Boşanma Davalarında Maddi ve Manevi Tazminat

1. Giriş

Boşanma, yalnızca evlilik birliğini sona erdiren bir yargı kararı değil; aynı zamanda eşlerin ekonomik, sosyal ve psikolojik hayatını yeniden şekillendiren bir süreçtir. Bu süreçte mağduriyet yaşayan eşin korunması amacıyla Türk Medeni Kanunu, maddi ve manevi tazminat taleplerini düzenlemiştir.

Türk aile hukukunun amacı, boşanma sürecinde daha az kusurlu veya kusursuz eşin ekonomik ve manevi zararlarının giderilmesidir. Yargıtay içtihatları da bu korumayı pekiştirici yönde gelişmektedir.

---

2. Hukuki Çerçeve

Tazminata ilişkin temel düzenleme TMK m.174’tür:

• Maddi Tazminat (TMK m.174/1): Boşanma nedeniyle mevcut veya beklenen menfaati zedelenen kusursuz ya da daha az kusurlu eş, diğer eşten maddi tazminat talep edebilir.

• Manevi Tazminat (TMK m.174/2): Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan eş, kusurlu eşten manevi tazminat talep edebilir.

⚖️ Yargıtay 2. HD., 2019/3245 E., 2020/4567 K.:
“Boşanma davasında maddi ve manevi tazminata hükmedilebilmesi için davacının kusursuz ya da daha az kusurlu olması gerekir.”

---

3. Maddi Tazminat

3.1. Şartları

• Davacının kusursuz veya daha az kusurlu olması,

• Boşanma nedeniyle mevcut veya beklenen menfaatinin zarar görmesi,

• Kusurlu eşin davranışlarıyla zarar arasında illiyet bağı bulunması.

3.2. Örnekler

• Boşanma ile eşin maddi desteğinin kaybedilmesi,

• Çalışma hayatına dönmek zorunda kalan eşin iş gücü kaybı,

• Evlilik sebebiyle bırakılan kariyerin yeniden kurulmasındaki zorluklar.

⚖️ Yargıtay 2. HD., 2018/2456 E., 2019/3241 K.:
“Boşanma sebebiyle yaşam standardı düşen eşin maddi tazminat talebi kabul edilmelidir.”

---

4. Manevi Tazminat

4.1. Şartları

• Davalı eşin kusurlu davranışı, davacı eşin kişilik haklarını ihlal etmiş olmalı,

• Davacı eş bu nedenle elem, üzüntü veya onur kırıcı durum yaşamış olmalı.

4.2. Örnekler

• Zina (sadakat yükümlülüğünün ihlali),

• Şiddet, hakaret, aşağılama,

• Aile huzurunu bozacak derecede psikolojik baskı.

⚖️ Yargıtay 2. HD., 2017/3456 E., 2018/5678 K.:
“Manevi tazminatın amacı, mağdur eşin çektiği acı ve üzüntüyü hafifletmektir; miktar, tarafların sosyal ve ekonomik durumları dikkate alınarak belirlenmelidir.”

---

5. Maddi ve Manevi Tazminatın Karşılaştırılması

---

6. Kusurun Belirlenmesi

Tazminat taleplerinde kusur oranı büyük önem taşır.

• Kusursuz eş: Tam tazminat talep edebilir.

• Daha az kusurlu eş: Yine tazminat talep edebilir.

• Eşit kusurlu eşler: Tazminat talep edemez.

• Daha fazla kusurlu eş: Tazminat talebi reddedilir.

⚖️ Yargıtay 2. HD., 2016/2345 E., 2017/6789 K.:
“Kusur oranı eşit olan tarafların birbirinden maddi veya manevi tazminat talep etmesi mümkün değildir.”

---

7. Hesaplama Yöntemleri

7.1. Maddi Tazminat

• Eşin gelir düzeyi,

• Evlilik süresi,

• Boşanma sonrası yaşam standardı,

• Beklenen menfaatin boyutu.

Örnek:

• Boşanma öncesi aylık 30.000 TL gelirle yaşayan eş, boşanma sonrası 10.000 TL gelirle yaşamak zorunda kalıyorsa, aradaki fark dikkate alınarak maddi tazminata hükmedilebilir.

7.2. Manevi Tazminat

• Hakimin takdiri esastır.

• Hakkaniyet, tarafların sosyal ve ekonomik durumu, olayın ağırlığı dikkate alınır.

⚖️ Yargıtay HGK., 2018/2345 E., 2020/1567 K.:
“Manevi tazminat, mağdurun yaşadığı elem ve ıstırabı hafifletmeye hizmet etmeli, haksız zenginleşmeye yol açmamalıdır.”

---

8. Dava Süreci ve Zamanaşımı

• Tazminat talepleri boşanma davasıyla birlikte veya karşı dava olarak ileri sürülmelidir.

• Boşanma kararı kesinleştikten sonra ayrıca tazminat davası açılamaz.

• Zamanaşımı süresi boşanma davasının kesinleşmesine kadar devam eder.

⚖️ Yargıtay 2. HD., 2015/4567 E., 2017/2345 K.:
“Boşanma kararının kesinleşmesinden sonra ayrıca tazminat davası açılamaz.”

---

9. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Tarafların tazminat talebini dava dilekçesinde ileri sürmeyi unutması,

• Kusur oranlarının hatalı belirlenmesi,

• Manevi tazminat miktarlarının düşük belirlenmesi,

• Maddi tazminat taleplerinde yeterli delil sunulmaması.

---

10. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Maddi tazminatı kim talep edebilir?

Boşanma sebebiyle menfaati zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu eş talep edebilir.

2. Manevi tazminat için mutlaka hakaret veya zina şart mı?

Hayır. Kişilik haklarını zedeleyen her türlü kusurlu davranış (şiddet, aşağılama, psikolojik baskı) manevi tazminat sebebidir.

3. Tazminat miktarını hakim nasıl belirler?

• Maddi tazminatta ekonomik kayıp esas alınır.

• Manevi tazminatta hakkaniyet ilkesi gözetilir.

4. Boşanma sonrası ayrı dava açılabilir mi?

Hayır. Tazminat talepleri boşanma davası sürecinde ileri sürülmezse hak düşer.

5. Çalışan eş maddi tazminat alabilir mi?

Evet. Çalışan eşin de boşanma nedeniyle ekonomik menfaati zedelenmişse talep hakkı vardır.

6. Tazminat ödemesi nasıl yapılır?

Genellikle toplu para şeklinde ödenir. Ancak hakimin irat bağlama kararı vermesi de mümkündür.

7. Yargıtay’ın genel yaklaşımı nedir?

Yargıtay, mağdur eşin korunmasını ön planda tutar; ancak tazminatın zenginleşme aracı olmaması gerektiğini vurgular.

---

11. Sonuç

Boşanma davalarında maddi ve manevi tazminat talepleri, mağdur eşin korunması için en önemli araçlardan biridir. Maddi tazminat, ekonomik menfaat kaybını giderirken; manevi tazminat, kişilik haklarının ihlalinden doğan üzüntüyü telafi etmeyi amaçlar.

Yargıtay kararları, bu taleplerin değerlendirilmesinde kusur, menfaat kaybı, kişilik hakkı ihlali ve hakkaniyet ölçütlerini esas almaktadır. Bu nedenle tazminat taleplerinin doğru şekilde hazırlanması ve dava sürecinde güçlü delillerle desteklenmesi gerekir.