Çek ve Senet Arasındaki Farklar: Hukuki ve Uygulamalı Bir İnceleme

1. Giriş

Ticari hayatta çek ve senet (özellikle bono), en sık kullanılan iki kıymetli evrak türüdür. Her ikisi de kambiyo senedi niteliğinde olup, alacaklıya belirli bir para alacağını güvence altına alma imkânı tanır. Ancak, hukuki niteliği, düzenlenme amacı, ödeme zamanı ve takip yolları açısından önemli farklar vardır.

2. Hukuki Dayanak

Çek: TTK m. 780 – 823
Bono (Emre Muharrer Senet): TTK m. 776 – 784
Poliçe: TTK m. 671 – 693 (bono hükümleri kıyasen uygulanır)
Ortak hükümler: TTK m. 645 ve devamı

3. Temel Tanımlar

Çek: Keşidecinin, muhatap bankaya hitaben, belirli bir bedelin ibrazında hamiline ödenmesini emrettiği kıymetli evraktır. Ödeme aracı niteliği baskındır.
Bono: Keşidecinin, lehtara belirli bir bedeli vadesinde ödeyeceğini yazılı olarak taahhüt ettiği kıymetli evraktır. Kredi aracı niteliği baskındır.

4. Hukuki ve İşlevsel Farklar

Kriter	Çek	Senet (Bono)
Hukuki Niteliği	Ödeme emri	Ödeme taahhüdü
Ödeme Zamanı	Düzenlendiği anda ibraz edildiğinde ödenir (vade olmaz, fakat ileri tarihli çek fiilen kredi işlevi görebilir)	Belirlenen vade tarihinde ödenir
Muhatap	Banka olmak zorunda	Herhangi bir gerçek veya tüzel kişi
Temel Amaç	Ödeme aracı	Kredi ve borç ilişkisini belgeleyen araç
Zorunlu Unsurlar	TTK m. 780’de sayılı unsurlar (çek kelimesi, bedel, muhatap banka, keşide yeri/tarihi vb.)	TTK m. 776’da sayılı unsurlar (bono kelimesi, bedel, vade, lehtar vb.)
Ödeme Yeri	Muhatap bankanın şubesi	Keşidecinin belirttiği yer
Hukuki Dayanak	TTK m. 780–823	TTK m. 776–784
Takip Yolu	Kambiyo senetlerine özgü haciz (İİK m. 167 vd.)	Kambiyo senetlerine özgü haciz (İİK m. 167 vd.)
Düzenlenme Serbestisi	Sadece banka hesap sahipleri çek keşide edebilir	Herkes bono düzenleyebilir
Bedelsizlik Def’i	Çek bedelsiz düzenlenmişse hamil, iyiniyetli ise ödeme talep edebilir	Bono’da da aynı prensip geçerli, ancak temel borç ilişkisi def’ileri farklıdır

5. Ortak Özellikler

Her ikisi de kıymetli evrak ve kambiyo senedi niteliğindedir.
Ciro ve teslim ile devredilebilir (hamiline yazılı olanlar hariç).
İcra İflas Kanunu’nda kambiyo senetlerine özgü takip yoluna tabidir.
Zamanaşımı süreleri kısadır (Çek: 6 ay; Bono: 3 yıl – TTK m. 814, 749).

6. Yargıtay Uygulaması

Yargıtay 19. HD, 2017/3784 E., 2018/2521 K.: Çeklerin ödeme aracı olması nedeniyle vade konulamayacağı, ancak ileri tarihli çeklerin fiilen kredi aracı gibi kullanılmasının hukuken mümkün olduğu belirtilmiştir.
Yargıtay 12. HD, 2016/19894 E., 2017/10313 K.: Bonoda vadenin bulunmamasının kambiyo vasfını ortadan kaldıracağına hükmedilmiştir.

7. Sonuç

Çek: Nakit yerine geçen, bankaya hitaben düzenlenen, ödeme aracı.
Senet (Bono): Belirli bir vadede ödeme taahhüdünü içeren, kredi aracı.
Uygulamada, çekler de vadeli düzenlenerek kredi işlevi görse de hukuken aralarındaki farklar önemini korur.
Her iki senet türünün de geçerli olabilmesi için TTK’da öngörülen zorunlu unsurların eksiksiz bulunması gerekir.

Single Blog Title