Boşanma Davalarında Mal Paylaşımı ve Mal Rejimi Düzenlemeleri: TMK Hükümleri, Yargıtay Kararları ve Uygulamadaki Yansımalar

---

1. Giriş: Boşanma ve Mal Paylaşımı Sorunsalı

Boşanma davaları yalnızca eşlerin evlilik birliğini sona erdirmesiyle ilgili değildir. Bunun yanında, tarafların evlilik süresince edindikleri malların paylaşımı da boşanma davalarının en önemli ve en çok uyuşmazlık çıkaran konularından biridir.

Türk Medeni Kanunu (TMK), eşlerin malvarlığına ilişkin hukuki rejimi mal rejimi kavramı altında düzenlemiştir. Boşanma halinde uygulanacak mal rejimi, tarafların evlilik süresince yaptıkları sözleşmeye ya da kanunun öngördüğü yasal rejime göre belirlenir.

📌 Türkiye’de 2002 yılında yürürlüğe giren 4721 sayılı TMK, mal rejiminde köklü değişiklikler yapmış ve yasal mal rejimi olarak edinilmiş mallara katılma rejimini kabul etmiştir. Bu nedenle, boşanma davalarında mal paylaşımı yapılırken evliliğin başlangıç ve bitiş tarihleri kritik rol oynamaktadır.

---

2. Hukuki Çerçeve: Mal Rejimlerine İlişkin TMK Düzenlemeleri

2.1. TMK m. 202 – Mal Rejimi Türleri

• Edinilmiş mallara katılma (yasal mal rejimi),

• Mal ayrılığı,

• Paylaşmalı mal ayrılığı,

• Mal ortaklığı.

Eşler, evlilik sözleşmesiyle farklı bir mal rejimi seçmedikleri takdirde, edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.

---

2.2. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (TMK m. 218 – 241)

• 2002 sonrası evliliklerde varsayılan mal rejimidir.

• Eşlerin evlilik süresince edindiği mallar edinilmiş mal kabul edilir.

• Boşanma halinde, her eş diğerinin edinilmiş malları üzerinde katılma alacağı hakkına sahiptir.

Edinilmiş Mallar (TMK m. 219):

• Çalışma karşılığı edinilen mallar,

• Sosyal güvenlik ve emeklilik tazminatları,

• Çalışma gücü kaybı tazminatları,

• Edinilmiş malların yerine geçen değerler.

Kişisel Mallar (TMK m. 220):

• Evlilik öncesi mallar,

• Miras yoluyla edinilen mallar,

• Bağışlanan mallar,

• Manevi tazminat alacakları,

• Kişisel kullanım eşyaları.

📌 Somut Örnek: Evlilik süresince alınan ev edinilmiş maldır. Ancak eşlerden birine babasından miras kalan yazlık kişisel maldır.

---

2.3. Mal Ayrılığı Rejimi (TMK m. 242 – 243)

• Eşlerin malları tamamen ayrıdır.

• Her eş kendi malından sorumludur.

• Boşanmada mal paylaşımı söz konusu olmaz.

---

2.4. Paylaşmalı Mal Ayrılığı (TMK m. 244 – 255)

• Mal ayrılığı ile benzer, ancak boşanma halinde belirli malların paylaşılması öngörülür.

• Uygulamada nadiren tercih edilir.

---

2.5. Mal Ortaklığı (TMK m. 256 – 281)

• Eşlerin malları ortaklık kapsamında toplanır.

• Boşanmada ortak mallar paylaştırılır.

---

3. Boşanmada Mal Paylaşımı Süreci

3.1. Boşanma Kararının Kesinleşmesi

Mal paylaşımı davası, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra açılabilir.

3.2. Mal Rejiminin Tasfiyesi (TMK m. 229 – 241)

• Katılma Alacağı (TMK m. 236): Her eş, diğerinin edinilmiş malları üzerinde yarı oranında hak sahibidir.

• Artık Değer (TMK m. 231): Edinilmiş mallardan borçlar çıktıktan sonra kalan değer.

📌 Hesaplama Örneği:

• Koca, evlilik süresince 500.000 TL değerinde ev almış → edinilmiş mal.

