CATIA’nın Lisanssız Kullanımı Suç mu?

CATIA (Computer-Aided Three-dimensional Interactive Application), özellikle otomotiv, havacılık ve savunma sanayii gibi sektörlerde kullanılan yüksek teknolojili bir CAD/CAM/CAE yazılımıdır. Dassault Systèmes tarafından geliştirilen CATIA, ürün tasarımı, yüzey modelleme, analiz ve üretim süreçlerinde kullanıcılara kapsamlı araçlar sunmaktadır. Ancak bu yazılımın yasal bir lisans olmaksızın kullanılması, yalnızca etik dışı değil, aynı zamanda Türk Ceza Hukuku ve Fikri Mülkiyet Hukuku bakımından ciddi yaptırımlara yol açabilecek nitelikte bir fiildir.

Bu makalede, CATIA gibi lisanslı bir yazılımın izinsiz kullanılması hâlinde doğabilecek cezaî ve hukukî sorumlulukları, Yargıtay kararları ışığında ve Türk mevzuatına göre detaylı bir şekilde ele alacağız.

---

1. CATIA’nın Lisans Koşulları Nedir?

CATIA, özel lisans koşullarıyla satılan ve her kullanıcının belirli kullanım hakları ile sınırlandığı bir yazılımdır. Kullanıcılar yazılımı satın alırken lisans sözleşmesi (EULA – End User License Agreement) kabul ederler. Bu sözleşme uyarınca:

• Yazılımın yalnızca belirlenen cihazlarda kullanılması,
• Kopyalanmaması, kiralanmaması, dağıtılmaması,
• Tersine mühendislik uygulanmaması,
• Başkalarına devredilmemesi,
  gibi kısıtlamalar açıkça düzenlenmiştir.

Bu kuralların ihlali, yazılımın sahibinin fikrî mülkiyet haklarının ihlali anlamına gelir ve bu durum hem tazminat yükümlülüğü, hem de cezaî sorumluluk doğurabilir.

2. Türk Hukuku’nda Lisanssız Yazılım Kullanımı Suç Teşkil Eder mi?

a) Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) Kapsamında

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, yazılım programlarını da koruma altına alır. Yazılımlar, bu kanunun 2. maddesi uyarınca “bilgisayar programları” kategorisinde eser sayılır. Eser sahibinin izni olmadan yapılan her türlü çoğaltma, yayma, dağıtma ya da kullanma, eser sahibinin mali haklarının ihlali anlamına gelir.

FSEK m.71 ise bu ihlallerin cezaî yaptırımını düzenler:

Madde 71/1: “Bu Kanunla koruma altına alınan bir eseri… sahibinin yazılı izni olmaksızın çoğaltan, temsil eden, yayan, yayınlayan veya umuma ileten kişi hakkında… bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.”

Dolayısıyla, CATIA’nın lisanssız şekilde kurulması, çalıştırılması veya kopyalanması hâlinde kullanıcı hakkında hapis ve/veya adlî para cezası uygulanabilir.

b) Türk Ceza Kanunu (TCK) Açısından

TCK m.244 (Bilişim sistemine girme ve müdahale suçu), bazı lisanssız kullanım biçimlerini kapsayabilir. Özellikle yazılımın lisans kontrol sistemlerinin kırılması, serial key kullanımı, crack veya patch programlarının yüklenmesi, yazılımın güvenlik mekanizmalarına müdahale edilmesi olarak değerlendirilir.

TCK m.244/4: “Bir bilişim sisteminin işleyişini engelleyen veya bozan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Bu madde kapsamında, CATIA’ya izinsiz müdahale ederek lisans kısıtlamalarını kaldıran kullanıcılar, ayrıca bilişim suçları kapsamında da cezalandırılabilir.

c) Tazminat Sorumluluğu

Yazılım sahibinin (örneğin Dassault Systèmes’in Türkiye temsilcisi) açacağı bir haksız fiil veya fikrî hak ihlali davası ile kullanıcıdan:

• Maddi zarar,
• Kar kaybı,
• Lisans ücretlerinin faiziyle birlikte tahsili,
• Manevî tazminat,
• Lisanssız kullanılan sürümün yok edilmesi
  gibi taleplerde bulunulabilir.

