Birleşme-Devralma ve Uluslararası Ortaklıklarda Patent İncelemesi
Birleşme-Devralma ve Uluslararası Ortaklıklarda Patent İncelemesi (Due Diligence)
Ticari şirketlerde birleşme-devralma (M&A) ve uluslararası ortak girişimler (joint venture) büyümenin en hızlı yollarıdır. Ama bu süreçlerde görünmeyen en büyük risk, patent ve genel IP (intellectual property) portföyünün doğru incelenmemesidir. Çünkü iyi görünen bir şirket, IP tarafında zayıfsa satın alma sonrası büyük bir değer kaybı veya dava riski doğabilir. Bu yüzden uluslararası işlemlerde patent due diligence, sadece hukuki bir kontrol değil, ticari değeri doğrulayan stratejik bir güvenlik filtresidir.
Aşağıda şirketlerin M&A ve JV süreçlerinde nasıl bir patent incelemesi yapması gerektiğini, profesyonel ve pratik bir çerçevede anlatıyorum.
A) Patent Due Diligence Nedir?
Patent due diligence; hedef şirketin veya ortağın patent portföyünün hukuken geçerli, ticari olarak değerli ve stratejik olarak sürdürülebilir olup olmadığını tespit eden inceleme sürecidir.
Bu inceleme 3 şeye cevap verir:
-
Hak gerçekten bu şirkete mi ait?
-
Bu haklar geçerli ve güçlü mü?
-
Bu haklar satın alma/ortaklık hedefiyle uyumlu mu?
Patent incelemesi = “bilanço dışı teknoloji gerçekliğini” görmek demektir.
B) M&A ve Ortaklıklarda IP Neden Kritik?
Çünkü satın alınan şey sadece fabrikanın, markanın veya satış ağının kendisi değildir.
Özellikle teknoloji/üretim şirketlerinde gerçek değer çoğu zaman patentlerde saklıdır.
Patent portföyü:
-
ürünün kârlılığını korur,
-
rakipleri uzak tutar,
-
lisans geliri yaratabilir,
-
yeni pazarlara girişte kapı açar.
Patent zayıfsa, şirket satın alınır ama rekabet avantajı satın alınamaz.
C) Patent İncelemesinin Ana Başlıkları
Profesyonel due diligence şu alanları kapsar:
1) Sahiplik ve Zincir (Ownership & Chain of Title)
-
Patentler şirket adına mı kayıtlı?
-
Çalışan/Ar-Ge sözleşmeleri buluş devrini içeriyor mu?
-
Ortak patentler veya üniversite/iş ortağı hak iddiaları var mı?
En riskli durum: “fiilen bizde sanıyorduk ama hak aslında başka yerde.”
2) Geçerlilik ve Güç (Validity & Strength)
-
Patentlenebilirlik şartları güçlü mü?
-
Önceki teknik (prior art) riski var mı?
-
İstemler (claims) gerçekten koruma sağlıyor mu yoksa kolayca etrafından dolaşılabilir mi?
Zayıf patent, pazarlık gücü değil maliyet üretir.
3) Kapsam ve Uyumluluk (Scope & Business Fit)
-
Patentler şirketin “çekirdek ürününü” koruyor mu?
-
Satın alma sonrası hedef pazarlarda koruma var mı?
-
Patentler yeni ürün yol haritasıyla uyumlu mu?
Amaç: portföyün ticari stratejiye hizmet etmesi.
4) İhlal ve Dava Riski (Infringement & Litigation Exposure)
-
Patentlere karşı açılmış itiraz/dava var mı?
-
Şirket başkalarının patentlerini ihlal ediyor olabilir mi? (freedom-to-operate analizi)
-
Kritik ülkelerde gümrük veya ihtiyati tedbir riski bulunuyor mu?
M&A sonrası en pahalı sürpriz: “satın aldığın ürünün satılamaması.”
5) Lisanslar ve Yükümlülükler (Licenses & Encumbrances)
-
Patentler üçüncü kişilere lisanslı mı?
-
Münhasır lisansla başkasına devredilmiş kullanım hakkı var mı?
-
Rehin, temlik, haciz veya kısıtlayıcı sözleşme var mı?
Lisans yükü bilinmezse, satın alınan hak fiilen kullanılamaz.
6) Bakım Harçları ve Portföy Sağlığı (Maintenance & Portfolio Health)
-
Patentler güncel mi, harçlar ödenmiş mi?
-
Yakın vadede yüklü yenileme maliyeti var mı?
-
Ticari değeri düşen patentler portföyde gereksiz maliyet mi yaratıyor?
Portföy sağlığı, “sürekli değer üretme” potansiyelidir.
D) Uluslararası Boyut: Neden Daha Zor?
Çünkü her ülke:
-
farklı tescil standardı,
-
farklı ihlal testi,
-
farklı mahkeme hızı,
-
farklı lisans/temlik kuralları uygular.
Bu yüzden M&A veya JV’de ülke ülke risk haritası çıkarılır:
-
en değerli ülkeler,
-
en riskli ülkeler,
-
genişletme gereken ülkeler,
-
terk edilebilir ülkeler.
Uluslararası due diligence = “tek portföy, çok hukuk sistemi” yönetimi.
E) Sonuç: Patent Due Diligence Olmadan Anlaşma Kör Uçuşa Döner
Kurumsal açıdan özet:
-
Patent incelemesi yapılmadan şirket değeri doğru hesaplanamaz.
-
Sahiplik/ihlal/lisans riskleri sonradan milyonlarca dolarlık zarara yol açabilir.
-
Güçlü patent portföyü, satın almayı “risk” değil “sıçrama tahtası” yapar.
Bu yüzden M&A ve JV süreçlerinde patent due diligence, finansal ve ticari due diligence kadar vazgeçilmezdir.
About Post Author
