Bonolarda Tahrifat İddialarının İspatı ve Uygulamadaki Örnekler
Bonolarda Tahrifat İddialarının İspatı ve Uygulamadaki Örnekler
Giriş
Ticaret hukukunda bono, düzenleyen kişinin kayıtsız ve şartsız ödeme taahhüdünü içeren, güven esasına dayalı en önemli kambiyo senetlerinden biridir. Bono, ticari yaşamda ödeme ve kredi aracı olarak kullanılmakta, taraflar arasındaki güven ilişkisini yazılı teminat altına almaktadır.
Ancak uygulamada sıkça karşılaşılan ihtilaflardan biri, bonolar üzerinde yapılan tahrifat iddialarıdır. Bono üzerinde sonradan değişiklik yapılması, yazı eklenmesi, silinmesi veya imzanın değiştirilmesi gibi durumlar, senedin geçerliliğini doğrudan etkiler. Bu nedenle, tahrifat iddialarının ispatı ve mahkemeler önünde nasıl değerlendirileceği son derece önemlidir.
Bononun Hukuki Niteliği ve Unsurları
TTK m. 776 vd. uyarınca bononun geçerli olabilmesi için şu unsurları taşıması gerekir:
- Bono kelimesi,
- Belirli bir bedel,
- Ödeme vaadi,
- Düzenlenme tarihi ve yeri,
- Düzenleyenin imzası.
Bu unsurlardan herhangi birinin değiştirilmesi veya üzerinde oynanması, tahrifat kapsamında değerlendirilir.
Tahrifat Kavramı ve Çeşitleri
1. Yazı Üzerinde Tahrifat
- Bono bedelinin artırılması veya azaltılması,
- Ödeme tarihinin değiştirilmesi,
- Lehtarın adının değiştirilmesi.
2. İmza Üzerinde Tahrifat
- Sahte imza eklenmesi,
- Mevcut imzanın silinip farklı şekilde yeniden atılması.
3. Kağıt Üzerinde Fiziksel Tahrifat
- Silinti, kazıntı, mürekkep değişikliği, farklı kalemle ekleme yapılması.
Tahrifatın Hukuki Sonuçları
- Geçerlilik Sorunu: Tahrif edilen bono, alacaklı tarafından ileri sürülemez hale gelir.
- Borçlunun Sorumluluğu: Tahrifat, borçlunun rızası dışında yapılmışsa borçlu sorumlu tutulamaz.
- Hamilin Durumu: İyi niyetli hamilin korunması, Türk Ticaret Kanunu’nda önemli bir ilkedir. Ancak bariz tahrifatlarda hamil de korunmaz.
Yargıtay 11. HD, 2017/4213 E., 2018/6542 K.:
“Bonoda yapılan tahrifat, senedin kambiyo vasfını ortadan kaldırır. İyi niyetli hamile karşı dahi ileri sürülebilir.”
Tahrifat İddialarının İspatı
İspat Yükü
- Tahrifat iddiasını ileri süren taraf, bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
- Ancak tahrifat iddiası ciddi emarelere dayanıyorsa, mahkeme re’sen inceleme yapabilir.
Delil Araçları
- Adli Belge İncelemesi (Grafoloji ve Kriminal İnceleme):
- Yazı ve imza analizleri,
- Mürekkep yaşı tespiti,
- Farklı kalem ve kâğıt kullanımı incelemesi.
- Bilirkişi Raporları:
- Adli tıp, kriminal laboratuvar ve grafoloji uzmanlarının raporları en önemli delildir.
- Tanık Beyanları:
- Bono düzenlenirken hazır bulunan kişilerin beyanları önem taşır.
- Karşılaştırmalı Belgeler:
- Borçlunun daha önceki imzaları, diğer resmi belgeler.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
1. Bilirkişi Raporlarının Çelişkili Olması
Mahkemeler farklı bilirkişi raporlarıyla karşılaştığında karar vermekte zorlanmaktadır.
2. Tahrifatın Kısmi Olması
Bazen sadece ödeme tarihi veya küçük bir detay değiştirilmiştir. Bu durumda senedin tümü geçersiz mi olacak, yoksa sadece değiştirilmiş kısım mı dikkate alınmayacak sorusu gündeme gelir.
3. İyi Niyetli Hamilin Korunması
Tahrifat hamilin fark edemeyeceği ölçüde gizli yapılmışsa, mahkemeler çoğu zaman hamili korumaktadır.
4. İspat Güçlüğü
Mürekkep yaşı tespitinde kullanılan yöntemler her zaman kesin sonuç vermez; bu da tarafların lehine veya aleyhine yorumlara yol açar.
Yargıtay Kararları Işığında Tahrifat
- Yargıtay 19. HD, 2016/4532 E., 2017/8731 K.:
“Bononun düzenlenme tarihi üzerinde yapılan tahrifat, senedin kambiyo senedi vasfını ortadan kaldırır.” - Yargıtay HGK, 2020/324 E., 2021/765 K.:
“Tahrifat, tarafların haklarını doğrudan etkiler. Mahkemeler, adli belge incelemesi yapılmadan karar veremez.” - Yargıtay 11. HD, 2022/4312 E., 2023/2156 K.:
“Bono üzerindeki rakam ve yazı arasındaki uyumsuzluk tahrifat şüphesi doğurur ve bilirkişi incelemesi yapılmalıdır.”
Tahrifat İddialarının Stratejik Önemi
Borçlu Açısından
- Tahrifat iddiası, borçlunun en güçlü savunmalarından biridir.
- İspatlandığında, borçlunun borçtan kurtulmasını sağlar.
Hamil Açısından
- Hamiller, tahrif edilmiş senedi ileri sürmekte risk altındadır.
- İyi niyetli hamil dahi bariz tahrifattan korunamaz.
Mahkemeler Açısından
- Tahrifat davaları teknik inceleme gerektirir.
- Kararlar, çoğunlukla bilirkişi raporlarına dayanır.
Çözüm Önerileri
- Bonoların noter huzurunda düzenlenmesi teşvik edilmelidir.
- Elektronik bono (e-bono) uygulaması yaygınlaştırılarak tahrifat riski azaltılmalıdır.
- Bilirkişi incelemelerinde standartlar oluşturulmalıdır.
- Hamil, bono alırken mutlaka senedin fiziki durumunu kontrol etmelidir.
Sonuç
Bonoda tahrifat iddiaları, senedin geçerliliğini doğrudan etkileyen ciddi bir meseledir. Tahrifatın ispatı, adli belge incelemesi ve bilirkişi raporlarıyla yapılmakta; Yargıtay kararları da bu doğrultuda şekillenmektedir.
Borçlu, tahrifat iddiasıyla borçtan kurtulabilirken; hamil açısından bu iddialar alacağın tahsilini engelleyebilecek riskler doğurmaktadır.
Sonuç olarak, bonolarda tahrifat iddiaları, ticaret hukuku uygulamasında hem teknik hem de stratejik açıdan büyük öneme sahiptir. Tarafların hak kaybına uğramaması için hukuki süreçlerin dikkatle yürütülmesi ve uzman görüşlerinden faydalanılması gerekmektedir.
Gözdenur TURNA
About Post Author
