Bir Reklam Ajansı Telif İhlali Yaparsa Müşterinin Hukuki Sorumluluğu Var mıdır?

1. Giriş

Reklam ajansları, markaların tanıtım faaliyetlerini yürütürken çeşitli görsel, işitsel ve yazılı içeriklerden yararlanır. Ancak bazen, kullanılan müzik, fotoğraf, video, grafik veya metin gibi unsurlar başkalarına ait telif haklarını ihlal edebilir. Bu durumda en kritik soru şudur: Telif hakkı ihlali durumunda yalnızca reklam ajansı mı sorumludur, yoksa reklamı veren müşteri de hukuken sorumlu tutulabilir mi?

Bu makalede, telif hakkı ihlalinin hukuki boyutu, tarafların sorumluluğu, Fikri ve Sınai Haklar Hukuku çerçevesindeki yükümlülükler ve örnek bir olay üzerinden pratik değerlendirme yapılacaktır.

2. Telif Hakkı ve Hukuki Çerçeve

Türk hukukunda telif hakları, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile korunur.
Bir eserin kullanılabilmesi için:

Eser sahibinin açık izni alınmalı veya
Meslek birlikleri aracılığıyla lisanslama yapılmalıdır.

FSEK kapsamında eser sahibinin mali haklarını ihlal eden kişi veya kurum, hem hukuki tazminat hem de cezai yaptırımlar ile karşılaşabilir.

3. Reklam Ajansı ve Müşterinin Rolü

Bir reklam çalışmasında genellikle şu taraflar bulunur:

Reklam Ajansı: İçeriğin üretiminden, düzenlenmesinden ve yayınlanmasından sorumludur.
Müşteri (Reklamı Veren): Ajansa brifing veren, onay sürecini yöneten ve reklamın yayınlanmasını sağlayan markadır.
Üçüncü Taraf Hak Sahipleri: Müzik bestecisi, fotoğrafçı, grafik tasarımcı, video yapımcısı gibi eser sahipleridir.

Burada kritik soru, ajansın yaptığı bir telif ihlalinde müşterinin de sorumlu olup olmayacağıdır.

4. Müşterinin Sorumluluğunun Belirlenmesinde Dikkate Alınan Kriterler

Müşterinin hukuki sorumluluğu şu kriterler üzerinden değerlendirilir:

İçeriğin Onay Süreci:
Müşteri, reklam ajansının hazırladığı çalışmayı inceleyip onaylamışsa ve bu içerikte telif hakkı ihlali varsa, müşterinin ortak sorumluluğu doğabilir.
Eserin Temin Kaynağı:
Eğer müşteri, ajansa doğrudan bir görsel, müzik veya metin temin etmişse ve bu materyal telif hakkı ihlali içeriyorsa, müşterinin birincil sorumluluğu söz konusu olur.
Bilgi ve İrade Unsuru:
Müşteri, ihlali bilerek veya gerekli özeni göstermeyerek (örneğin kaynak sorgulamadan) onay vermişse ihmal sorumluluğu doğar.
Sözleşmesel Düzenlemeler:
Ajans ve müşteri arasındaki sözleşmede telif haklarının korunmasına dair açık hükümler yer almazsa, sorumluluk paylaşımı konusunda belirsizlik doğar.

5. Örnek Olay

Olay:
“X Reklam Ajansı”, bir giyim markası için televizyon reklamı hazırlar. Reklamda arka planda kullanılan müzik, ünlü bir sanatçıya aittir ancak müzik için lisans alınmamıştır. Reklam yayınlandıktan sonra sanatçı, avukatı aracılığıyla hem ajansa hem de markaya ihtarname gönderir.

Gelişme:
Marka, ajansın “tüm telif hakları bize aittir” güvencesine güvendiğini söyler. Ancak ajans, bu müziği internetten bulduğunu ve telif durumunu kontrol etmediğini itiraf eder.

Sonuç:
Mahkeme, hem ajansı hem de markayı müştereken ve müteselsilen maddi tazminat ödemeye mahkûm eder. Gerekçe olarak, markanın reklamın tüm unsurlarını onayladığı ve yayına verdiği, dolayısıyla telif hakkı ihlaline ortak olduğu belirtilir.

6. Hukuki Sorumluluk Türleri

6.1. Hukuki (Mali) Sorumluluk

Maddi Tazminat: Lisans bedeli veya ihlal nedeniyle doğan zarar kadar ödeme yapılır.
Manevi Tazminat: Eser sahibinin manevi haklarının ihlali durumunda talep edilebilir.

6.2. Cezai Sorumluluk

FSEK m.71’e göre:

İzinsiz eser kullananlar 1 yıldan 5 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılabilir.
Bu sorumluluk, hem ajans hem de müşteriyi kapsayabilir.

6.3. İtibar Kaybı

Telif hakkı ihlali, markanın kamuoyu nezdinde güvenilirliğini zedeler.

7. Müşteri Sorumluluğunu Azaltma Yöntemleri

Sözleşmelere Açık Telif Maddesi Ekleme:
- Ajans, kullanılan tüm eserlerin telif haklarının yasal olarak temin edildiğini taahhüt etmelidir.
Telif Belgelerinin İbrazı:
- Müşteri, reklam materyallerinin telif belgelerini yazılı olarak talep etmelidir.
Profesyonel Hukuki Danışmanlık:
- Reklam kampanyası öncesinde telif hukuku alanında uzman bir avukata danışılmalıdır.
Stok İçerik Kullanımı:
- Telif durumu net, lisanslı stok görseller, videolar ve müzikler tercih edilmelidir.

8. FSEK’te Müşterek Sorumluluk

FSEK’te yer alan “müteselsil sorumluluk” ilkesi gereği, birden fazla kişi telif hakkını ihlal etmişse, hak sahibi bunlardan herhangi birine veya hepsine karşı tazminat talebinde bulunabilir.
Bu nedenle, ajansın yaptığı bir ihlalde müşteri de birlikte sorumlu tutulabilir.

9. Uluslararası Boyut

Eğer reklam yurt dışında da yayınlanıyorsa, Bern Sözleşmesi ve diğer uluslararası telif anlaşmaları devreye girer. Böylece, ihlal edilen eser sahibinin farklı ülkelerde dava açma hakkı doğabilir.

10. Öneriler

Müşteriler, reklam ajansıyla çalışırken “Telif Hakları Uygunluk Kontrol Listesi” kullanmalıdır.
Ajanslar, içerik üretiminde lisanslı kütüphanelerden yararlanmalıdır.
Onay süreci yazılı yapılmalı, “telif kontrolü yapıldı” ifadesi mutlaka belgelenmelidir.

11. Sonuç

Bir reklam ajansının telif ihlali yapması halinde, müşterinin hukuki sorumluluğu somut olayın özelliklerine, taraflar arasındaki sözleşmelere ve onay sürecine bağlı olarak değişir. Ancak FSEK hükümleri gereğince, müşterinin tamamen sorumsuz kalması çoğu durumda mümkün değildir. Bu nedenle, markalar yalnızca ajansın güvencesine güvenmek yerine, bağımsız telif denetimi yapmalı ve tüm süreci yazılı delillerle desteklemelidir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title