Bono Vadeden Önce Ödenirse İbra Nasıl İspatlanır, Senet İadesi Zorunlu mudur?
Giriş
Bono, Türk Ticaret Kanunu’na göre kambiyo senetleri arasında yer alan ve sıkı şekil şartlarına tabi bir kıymetli evraktır. Bono borçlusu, vade tarihinde alacaklıya bedeli ödemekle yükümlüdür. Ancak uygulamada sıkça karşılaşıldığı üzere, borçlu kimi zaman vade tarihinden önce ödeme yapmak isteyebilir. Bu durumda ortaya çıkan en önemli hukuki sorun şudur: Vadeden önce ödeme yapılırsa ibra nasıl ispatlanır, senet iadesi zorunlu mudur?
Bu makalede; bono vadeden önce ödendiğinde tarafların hukuki konumu, ibra belgesinin ispat gücü, senet iadesinin önemi ve kurgusal bir olay üzerinden değerlendirme yapılacaktır.
Bono ve Ödeme İlişkisi
-
Bono, alacaklıya tek başına alacak hakkı sağlayan bir senettir.
-
Borçlu ödeme yaptığında, borcun sona erdiğini gösterebilmek için senedin alacaklıdan geri alınması gerekir.
-
Senet geri alınmadığında, borçlu ileride yeniden aynı borç için takibe uğrama riskiyle karşı karşıya kalabilir.
Vadeden Önce Ödeme Mümkün mü?
-
Kural olarak bono vadesinden önce ibraz edilemez. Ancak borçlu isterse vadeden önce ödeme yapabilir.
-
Bu ödeme, borç ilişkisinin tarafların serbest iradesiyle erken sona erdirilmesi anlamına gelir.
-
Vadeden önce yapılan ödeme geçerli olup, borcu ortadan kaldırır.
İbra ve İspat Yöntemleri
1. Senedin İadesi
-
Borç ödendiğinde senet mutlaka borçluya geri verilmelidir.
-
Senet iade edilmezse, borçlu aynı senet üzerinden ikinci kez takibe uğrayabilir.
-
Bu nedenle iade, ibra ispatının en güçlü yoludur.
2. Yazılı İbra Belgesi
-
Senet iade edilmemişse, alacaklının imzasını taşıyan yazılı bir ibra belgesi alınabilir.
-
“Bono bedeli tahsil edilmiştir, borçlu ibra edilmiştir” gibi ifadeler taşıyan belge ispat açısından önemlidir.
3. Banka Kayıtları ve Makbuz
-
Ödeme banka kanalıyla yapılmışsa, dekont veya havale kaydı ibra için delil oluşturur.
-
Ancak tek başına banka kaydı, senedin halen alacaklının elinde bulunması durumunda tam güvence sağlamaz.
4. Tanık ve Diğer Deliller
-
Taraflar arasındaki yazışmalar, tanık beyanları da ibra iddiasını destekleyebilir.
-
Yine de senet hukuku bakımından en güçlü delil senedin bizzat iadesidir.
Senet İadesinin Zorunluluğu
-
Senet iade edilmezse borç tamamen sona ermiş sayılmaz.
-
İcra takibine konu edilmesi halinde borçlu, ödeme yaptığını ayrıca ispat etmek zorunda kalır.
-
Bu da borçlu açısından riskli bir durum yaratır.
Kurgusal Olay
Olay:
“Borçlu X”, “Alacaklı Y” lehine düzenlenmiş 60.000 TL bedelli bonoyu vade tarihinden üç ay önce ödemiştir. Ödeme banka aracılığıyla yapılmış, ancak Alacaklı Y senedi “dosyada lazım olur” diyerek iade etmemiştir. Bir süre sonra Borçlu X, aynı senet üzerinden yeniden icra takibiyle karşı karşıya kalmıştır.
Hukuki Değerlendirme:
-
Vadeden önce ödeme yapılabilir, bu borcu sona erdirir.
-
Ancak senet iade edilmediğinden, Borçlu X ikinci kez takibe uğramıştır.
-
Borçlu X, banka dekontlarını ve ödemenin yapıldığını gösteren yazılı beyanları ibra delili olarak sunabilir.
-
Eğer Alacaklı Y’den yazılı ibra belgesi alınmış olsaydı, Borçlu X çok daha kolay şekilde kendisini savunabilecekti.
Sonuç:
Borçlu X, icra mahkemesinde ödeme itirazında bulunarak banka dekontlarını delil olarak sunmalı ve borcun sona erdiğini ispatlamalıdır. Yine de bu süreç, senet iadesinin önemini ortaya koymaktadır.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Borçluların ödeme sonrası senedi geri almayı unutması.
-
Alacaklının “iade etmeye gerek yok” diyerek senedi elinde tutması.
-
Sadece banka dekontuyla yetinilmesi.
-
Senet tekrar ciro edilerek üçüncü kişilere devredilmesi.
Çözüm Önerileri
-
Vadeden önce ödeme yapılacaksa, mutlaka senet geri alınmalıdır.
-
Eğer senet iade edilmiyorsa, alacaklıdan yazılı ve imzalı ibra belgesi alınmalıdır.
-
Ödeme banka kanalıyla yapılmalı, dekont saklanmalıdır.
-
Borçlular, ödeme sonrası avukat desteğiyle senet üzerinde “ödendi” şerhi düşülmesini sağlayabilir.
Sonuç
Bono vadeden önce ödendiğinde borç sona erer, ancak bu durumun ispatı kritik öneme sahiptir. En güvenli yol, senedin alacaklıdan geri alınmasıdır. Senet iade edilmezse borçlu ikinci kez aynı borç için takibe uğrayabilir. Bu nedenle:
-
Senedin iadesi,
-
Yazılı ibra belgesi,
-
Banka dekontları, birlikte kullanılarak ibra en güçlü şekilde ispatlanmalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