Bu talepler, FSEK m.70 ve devamı hükümleri gereği mümkündür.

3. Yargıtay Kararları Ne Diyor?

Yargıtay Ceza Daireleri ve Hukuk Daireleri, lisanssız yazılım kullanımını ciddi bir fikrî hak ihlali olarak değerlendirmekte ve ceza hükümlerini uygulamaktadır.

Yargıtay 7. Ceza Dairesi 2013/11455 E. – 2015/1993 K. sayılı kararında:

“Sanığın iş yerindeki bilgisayarlarda lisanssız olarak AutoCAD ve SolidWorks yazılımlarını kullanması, eser sahibinin mali haklarına müdahale niteliğinde olup… sanığın cezalandırılmasına hükmedilmesi yerindedir.” demiştir.

Benzer şekilde, CATIA gibi lisansa tabi yazılımlar için de lisanssız kullanım tespiti hâlinde hem ceza davası hem de tazminat davası açılabileceği vurgulanmıştır.

4. Şirketler ve Mühendislik Ofisleri İçin Ek Riskler

Özellikle mühendislik ofisleri, otomotiv yan sanayi firmaları, proje firmaları gibi ticari işletmelerin lisanssız yazılım kullanması hâlinde şirket yetkilileri doğrudan cezaî sorumluluk altına girmekte, ayrıca şirket malvarlığına da haciz uygulanması gündeme gelebilmektedir.

Ayrıca şunlara dikkat edilmelidir:

• BTK ve Siber Suçlarla Mücadele Daireleri, gelen ihbarlarla işletmelerde denetim yapabilir.
• Lisans denetimi sonucu tespit yapılırsa savcılığa suç duyurusunda bulunulur.
• Vergi denetimleri sırasında korsan yazılım kullanımı tespit edilirse ticari defterlerin güvenirliği sarsılır.

5. Lisanssız Kullanımın Tespiti Nasıl Yapılır?

• Yazılım firmalarının yerli distribütörleri veya doğrudan üretici firma, dijital lisans takibi yapabilir.
• Yazılıma ait lisans sunucularına bağlanmayan veya sahte lisans gösteren cihazlar, internet bağlantısı üzerinden tespit edilir.
• Eski çalışanlar, rakip firmalar veya teknik servisler tarafından yapılan ihbarlar üzerine soruşturma başlatılabilir.
• Polis veya savcılık kararıyla işyerine gelinerek bilgisayar imajı alınır ve bilirkişi incelemesi yapılır.

6. Sonuç: CATIA’nın Lisanssız Kullanımı Hukuken Büyük Risk Taşır

CATIA gibi ileri düzey mühendislik yazılımlarının lisanssız kullanımı, hem Türk Ceza Kanunu, hem de Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında suç teşkil eder. Bununla birlikte:

• Yüksek miktarlı tazminat davaları açılabilir,
• Şirket yetkilileri şahsen sorumlu tutulabilir,
• Savcılık soruşturması başlatılabilir,
• Yargıtay içtihatları bu konuda oldukça net ve kullanıcı aleyhinedir.

Mühendislik etiği açısından da lisanssız yazılım kullanımı, mesleki itibarı zedeleyen ciddi bir sorundur.

Bu nedenle, CATIA ve benzeri yazılımların:

• Orijinal lisansla kullanılması,
• Eğitim sürümlerinin yasal çerçevede edinilmesi,
• Yazılım sözleşmelerinin dikkatle okunması
  hayati önem taşımaktadır.

Stj.Öğr. Esmanur AKTAŞ