da ödenecek şekilde yazılmıştır. X Şirketi, çekin düzenlenme tarihinden itibaren 20 gün sonra bankaya ibraz eder. Ancak TTK’ya göre aynı yerde düzenlenen ve ödenecek çek için ibraz süresi 10 gündür. Banka, çeki ödemez. X Şirketi, Y Şirketi’ne karşı kambiyo senetlerine özgü takip başlatmak ister; fakat ibraz süresini kaçırdığı için bu hakkını kaybeder. Çekin arkasında imzası bulunan cirantalar da artık sorumlu tutulamaz. Sonuç olarak X Şirketi’nin elinde yalnızca, mal satışına dayalı adi alacak davası açma imkanı kalır. Bu yol ise hem zaman alıcıdır hem de tahsil kabiliyeti daha zayıftır.

Uygulamada Sık Yapılan Hatalar

Vade tarihi beklentisi: Çek, görüldüğünde ödenir; bu nedenle vade tarihi beklenmeden ibraz edilmesi gerekir.
Sürenin yanlış hesaplanması: İbraz süresinin düzenleme tarihinden değil, ertesi günden başladığı unutulmamalıdır.
Yer farklılığının gözden kaçırılması: Düzenleme ve ödeme yerinin farklı olması sürenin uzamasına yol açar; bu fark çoğu zaman göz ardı edilir.
Cirantalara karşı hak kaybı: Süre geçirilince cirantalara müracaat hakkı ortadan kalkar, bu da alacaklının güvencesini zayıflatır.

Sonuç

Çekte ibraz süresi, alacaklının alacağını hızlı ve güvenli şekilde tahsil edebilmesi için hayati öneme sahiptir.

Aynı yerde düzenlenen ve ödenecek çek için 10 gün,
Farklı yerde düzenlenen çek için 1 ay,
Yurtdışında düzenlenen çek için 3 ay,

ibraz süresi öngörülmüştür. Sürenin geçirilmesi, alacaklının kambiyo senedi hükümlerine dayalı tüm haklarını kaybetmesine yol açar. Bu nedenle çek hamillerinin, ibraz sürelerini dikkatle takip etmeleri ve gecikmeden bankaya başvurmaları büyük önem taşır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title