Bono (Emre Muharrer Senet) Nedir ve Özellikleri Nelerdir?
Bono (Emre Muharrer Senet) Nedir ve Özellikleri Nelerdir?
1. Giriş
Ticaret hukukunun en önemli kavramlarından biri olan kambiyo senetleri, ekonomik ilişkilerde güveni sağlayan ve alacaklı-borçlu arasındaki ilişkiyi yazılı hale getiren belgelerdir. Bu belgelerden biri de **bono (emre muharrer senet)**tir.
Uygulamada “senet” denildiğinde çoğunlukla bono kastedilir. Ancak bono, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) sıkı şekil şartlarına bağlanmış, soyut borç ikrarı içeren ve alacaklıya güçlü bir takip imkanı sağlayan özel bir kambiyo senedidir.
2. Bono Kavramı
2.1. Tanım
Bono, düzenleyenin belirli bir bedeli kayıtsız ve şartsız olarak lehtara veya onun emrine ödemeyi taahhüt ettiği kambiyo senedidir.
Başka bir ifadeyle bono, borçlunun tek taraflı irade beyanı ile alacaklıya karşı ödeme taahhüdünü yazılı hale getirdiği bir borç senedidir.
2.2. Hukuki Dayanak
- TTK m. 776-784 → Bononun zorunlu unsurları ve hükümleri.
- İcra ve İflas Kanunu m. 167 vd. → Kambiyo senetlerine özgü takip usulü.
3. Bononun Zorunlu Unsurları (TTK m. 776)
Bir belgenin bono sayılabilmesi için şu unsurları taşıması gerekir:
- Senet metninde “bono” veya “emre muharrer senet” kelimesi
- Belirli bir bedeli kayıtsız şartsız ödeme vaadi
- Vade
- Ödeme yeri
- Lehtarın adı
- Düzenleme tarihi ve yeri
- Düzenleyenin imzası
📌 Bu unsurlardan birinin eksikliği halinde bono geçersiz olur.
4. Bononun Özellikleri
4.1. Soyut Borç İkrarı
Bono, temel borç ilişkisine bağlı değildir. Borçlu, senedin varlığını ileri sürerek ödeme yapmaktan kaçınamaz.
4.2. Emre Yazılı Olma
Bono, kural olarak emre yazılıdır. Ciro edilerek devredilebilir.
4.3. Şekil Şartlarına Sıkı Bağlılık
Bononun geçerliliği, TTK’da öngörülen şekil şartlarının eksiksiz yerine getirilmesine bağlıdır.
4.4. Ciro ve Aval
- Ciro: Bononun devrini sağlar.
- Aval: Bonodaki borcun ödeneceğini garanti eden teminat beyanıdır.
4.5. Takipte Kolaylık
Bono, kambiyo senetlerine özgü icra takibine konu olabilir. Bu sayede alacaklı, genel haciz yoluna göre çok daha hızlı ve güçlü bir takip imkânına sahiptir.
5. Bononun Tarafları
- Düzenleyen (Keşideci): Borcu üstlenen kişidir.
- Lehtar: Bononun ödeneceği kişidir.
- Ciro ile devralanlar: Senedi devralarak hamil konumuna gelir.
- Avalist: Düzenleyenin borcuna garanti veren kişidir.
6. Bonoda Vade ve Ödeme
6.1. Vade Türleri
- Belirli bir günde ödeme,
- Düzenlenme tarihinden belli süre sonra ödeme,
- Görüldüğünde ödeme (en yaygın).
6.2. Ödeme Yeri
Senette belirtilmelidir. Aksi halde düzenleyenin işyeri veya yerleşim yeri ödeme yeri sayılır.
6.3. Ödeme Yükümlülüğü
Vade tarihinde hamil bonoyu ibraz ederek ödeme talep edebilir. Ödenmediğinde kambiyo takibi yapılabilir.
7. Bononun Hukuki Etkileri
- Alacaklıya güçlü ispat imkanı sağlar.
- Kambiyo senetlerine özgü icra takibi ile hızlı tahsil imkânı verir.
- Cirantalar ve avalistler müteselsilen sorumludur.
- Borçlu, temel ilişkiye dayalı def’ilerini hamile karşı ileri süremez (istisna: kötü niyetli hamil).
8. Yargıtay Kararları
- Yargıtay 19. HD, 2018/9321 K.: “Bono, soyut borç ikrarı olup temel ilişki def’i olarak ileri sürülemez.”
- Yargıtay 12. HD, 2019/8743 K.: “Bonoda yazı ve rakam farklı ise yazı ile belirtilen bedel esas alınır.”
- Yargıtay HGK, 2016/1251 K.: “Bonoda zorunlu unsurlardan birinin eksikliği halinde senet kambiyo vasfını kaybeder.”
- Yargıtay 11. HD, 2017/2211 K.: “Aval veren kişi, borçlunun ödeme yükümlülüğünü aynen üstlenmiş olur.”
9. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
9.1. Senet Kavramı ile Bono’nun Karıştırılması
Halk arasında “senet” denildiğinde bono kastedilmekte, bu durum hukuki yanlış anlamalara yol açmaktadır.
9.2. Vadeli Çek ile Karışıklık
Uygulamada “vadeli çek” aslında bono işlevi görmektedir.
9.3. Eksik Unsurlu Bonolar
Özellikle vade ve imza eksiklikleri, bononun geçersiz olmasına neden olmaktadır.
9.4. Sahtecilik ve Tahrifat
Bonolar, imza taklitleri ve tahrifat nedeniyle sıklıkla uyuşmazlıklara konu olmaktadır.
10. Öğretide Görüşler
Katı Görüş
Bononun şekil şartlarına sıkı sıkıya bağlı kalınması gerekir. Aksi halde kambiyo senetleri sisteminin güvenilirliği sarsılır.
Esnek Görüş
Şekil şartları yorumlanırken ticari hayatın pratik ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır.
11. Çözüm Önerileri
- Elektronik bono (e-bono) uygulaması yaygınlaştırılmalı.
- Bonoların güvenliği için dijital doğrulama sistemleri kurulmalı.
- Ticari hayat aktörlerine eğitim programları düzenlenmeli.
- Yargı kararlarında uygulama birliği sağlanmalı.
12. Sonuç
Bono (emre muharrer senet), ticaret hukukunda alacaklıya güçlü koruma sağlayan en önemli kambiyo senetlerinden biridir.
- Zorunlu unsurlar eksiksiz bulunmalıdır.
- Soyut borç ikrarı niteliği taşıdığı için alacaklıya güvence sağlar.
- Ciro ve aval kurumlarıyla tedavül kabiliyeti güçlenir.
- Yargıtay kararları, bononun şekil şartlarına ve alacaklının korunmasına özel önem vermektedir.
Sonuç olarak bono, hem teoride hem pratikte ticari hayatın güven kaynağı olan vazgeçilmez bir kıymetli evraktır.
Gözdenur Turna
About Post Author
