Çalışma İzni ile Almanya’da Oturum Alınabilir mi? İşverenle Yapılan Sözleşme Yeterli midir?

I. Giriş: Almanya’da Çalışma Hakkının Hukuki Önemi

Almanya, nitelikli iş gücüne duyduğu ihtiyacı karşılamak amacıyla, yabancı ülke vatandaşlarının ülkeye yasal yollarla gelip çalışabilmelerine imkân tanıyan oldukça kapsamlı bir çalışma ve oturum rejimi geliştirmiştir. Bu rejim, Almanya’da kalıcı ikamet, aile birleşimi ve hatta vatandaşlık kazanımı gibi diğer statüler için de önemli bir başlangıç noktasıdır.

Almanya’da bir işverenle iş sözleşmesi yaparak oturum izni almak, bireyin ekonomik entegrasyonunun hukuki karşılığıdır. Ancak bu süreç yalnızca bir işverenin teklifinden ibaret değildir; sistem çok yönlü kriterler, idari onay mekanizmaları ve yetkilendirilmiş kurumların denetimi altında işler.

II. Hukuki Dayanaklar

A. Almanya Oturma Yasası (AufenthG)

Almanya’daki çalışma izni uygulamaları, öncelikle Aufenthaltsgesetz (AufenthG) hükümlerine dayanır. İlgili düzenlemeler şunlardır:

•  18a – Nitelikli mesleki eğitim almış kişiler için oturum

•  18b – Akademik yeterliliğe sahip kişiler için oturum

•  18d – Araştırmacılar için oturum

•  19c – Özel düzenlemeler (istisnai durumlar)

•  39 – Federal İş Ajansı (BA) onayı gerekliliği

Bu maddeler çerçevesinde çalışma izni başvurusu değerlendirilir. Her başvuru şekli, bireyin eğitim düzeyi, iş tanımı ve işverenle olan ilişki biçimine göre özel hükümler içerir.

B. AB Mavi Kart Direktifi (2009/50/EC)

Nitelikli iş gücünün teşviki amacıyla yürürlükte olan AB Mavi Kart sistemi, yüksek eğitimli profesyonellerin Almanya’da çalışma hakkı kazanmasını kolaylaştırır. Bu düzenleme, yüksek maaş, denklik ve nitelikli pozisyon gibi kriterlere dayalı olarak değerlendirme yapar.

C. Federal İş Ajansı (Bundesagentur für Arbeit – BA) Rolü

Birçok başvuru türünde, Almanya’daki iş piyasasının korunması amacıyla BA’nın işe alım onayı gereklidir. Bu kurum, başvurulan pozisyonun Alman veya AB vatandaşı biri tarafından doldurulup doldurulamayacağını, ücretin piyasaya uygunluğunu ve çalışma koşullarını değerlendirir.

III. Almanya’da Çalışma Amaçlı Oturum İzni Türleri

A. Nitelikli Meslek Sahipleri (Fachkräfte)

• Mesleki eğitimle (Berufsausbildung) yetişmiş bireyler, Almanya’da mesleklerine uygun iş bulmaları halinde başvurabilir.

• Mesleki yeterliliklerinin Almanya’da denkliği alınmalıdır (Berufsanerkennung).

• Geçimlerini sağlayacak düzeyde maaş ve sosyal güvenlik kapsamına dahil olacak şekilde iş sözleşmesi gereklidir.

B. Akademik Nitelikli Bireyler

• Üniversite diplomasına sahip ve diploması Almanya tarafından tanınan bireyler için geçerlidir.

• İş tanımının, kişinin akademik yeterliliğiyle doğrudan bağlantılı olması şarttır.

• AB Mavi Kart kapsamında da değerlendirilebilir.

C. Yüksek Talep Gören Meslek Grupları (BT, mühendislik vb.)

• Federal hükümet tarafından belirlenen meslek listelerinde yer alan pozisyonlarda, denklik aranmaksızın istihdam kolaylaştırılabilir.

• Özellikle bilişim, mühendislik, sağlık, lojistik gibi alanlar öncelikli sektörlerdendir.

• BA onayı çoğu zaman basitleştirilmiş prosedürle alınır.

IV. Başvuru Süreci ve Belgeler

A. Yurt Dışından Başvuru

Başvuru, kişinin ikamet ettiği ülkenin Almanya dış temsilciliği (Konsolosluk veya Büyükelçilik) üzerinden yapılır. Gerekli belgeler:

• İşveren tarafından imzalanmış bağlayıcı iş sözleşmesi veya niyet mektubu

• Diploma ve varsa denklik belgesi (Anerkennung)

• Pasaport ve biyometrik fotoğraf

• Almanya’da geçerli sağlık sigortası

• Almanca yeterlilik belgesi (genellikle istenmez, ancak entegrasyon açısından faydalıdır)

• Özgeçmiş (Lebenslauf)

B. Almanya İçinden Başvuru (Vize ile Giriş Yapmış Olanlar)

D tipi vize ile Almanya’ya giriş yaptıktan sonra, Ausländerbehörde’ye gidilerek oturum izni başvurusu yapılır. Bu süreçte yukarıdaki belgelere ek olarak:

• Kira sözleşmesi

• Kayıt belgesi (Anmeldung)

• Sosyal güvenlik beyanı (SGK eşdeğeri)

• Vergi kimlik numarası

sunulmalıdır.

