Bölge Adliye (İstinaf) Mahkemesi Başsavcılığının Kesinleşmiş Karara İtiraz Yetkisi

1. Giriş

Türk ceza yargılamasında adaletin sağlanması için yalnızca olağan kanun yolları değil, aynı zamanda olağanüstü kanun yolları da düzenlenmiştir. Bu mekanizmaların amacı, kesinleşmiş bir kararın açık hukuka aykırılıklar içermesi hâlinde düzeltme imkânı yaratmaktır. Bu bağlamda, Bölge Adliye Mahkemesi (BAM) Cumhuriyet Başsavcılığı’na tanınan kesinleşmiş karara itiraz yetkisi önemlidir.

Ceza Muhakemesi Kanunu’na 2017 yılında eklenen 308/A maddesi, BAM başsavcısına, kesinleşmiş kararları denetimden geçirme ve hukuka aykırılıkları gidermeye dönük özel bir imkân tanımaktadır.

2. Hukuki Dayanak

2.1. CMK m. 308/A

Maddenin özü şudur:

BAM ceza dairelerinin kesin nitelikteki kararlarına karşı,
BAM Cumhuriyet Başsavcısı re’sen veya talep üzerine,
Kararı öğrendiği tarihten itibaren 30 gün içinde,
İlgili ceza dairesine itiraz edebilir.

2.2. Anayasa Mahkemesi Müdahalesi

Maddenin ilk hâlinde “sanığın aleyhine” de itiraz yolu öngörülmüştü. Ancak Anayasa Mahkemesi, bu düzenlemeyi iptal ederek yetkiyi yalnızca sanık lehine kullanılabilir hâle getirmiştir. Bu değişiklik, adil yargılanma hakkı ve “aleyhe değiştirme yasağı” ilkesinin bir gereği olarak görülmüştür.

3. İtirazın Konusu ve Kapsamı

3.1. Hangi Kararlar?

BAM ceza dairelerinin kesin nitelikteki kararları, yani Yargıtay temyizine kapalı olan hükümler.
Özellikle kesinlik sınırının altındaki adli para cezaları veya kısa süreli hapis cezaları.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararları kapsam dışıdır, çünkü onlar itiraz yoluna tabidir.

3.2. İtirazın Amacı

Sanığın lehine hukuka aykırılıkları gidermek.
Olağan kanun yollarının kapalı kaldığı hâllerde dahi, adaletin gerçekleşmesini sağlamak.

4. İtiraz Usulü

4.1. Yetkili Makam

Yalnızca BAM Cumhuriyet Başsavcısı yetkilidir.
Başsavcı bu yetkiyi kendiliğinden kullanabileceği gibi, tarafların talebi üzerine de harekete geçebilir.

4.2. Süre

Kararı öğrendiği tarihten itibaren 30 gün içinde kullanılabilir.
Ancak sanık lehine yapılan başvurularda bu süre sınırlaması yoktur.

4.3. Merci

İtiraz, öncelikle kararı veren ceza dairesine yapılır.
İlgili daire itirazı yerinde görmezse, dosyayı Ceza Daireleri Başkanlar Kurulu’na gönderir.

5. İtirazın İncelenmesi

5.1. Ceza Dairesi Aşaması

Kararı veren daire, başsavcılığın itirazını inceler.
Eğer haklı bulursa kararını kaldırır veya düzeltir.
Aksi hâlde dosya Başkanlar Kurulu’na gider.

5.2. Başkanlar Kurulu İncelemesi

BAM Başkanlar Kurulu, tüm daire başkanlarından oluşur.
Kurul, başsavcının itirazını kabul ederek kararı kaldırabilir veya itirazı reddedebilir.

6. Uygulamadaki Önemi

6.1. Olağanüstü Kanun Yolu Niteliği

BAM başsavcısının itirazı, olağan kanun yolları tükenmiş olsa bile devreye girebilir. Bu yönüyle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 308. madde kapsamındaki itirazına benzer bir işlev görür.

6.2. Hak Arama Özgürlüğü

Kesinlik sınırı nedeniyle istinaf veya temyiz incelemesine konu olamayan pek çok karar, bu yolla yeniden denetlenebilmektedir. Böylece sanık lehine önemli bir güvence oluşturulmuştur.

6.3. Adaletin Tesisi

Özellikle haksız mahkûmiyetler, hukuka aykırı delillerin kullanılması veya savunma hakkının kısıtlanması gibi ağır hataların düzeltilmesi bu yol sayesinde mümkün hâle gelir.

7. Eleştiriler

Yetki genişliği: Başsavcının re’sen hareket edebilmesi bazı yazarlarca “olağanüstü yolun olağan yola dönüşmesi” riski olarak değerlendirilmektedir.
Aynı kurum içi denetim: İtirazın yine aynı BAM içinde incelenmesi, bağımsızlık ve tarafsızlık tartışmalarına yol açmaktadır.
Sanık aleyhine sınırlama: Anayasa Mahkemesi’nin iptali doğru bulunmakla birlikte, bazı yazarlar bunun “aleyhe bozma yasağını zaten ihlal etmeyeceği” gerekçesiyle çok sert olduğunu savunmaktadır.

8. Yargıtay ve Doktrin Görüşleri

Yargıtay içtihatları, BAM başsavcısının itiraz yetkisinin sınırlı ve olağanüstü nitelikte olduğunu vurgulamaktadır.
Doktrinde, özellikle adli para cezalarında kesinlik sınırının sanık aleyhine yarattığı hak kayıplarının bu düzenlemeyle telafi edildiği görüşü hâkimdir.

9. Sonuç

Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı’nın kesinleşmiş kararlara itiraz yetkisi:

Yalnızca sanık lehine kullanılabilir.
30 günlük süreye bağlıdır, ancak lehine itirazlarda süre sınırsızdır.
Olağan kanun yollarına kapalı olan hükümlerde bir güvence mekanizması işlevi görür.

Bu yetki, ceza adalet sisteminin güvenilirliğini artıran önemli bir olağanüstü kanun yoludur. Ancak yetkinin sınırları dikkatle korunmalı, olağan kanun yollarının yerine geçmesine izin verilmemelidir.

Ada Ceren KENDİGELEN

Single Blog Title