Çekişmeli ve Anlaşmalı Boşanma Koşulları – Türk Medeni Hukukunda Boşanma Usulleri

Boşanma, evlilik birliğini hukuken sona erdiren önemli bir müessesedir. Türk Medeni Kanunu, evliliği sona erdirmenin iki temel yolunu düzenler: anlaşmalı boşanma ve çekişmeli boşanma. Bu iki usul, hem uygulanacak usul hükümleri hem de tarafların hazırlıkları açısından ciddi farklılıklar içerir. Bu yazıda, her iki boşanma türünün koşulları, süreci, avantajları, dezavantajları ve uygulamadaki karşılıkları hukuki bir bakış açısıyla ele alınacaktır.

---

⚖️ Türk Medeni Kanunu’na Göre Boşanma Nedir?

Boşanma, Türk Medeni Kanunu’nun 161-184. maddeleri arasında düzenlenmiş, hâkimin kararıyla kurulan bir müessesedir. Bu kararla evlilik sona erer, mal rejimi tasfiye edilir, velayet, nafaka ve tazminat gibi konular karara bağlanır.

---

🟩 1. Anlaşmalı Boşanma (TMK m.166/3)

📌 Tanım:

Anlaşmalı boşanma, eşlerin karşılıklı rızaları ve hukuken geçerli bir protokolle evliliği sona erdirmeleri anlamına gelir. Taraflar boşanmanın tüm sonuçları üzerinde mutabık kaldıklarında mahkeme süreci kısa ve daha az yıpratıcı olur.

✅ Koşulları:

1. Evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması (TMK m.166/3)

2. Her iki eşin de mahkemeye birlikte başvurması veya bir eşin açtığı davayı diğer eşin kabul etmesi

3. Boşanmanın mali sonuçları ve çocuklara ilişkin hususlarda tarafların anlaşmış olması

4. Hâkimin tarafları bizzat dinlemesi ve iradelerinin serbestçe oluştuğuna kanaat getirmesi

📄 Boşanma Protokolünde Yer Alması Gerekenler:

• Velayet düzenlemesi

• Kişisel ilişki süreleri

• Nafaka (yoksulluk ve iştirak nafakası)

• Mal paylaşımı

• Maddi ve manevi tazminat

🕐 Süre:

• Genellikle tek celsede sonuçlanır.

✅ Avantajları:

• Hızlıdır

• Ekonomiktir

• Çocuklar açısından daha az travmatiktir

• Mahremiyet korunur

---

🟥 2. Çekişmeli Boşanma

📌 Tanım:

Eşler boşanma iradesinde veya boşanmanın feri sonuçlarında anlaşamıyorsa çekişmeli boşanma davası açılır. Bu durumda dava delillere, tanıklara ve uzun yargılama sürecine dayanır.

⚖️ Boşanma Sebepleri (TMK m.161-166):

a) Özel Boşanma Sebepleri:

1. Zina (TMK m.161)

2. Hayata kast, pek kötü muamele, onur kırıcı davranış (TMK m.162)

3. Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme (TMK m.163)

4. Terk (TMK m.164)

5. Akıl hastalığı (TMK m.165)

b) Genel Boşanma Sebebi:

• Evlilik birliğinin temelinden sarsılması (TMK m.166/1)

🕵️‍♂️ Deliller:

• Tanık beyanları

• Ses ve görüntü kayıtları

• WhatsApp yazışmaları, e-postalar

• Resmî belgeler (karakol tutanakları, hastane raporları)

🧾 Davanın İçeriği:

• Velayet

• Nafaka (yoksulluk, iştirak, yardım nafakası)

• Maddi ve manevi tazminat

• Mal rejimi talepleri (ayrıca dava edilebilir)

• Mal rejimi tasfiyesi (dava sonunda ayrı dava ile görülür)

⏱️ Süre:

• 6 ay ila 2 yıl arasında değişebilir.

• Özellikle taraflar iddialarını ispatlayamazsa dava uzar.

---

⚖️ Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanma Arasındaki Farklar

---

📚 Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirme

Yargıtay 2. HD, 2017/5243 E., 2018/6324 K.:

“Taraflar evliliğin mali sonuçlarında ve çocuklara dair hususlarda mutabakata varmış ve mahkemece taraf iradeleri serbestçe açıklanmış olarak kabul edilmişse, anlaşmalı boşanma koşulları gerçekleşmiştir.”

Yargıtay 2. HD, 2019/11765 E., 2020/2371 K.:

“Eşlerden biri diğerine şiddet uygulamış ve bu durum hastane raporları ile sabit olmuşsa, bu davranış TMK 162 kapsamında boşanma sebebi oluşturur.”

---

🛑 Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Anlaşmalı boşanma protokolü dikkatle hazırlanmalı; çocuk hakları, kadın hakları gözetilmelidir.

• Çekişmeli boşanma süreci stratejik yönetilmeli; iddialar somut delillerle ispatlanmalıdır.

• Her iki türde de bir avukattan profesyonel destek alınması, tarafların lehine sonuç doğurur.

---

🧷 Sonuç

Boşanma süreci, tarafların hem psikolojik hem de ekonomik olarak en çok zorlandığı dönemlerden biridir. Anlaşmalı boşanma, eğer uygun koşullar sağlanmışsa en sağlıklı çözüm yolu olarak öne çıkar. Ancak her boşanma davası bu kadar sorunsuz geçmeyebilir; bu gibi durumlarda çekişmeli boşanma süreci titizlikle yürütülmelidir. Her iki durumda da, davanın sağlıklı ve adil biçimde sonuçlanması için sürecin hukuki bilgiye ve deneyime dayalı olarak yönetilmesi büyük önem taşır.

                                                                                                              STAJYER HUKUK FAKÜLTESİ ÖĞRENCİSİ

                                                                                                                           YAĞMUR YORULMAZ