V. BA Onayı Gerekliliği ve Değerlendirme Kriterleri

A. Onay Gereken Haller

• Almanya dışında alınmış diploma veya mesleki yeterlilikle yapılan başvurularda,

• İş sözleşmesinin standart dışı maaş veya süre içerdiği hallerde,

• Sektör olarak Alman iş gücünü doğrudan etkileyen mesleklerde.

B. Değerlendirme Kriterleri

Ücret—İş sözleşmesindeki maaşın sektör ortalamasına uygunluğu

Mesleki Yeterlilik–İşin niteliğine uygun diploma ve deneyim

Alman ve AB iş gücüne etkisi–Pozisyonun Almanya içinde doldurulabilirliği

İşverenin güvenilirliği—İşverenin ticaret sicili, vergi geçmişi, istihdam düzeni

C. Hızlandırılmış Prosedür (beschleunigtes Fachkräfteverfahren)

İşverenler, bazı hallerde Ausländerbehörde ile doğrudan iş birliği kurarak süreci hızlandırabilir. Bu prosedürde:

• BA onayı daha hızlı alınır,

• Randevu süreci konsoloslukta önceliklendirilir,

• İşverenin başvuru sürecinde aktif rolü vardır.

VI. Oturum Süresi ve Uzatma

• İlk verilen oturum izni genellikle 1 yıl ile 4 yıl arasında değişir.

• İş sözleşmesinin süresi, verilen oturum süresini doğrudan etkiler.

• Çalışma devam ettikçe oturum izni uzatılabilir.

• Sosyal güvenlik katkısı ve Almanca bilgisi kazanan bireyler, zamanla Niederlassungserlaubnis veya Daueraufenthalt–EU gibi kalıcı statülere geçebilir.

VII. Aile Birleşimi Hakkı

Çalışma temelli oturum izni sahibi bireyler, belirli şartları sağlamaları hâlinde ailelerini yanlarına getirebilir. Bu kapsamda:

• Eş ve 18 yaş altı çocuklar, aile birleşimi kapsamında oturum alabilir.

• Geçim güvencesi, uygun konut ve sağlık sigortası şartı aranır.

• Eşten genellikle A1 seviyesinde Almanca bilgisi istenir. Ancak AB Mavi Kart sahibi çalışanlar için bu şart aranmaz.

VIII. Örnek Uygulama (Kurgu)

Örnek Olay:
B, Türkiye’de bilgisayar mühendisliği mezunudur. Almanya’da bir yazılım şirketiyle aylık brüt 5.000 Euro maaşla iş sözleşmesi imzalar. Diplomasının denkliği sağlanır, BA onayı alınır. İstanbul’daki Almanya Başkonsolosluğu’na vize başvurusunda bulunur. 10 hafta sonra D tipi vize ile Almanya’ya giriş yapar ve kısa süre içinde oturum izni alır. 33 ay sonunda, Almanca dil yeterliliğini belgeleyerek kalıcı oturum izni için başvuruda bulunur ve kabul edilir.

IX. Reddetme Halleri ve Yargı Yolu

Başvuru şu hallerde reddedilebilir:

• İş tanımı ile eğitim arasında uyumsuzluk,

• Ücretin yetersiz olması,

• İşverenin güvenilir olmaması,

• Mesleki denklik alınmamış olması.

Ret hâlinde kişi:

• Konsolosluk üzerinden Remonstration (itiraz) yapabilir,

• Almanya’da idari dava açabilir,

• Eksik belgeleri tamamlayarak yeniden başvuru yapabilir.

X. Sonuç

Almanya’da bir işverenle iş sözleşmesi yaparak çalışma temelli oturum izni almak, ülkeye yasal ve sürdürülebilir bir biçimde yerleşmenin en güçlü hukuki yollarından biridir. Ancak bu süreçte yalnızca iş bulmak değil; mesleki yeterlilik, sosyal güvenlik, maaş düzeyi ve entegrasyon potansiyeli gibi unsurlar da dikkate alınır.

İyi hazırlanmış belgeler, profesyonel destek ve hukuki bilgiyle yürütülen bir başvuru, başvuru sahibine sadece Almanya’da yasal çalışmayı değil, aynı zamanda uzun vadede kalıcı oturum ve vatandaşlık imkânlarını da sunar.