Çeklerde Sahte İmza İddiaları ve Adlî Belge İncelemesi
Çeklerde Sahte İmza İddialarının Adlî Belge İncelemesinde Değerlendirilmesi
Giriş
Çek, ticari yaşamda en çok kullanılan kıymetli evraklardan biridir. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve 5941 sayılı Çek Kanunu çerçevesinde düzenlenen çekin güvenilirliği, hem ticaretin devamlılığı hem de hukuki güvenlik bakımından kritik öneme sahiptir. Ancak uygulamada sıkça karşılaşılan sorunlardan biri, çeklerde sahte imza iddialarıdır.
Çekteki imzanın sahte olduğuna dair iddia, yalnızca tarafların beyanıyla çözülemez; bu konuda adlî belge incelemesi (grafoloji, grafometrik analiz) yapılması gerekir. alınacaktır.
Çekin Hukuki Niteliği ve İmzanın Önemi
Çek, TTK m. 780 vd. hükümlerinde düzenlenmiştir. Çekin geçerliliği için imza zorunlu unsurlardan biridir.
- Keşidecinin imzası bulunmayan bir çek geçerli değildir.
- İmzanın sahte olması, çekin geçersizliği sonucunu doğurur.
- Çekte imza atıldığı kabul edilen kişi, sorumluluktan kurtulmak için sahtecilik iddiasını ileri sürebilir.
Bu nedenle, imzanın gerçekliği çek hukukunda en kritik unsurlardan biri olarak öne çıkar.
Sahte İmza İddiasının Hukuki Dayanakları
- TTK m. 781: Çekte imza, borç doğurucu asli unsurdur.
- TTK m. 790: Çekte sahte imzadan dolayı sorumluluk doğmaz; yalnızca imza sahibi geçerli şekilde imza atmışsa sorumluluk altına girer.
- TCK m. 204 (Resmî Belgede Sahtecilik): Çek üzerinde sahte imza kullanılması halinde ceza sorumluluğu doğar.
- HMK m. 209: İmzanın inkârı halinde, imzanın aidiyetinin incelenmesi gerekir.
Adlî Belge İncelemesi Nedir?
Adlî belge incelemesi (grafoloji/grafometrik analiz), bir belgedeki imza veya yazının aidiyetini tespit etmeye yönelik bilimsel bir incelemedir. Bu inceleme:
- Adlî Tıp Kurumu veya
- bilirkişi grafologlar tarafından yapılır.
İnceleme sonucunda, imzanın sahte olup olmadığına dair teknik rapor düzenlenir ve bu rapor mahkemeye delil olarak sunulur.
İnceleme Süreci
1. İtirazın Yapılması
Çekte imzanın sahte olduğu ileri sürüldüğünde, ilgili taraf mahkemede veya icra dairesinde imza itirazında bulunur.
2. Mahkemenin İnceleme Kararı
Mahkeme, iddiayı değerlendirmek üzere imzanın incelenmesi için bilirkişiye dosyayı gönderir.
3. Karşılaştırma Belgeleri
İnceleme için, şüpheli imza ile aynı kişiye ait mukayeseli imzalar toplanır. Bunlar:
- Noter belgeleri,
- Nüfus kayıtları,
- Banka sözleşmeleri olabilir.
4. Bilimsel Yöntemler
- Grafolojik analiz: İmzanın şekil, eğim, basınç, hız gibi özellikleri incelenir.
- Grafometrik analiz: Bilgisayar destekli incelemeler yapılır.
- Mürekkep ve kâğıt analizi: Belgenin düzenlenme tarihi ve sahtecilik izleri araştırılır.
5. Bilirkişi Raporu
Bilirkişi, imzanın:
- Sahte olduğunu,
- Sahte olmadığını,
- veya kesin kanaat oluşturulamadığını rapor eder.
Yargıtay Kararlarında Sahte İmza İddiaları
- Yargıtay 11. HD, 2017/4321 E., 2018/5674 K.
“Çekteki imzanın sahte olduğuna dair itiraz, mutlaka bilirkişi incelemesiyle değerlendirilmelidir.” - Yargıtay HGK, 2016/1234 E., 2017/2451 K.
“Sahte imza iddiası, çekin geçerliliğini doğrudan etkileyen bir husustur. Mahkeme, bilirkişi raporunu dikkate almak zorundadır.” - Yargıtay 19. CD, 2019/4532 E., 2020/8745 K.
“Çekte sahte imza düzenlenmesi halinde, imza sahibi adına düzenlenen çek hükümsüzdür ve cezai sorumluluk doğar.”
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Bilirkişi raporlarının çelişkili olması: Farklı uzmanlar farklı kanaatlere varabilmektedir.
- Mukayeseli imzaların eksikliği: Kişinin imza örnekleri bulunamazsa kesin kanaat oluşmaz.
- Sahtecilik yöntemlerinin gelişmesi: Dijital ortamda yapılan sahtecilikler tespit güçlüğü doğurur.
- Uzayan yargılama süreçleri: Bilirkişi raporları uzun sürelerde hazırlanmakta, bu da yargılamayı geciktirmektedir.
Ceza ve Hukuk Boyutları
- Ceza Boyutu: Sahte imza ile çek düzenleyen kişi hakkında TCK m. 204 kapsamında resmî belgede sahtecilik suçu oluşur.
- Hukuk Boyutu: Sahte imzalı çek geçersizdir, imza sahibi borç altına girmez. Çekin tahsili için açılan davada bu husus savunma olarak ileri sürülebilir.
İspat Yükü
- HMK’ya göre, imzanın kendisine ait olmadığını iddia eden kişi bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür.
- Ancak bilirkişi raporu, mahkeme için en güçlü delillerden biridir.
Çözüm Önerileri
- Bilirkişi kurumunun uzmanlık alanlarına göre daha fazla ihtisaslaştırılması,
- Dijital imza teknolojilerinin yaygınlaştırılması,
- Bankaların çek defteri verirken daha sıkı kimlik doğrulama süreçleri uygulaması,
- Yargıtay’ın sahte imza iddialarına ilişkin içtihatlarının yeknesak hale getirilmesi.
Sonuç
Çeklerde sahte imza iddiaları, ticari hayatın güvenliğini doğrudan etkileyen ciddi bir sorundur. Bu iddiaların çözümü, ancak adlî belge incelemesi yoluyla mümkündür.
Yargıtay kararları, sahte imza iddialarının ciddiyetle ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Hukuk ve ceza boyutu birlikte değerlendirilmeli, bilirkişi raporları titizlikle incelenmelidir.
About Post Author