• Kadın, aynı süreçte 200.000 TL değerinde araba almış → edinilmiş mal.

• Tasfiyede, toplam 700.000 TL üzerinden yarı yarıya katılma hakkı hesaplanır.

---

3.3. Dava Açma Usulü

• Mal paylaşımı davası, aile mahkemesinde açılır.

• Mal rejiminin sona ermesinden itibaren 1 yıl içinde dava açılması gerekir (TMK m. 178).

---

3.4. İspat ve Deliller

• Tapu kayıtları,

• Banka hesap dökümleri,

• Araç kayıt belgeleri,

• Tanık beyanları.

📌 Yargıtay Kararı: Eşin kredi ile aldığı ev, kredinin evlilik süresince ödenen kısmı oranında edinilmiş mal kabul edilmiştir.

---

4. Mal Paylaşımı Davalarında Sık Karşılaşılan Uyuşmazlıklar

4.1. Evlilik Öncesi Malların Durumu

• Evlilikten önce alınan mallar kişisel maldır.

• Ancak evlilik süresince yapılan yatırımlar edinilmiş mal sayılabilir.

4.2. Miras ve Bağış Yoluyla Edinilen Mallar

• TMK m. 220 uyarınca kişisel maldır.

• Ancak bu malların gelirleri edinilmiş mal kabul edilir.

4.3. Malın Devri veya Gizlenmesi

• Eşlerden biri boşanma sürecinde malları devredebilir.

• TMK m. 229: “Mal rejiminin tasfiyesi sırasında, diğer eşin rızası olmaksızın malvarlığının azaltılması” hesaplamaya dahil edilir.

4.4. Ev Kadınlarının Katılma Alacağı Hakkı

• Çalışmayan eşin edinilmiş mallara katkısı da eşit kabul edilir.

• Yargıtay, ev kadınının emeğini katkı olarak değerlendirmektedir.

---

5. Uygulamada Hukuki Tavsiyeler

1. Boşanmadan önce mal rejimi sözleşmesi yapılarak haklar güvence altına alınabilir.

2. Mal paylaşımı davasında deliller titizlikle toplanmalıdır.

3. Malların devri veya gizlenmesi durumunda dava açmak geciktirilmemelidir.

4. Kadınların ev emeği mutlaka vurgulanmalıdır.

5. Avukat yardımı olmadan dava açılması ciddi hak kayıplarına yol açabilir.

---

6. Uluslararası Hukuk ve Karşılaştırmalı Hukuk Perspektifi

• İsviçre Hukuku: TMK’ya kaynak teşkil eden sistemdir. Edinilmiş mallara katılma rejimi esastır.

• Fransa: Mal ayrılığı temel rejimdir, eşler isterse ortaklık seçebilir.

• ABD: Eyaletlere göre değişir; “community property” sistemi bazı eyaletlerde uygulanır.

• AİHM: Miras ve malvarlığı hakkı, mülkiyet hakkı kapsamında korunmaktadır.

---

7. Güncel Sorunlar ve Tartışmalar

• Mal paylaşımının boşanma davası ile birlikte görülmesi mi, ayrı mı açılması gerektiği tartışması.

• Katkı payı alacağı ve değer artış payı taleplerinin sınırları.

• Ev kadınlarının emeğinin yeterince korunup korunmadığı.

• Mal paylaşımı davalarının uzun sürmesi.

---

8. Sonuç

Boşanma davalarında mal paylaşımı, yalnızca ekonomik bir mesele değil, aynı zamanda eşler arasındaki adaletin sağlanması açısından da büyük önem taşır.

• TMK m. 202 vd. hükümleri doğrultusunda, edinilmiş mallara katılma rejimi temel sistemdir.

• Eşlerin evlilik süresince kazandıkları mallar, katkı oranı gözetilmeksizin eşit şekilde paylaşılır.

• Uygulamada Yargıtay, özellikle ev kadınlarının haklarını koruyucu bir yaklaşım benimsemiştir.

Sonuç olarak, boşanma davalarında mal paylaşımı sürecinde tarafların mutlaka hukuki danışmanlık alması, delillerini sağlam toplaması ve TMK hükümleri ışığında haklarını doğru kullanması gerekmektedir.