Çek Nasıl Hazırlanır? Zorunlu Unsurlar ve Görselli Örnek
Çek Nasıl Hazırlanır? Görselle Örnek
1. Giriş
Çek, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) düzenlenen, ticari hayatın en önemli ödeme araçlarından biridir. Çekin güvenilirliği, yalnızca hukuki düzenlemelerle değil, aynı zamanda çekin usulüne uygun olarak hazırlanmasına bağlıdır. Yanlış ya da eksik düzenlenen bir çek, geçerliliğini yitirir ve taraflar açısından ciddi hukuki sonuçlar doğurur.
2. Çekin Hukuki Niteliği
Çek, TTK m. 780’de açıkça belirtildiği üzere bir kambiyo senedidir. Poliçe ve bonodan farklı olarak, çekin en belirgin özelliği görüldüğünde ödenir ilkesidir. Vadeli çek uygulaması fiiliyatta yaygın olsa da kanunen geçerli değildir.
3. Çekte Bulunması Zorunlu Unsurlar (TTK m. 780)
Çekin geçerli olabilmesi için aşağıdaki unsurları taşıması gerekir:
- “Çek” Kelimesi – Belgenin üst kısmında açıkça yer almalıdır.
- Kayıtsız Şartsız Belirli Bir Bedeli Ödeme Emri – Bedel hem rakamla hem yazıyla yazılmalıdır.
- Muhatap Banka – Çekin kime hitaben düzenlendiği.
- Ödeme Yeri – Bankanın şubesi veya bulunduğu şehir.
- Düzenleme Tarihi ve Yeri – Tarih gün/ay/yıl şeklinde, yer şehir adıyla yazılmalı.
- Düzenleyenin İmzası – Keşidecinin ıslak imzası bulunmalıdır.
📌 Bu unsurlardan biri eksikse, çek geçersiz hale gelir.
4. Çek Nasıl Hazırlanır?
4.1. Adım Adım Çek Düzenleme
- Bankadan temin edilen çek defterinden yaprak alınır.
- Çek kelimesi belgenin üzerinde zaten yazılıdır.
- Bedel → hem rakamla (1.000 TL) hem yazıyla (“Birmilyon Türk Lirası”) yazılır.
- Muhatap → Banka adı ve şubesi yazılır (örn: “ABC Bankası Levent Şubesi”).
- Ödeme yeri → Banka şubesinin bulunduğu şehir yazılır (“İstanbul”).
- Düzenleme tarihi ve yeri → “15/09/2025, İstanbul”.
- Lehtar → Çekin kime ödeneceği yazılır.
- Keşidecinin imzası → Çeki düzenleyen kişi imza atar.
4.2. Görsel Örnek (Şematik)
Aşağıdaki görsel, bir çekin nasıl doldurulması gerektiğini şematik olarak göstermektedir:
-----------------------------------------------------
| ÇEK |
| |
| Ödenecek Kişi: Ahmet Yılmaz |
| Bedel: 10.000 TL (Onbin Türk Lirası) |
| |
| Muhatap: XYZ Bankası, Levent Şubesi |
| Ödeme Yeri: İstanbul |
| |
| Düzenleme Tarihi: 15/09/2025 |
| Düzenleme Yeri: İstanbul |
| |
| Düzenleyen: Mehmet Demir |
| İmza: ........................................ |
-----------------------------------------------------
Bu şema yalnızca örnek niteliğinde olup, resmi bir çek yaprağı yerine geçmez.
5. Çek Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Yazı ve rakam arasında uyumsuzluk → Yazıyla yazılan tutar geçerlidir.
- Eksik imza → Çek geçersiz olur.
- Vadeli çek yazılması → Hukuken geçerli değildir; çek her zaman görüldüğünde ödenir.
- Tahrifat yapılması → Çek hükümsüz hale gelir ve ceza sorumluluğu doğar.
- Lehtar kısmı boş bırakılırsa → Hamiline çek niteliği kazanır.
6. Çekin Hukuki Sonuçları
6.1. Düzenleyen (Keşideci) Açısından
- Çek bedelini ödemekle sorumludur.
- Hesapta karşılık yoksa “karşılıksız çek” suçu gündeme gelir.
6.2. Lehtar (Alacaklı) Açısından
- Çeki ibraz ederek bedelini talep edebilir.
- Ödenmezse icra takibi veya ceza davası açabilir.
6.3. Banka Açısından
- Çek ibraz edildiğinde karşılık varsa ödemekle yükümlüdür.
- Karşılık yoksa kanuni garanti bedelini öder ve “karşılıksızdır” şerhi düşer.
7. Yargıtay Kararları
- Yargıtay 11. HD, 2018/1421 K.: “Çekte zorunlu unsurlardan birinin eksikliği, kambiyo senedi vasfını ortadan kaldırır.”
- Yargıtay 19. CD, 2016/9421 K.: “Çek vadeli düzenlenemez, görüldüğünde ödenir.”
- Yargıtay HGK, 2015/1251 K.: “Çek bedelinin yazı ve rakamla farklı yazılması halinde yazı ile belirtilen tutar geçerlidir.”
8. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Vadeli çek uygulaması → Hukuka aykırı olmasına rağmen fiilen yaygındır.
- Eksik doldurulan çekler → Geçersizlik riski doğurur.
- Tahrifat ve sahtecilik → En sık karşılaşılan sorunlardan biridir.
- Bankaların sorumluluğu → Şerh hataları, hamillerin hak kaybına neden olmaktadır.
9. Öğretide Görüşler
Katı Görüş
Çek, sıkı şekil şartlarına bağlıdır. En ufak eksiklikte geçersizlik gündeme gelmelidir.
Esnek Görüş
Çekin işlevi ödeme aracı olmaktır; bu nedenle küçük şekil eksiklikleri geçerliliği etkilememelidir.
10. Çözüm Önerileri
- Elektronik çek sistemi ile tahrifat riski ortadan kaldırılmalı.
- Eğitim programları ile ticari hayattaki aktörler bilinçlendirilmeli.
- Bankaların sorumluluğu artırılmalı, eksik şerh uygulamalarının önüne geçilmeli.
- Yargı kararlarında yeknesaklık sağlanmalı.
11. Sonuç
Çek, ticari hayatta güvenilir bir ödeme aracıdır. Ancak bu güven, çekin usulüne uygun olarak hazırlanmasına bağlıdır.
- Zorunlu unsurlardan herhangi birinin eksikliği, çeki geçersiz hale getirir.
- Bedelin hem yazı hem rakamla yazılması, tarih ve imzanın bulunması en temel şartlardır.
- Yargıtay içtihatları da bu konuda katı bir yaklaşım benimsemektedir.
Sonuç olarak, çek hazırlarken dikkatli davranmak, tarafların hak kayıplarını önleyecek ve ticari güveni sağlayacaktır.
About Post Author
