Bir Senaryo İntihal Edilirse Senarist Hangi Mahkemeye Başvurmalıdır?

Giriş

Senaryo yazarlığı, hem yaratıcılık hem de yoğun emek gerektiren bir sanatsal faaliyettir. Ancak günümüzde dijital platformlar, yapım şirketleri ve sosyal medya üzerinden senaryoların hızla yayılması, intihal (plagiarizm) sorununu da beraberinde getirmiştir.
Bir senaristin senaryosu izinsiz olarak kullanıldığında veya başkası tarafından kendi eseri gibi gösterildiğinde, Fikri ve Sınai Haklar Hukuku devreye girer. Bu noktada en önemli sorulardan biri, “Senarist hangi mahkemeye başvurmalıdır?” sorusudur.

Bu makalede, senaryo intihalinin hukuki tanımı, ispat yöntemleri, başvurulacak mahkemeler ve süreç örnek olaylarla detaylı olarak açıklanacaktır.

---

1. Senaryo İntihali Nedir?

1.1. Hukuki Tanım

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)’e göre, senaryolar “sinema eserleri” kapsamında korunur (FSEK m.5). İntihal, bir başkasına ait eserin, eser sahibinden izin alınmadan ve kaynak belirtilmeden, kısmen veya tamamen kullanılmasıdır.

Senaryo intihali; diyalogların, olay örgüsünün, karakterlerin veya sahnelerin birebir ya da esasa ilişkin şekilde alınmasıyla gerçekleşebilir.

1.2. İntihal Türleri

• Tam İntihal: Senaryonun aynen alınması.

• Kısmi İntihal: Senaryonun önemli kısımlarının değiştirilmeden kullanılması.

• Fikir ve Kurgu İntihali: Eserin özgün kurgusunun izinsiz şekilde kullanılması.

---

2. Örnek Olaylar ile Senaryo İntihali

Olay 1 – Dizi Senaryosunun İzinsiz Kullanılması

“B.K.” isimli senarist, 10 bölümlük bir dizi senaryosunu yapımcıya sunar. Ancak proje reddedilir. Bir yıl sonra aynı yapım şirketi, senaryonun olay örgüsünü ve karakter isimlerini değiştirerek benzer bir dizi yayınlar.
 Burada mali hak ihlali (işleme hakkı) ve manevi hak ihlali (eser sahibinin adının belirtilmemesi) söz konusudur.

---

Olay 2 – Film Senaryosunun İnternette Paylaşılması

“E.Y.” isimli genç senarist, kısa film senaryosunu bir forum sitesinde yorum almak amacıyla paylaşır. Bir süre sonra başka bir yönetmen, bu senaryoyu kendi çekimiymiş gibi festivale gönderir.
 Burada hem çoğaltma hakkı ihlali hem de yayma hakkı ihlali mevcuttur.

---

3. Senaryo İntihalini İspat Etme Yöntemleri

3.1. Eserin Size Ait Olduğunu Kanıtlama

• Noter tasdikli senaryo metni.

• Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne kayıt.

• Elektronik imza ve zaman damgası ile saklanan dosyalar.

• Senaryonun yazım sürecine ait taslaklar ve çalışma notları.

3.2. İhlalin Kanıtlanması

• Yayınlanan dizi/film ile senaryonun karşılaştırılması.

• Karakter, olay örgüsü, diyalog benzerliklerinin raporlanması.

• Noter aracılığıyla tespit tutanağı hazırlanması.

Örnek: “M.L.” isimli senarist, intihal iddiasını güçlendirmek için profesyonel bir bilirkişiye başvurdu ve senaryosuyla yayınlanan film arasındaki benzerlik oranını bilimsel raporla ortaya koydu.

---

4. Hangi Mahkemeye Başvurulur?

Senaryo intihali durumunda başvurulacak mahkeme, uyuşmazlığın hukuki veya cezai boyutuna göre değişir.

4.1. Hukuki Süreç – Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri

• Görevli Mahkeme: Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi.

• Yetkili Mahkeme: Davalının yerleşim yeri veya ihlalin gerçekleştiği yer mahkemesi.

• Açılabilecek Davalar:

  • Tecavüzün Men’i Davası (ihlalinin durdurulması)

  • Tecavüzün Ref’i Davası (ihlalin ortadan kaldırılması)

  • Maddi ve manevi tazminat davaları

  • Toplatma ve imha davası

---

4.2. Ceza Süreci – Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemeleri

FSEK m.71’e göre:

• Eseri izinsiz kullananlar hakkında 1 yıldan 5 yıla kadar hapis veya adli para cezası verilebilir.

• Senaryoyu kendi eseri gibi tanıtan kişiler için ek cezalar uygulanır.

Görevli Mahkeme: Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi (bu mahkemeler yoksa Asliye Ceza Mahkemesi).

---

5. Başvuru Öncesi İzlenecek Adımlar

5.1. İhtarname Gönderme

İhlali yapan tarafa noter aracılığıyla ihtarname gönderilir. Bu, dava açmadan önce iyi niyet göstergesi olarak değerlendirilir.

5.2. Delilleri Hazırlama

• Noter tespitleri

• Karşılaştırma raporları

• Tanık beyanları

5.3. Arabuluculuk Süreci

Ticari nitelikteki bazı telif uyuşmazlıklarında dava öncesi arabuluculuk zorunludur.

---

6. Dijital Platformlarda Senaryo İntihali

Netflix, Amazon Prime, YouTube gibi platformlarda senaryo intihali durumunda:

• Öncelikle platformun telif hakkı şikâyet mekanizmasına başvurulur.

• İhlal kaldırılmazsa Türkiye’deki yetkili mahkemelerde dava açılır.

• Yurt dışı ihlallerde Bern Konvansiyonu çerçevesinde uluslararası koruma sağlanabilir.

Örnek: “S.K.” isimli senarist, dijital platformda yayınlanan bir dizinin kendi senaryosundan intihal edildiğini fark etti. Önce platforma resmi şikâyet yaptı, sonuç alamayınca Türkiye’de Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde dava açtı.

---

7. Önleyici Hukuki Tedbirler

• Senaryoyu tescil ettirmek.

• Yapımcı ve yönetmenlerle yazılı sözleşme yapmak.

• Paylaşımlarda gizlilik sözleşmesi kullanmak.

• İnternette paylaşırken yalnızca kısmi içerik sunmak.

---

8. Sonuç

Senaryo intihali, senaristlerin hem maddi gelirlerini hem de manevi itibarlarını zedeleyen ciddi bir fikri mülkiyet ihlalidir.
Senaristler, haklarını korumak için Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri veya ceza boyutu varsa Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemelerine başvurmalıdır. Eserin baştan itibaren kayıt altına alınması, ihlal durumunda hızlı ve güçlü bir hukuki mücadele yürütmenin temelidir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut