Bir Makine Üreticisi Patentini İhlal Eden Rakibe Karşı Nasıl Dava Açabilir?

Giriş

Makine üretim sektörü, yüksek teknoloji ve mühendislik bilgisi gerektiren bir alan olduğundan, geliştirilen teknik çözümler ve yenilikçi mekanizmalar patent ile korunur. Patent, sahibine belirli bir süre boyunca buluşunu üretme, kullanma, satma ve ithal etme konusunda münhasır hak tanır. Ancak, bazı rakip firmalar patentli teknik çözümleri izinsiz kopyalayarak haksız rekabet avantajı elde etmeye çalışabilir. Bu durum 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında hem hukuki hem cezai yaptırımlara tabidir. Bu yazıda, bir makine üreticisinin patent ihlali tespit ettiğinde hangi adımları atması gerektiği ve dava sürecinin nasıl ilerlediği, örnek olay üzerinden açıklanacaktır.

---

1. Patent İhlali Nedir?

Patent ihlali, tescilli bir buluşun patent sahibinin izni olmadan:

• Üretilmesi

• Kullanılması

• Satılması

• İthal edilmesi
  durumlarında ortaya çıkar.

Makine sektöründe bu ihlaller genellikle:

• Aynı işlevi gören mekanik sistemlerin birebir kopyalanması

• Patentli otomasyon yazılımlarının lisanssız kullanılması

• Tescilli üretim tekniklerinin izinsiz uygulanması
  şeklinde görülür.

---

2. Örnek Olay

Senaryo:
“D.T. Makine Sanayi A.Ş.” isimli firma, ambalaj sektöründe kullanılan yenilikçi bir otomatik paketleme mekanizması geliştirdi ve 2020 yılında 20 yıllık patent tescili aldı. 2024’te, piyasaya çıkan yeni bir paketleme makinesinin, kendi geliştirdiği mekanizma ile neredeyse birebir aynı teknik özelliklere sahip olduğunu fark etti. Yapılan piyasa araştırmasında, bu makinelerin “B.K. Endüstri Ltd.” tarafından üretildiği ve satıldığı anlaşıldı. D.T. Makine, patent ihlalini durdurmak ve uğradığı zararı telafi etmek amacıyla hukuki sürece başladı.

---

3. Patent İhlalinin Tespit Edilmesi

3.1. Teknik Karşılaştırma

Patent sahibi, şüpheli ürünü satın alarak veya inceleyerek:

• Teknik özelliklerini

• Çalışma prensibini

• Patent dosyasında yer alan koruma kapsamı ile benzerliğini
  karşılaştırır.

Bunun için bağımsız bilirkişi raporu en güçlü delillerden biridir.

3.2. Delil Toplama Yöntemleri

• Noter aracılığıyla tespit tutanağı düzenlenmesi

• Ürünün teknik kataloglarının toplanması

• Satış faturalarının elde edilmesi

• E-ticaret ve fuar kayıtlarının ekran görüntülerinin alınması

Pratik Not: İhlal ürünlerinin fuar alanlarında veya online kataloglarda sergilenmesi, dava sürecinde delil olarak kullanılabilir.

---

4. Hukuki Sürece Başlama Adımları

4.1. İhtarname Gönderme

Dava açmadan önce, rakip firmaya ihtarname gönderilerek ihlalin durdurulması talep edilir.
Bu, ilerleyen süreçte iyi niyetin gösterilmesi açısından önemlidir.

İhtarnamede yer alması gerekenler:

• Patent numarası ve tescil bilgileri

• İhlal edilen teknik özellikler

• İhlalin durdurulması ve ürünlerin toplatılması talebi

• Belirli bir süre verilmesi (genellikle 7-15 gün)

---

4.2. İhtiyati Tedbir Talebi

Dava açıldığında, mahkemeden ihtiyati tedbir talep edilerek:

• Taklit makinelerin üretiminin durdurulması

• Stoklardaki ürünlere el konulması

• Satışların geçici olarak engellenmesi
  sağlanabilir.

Örnek: D.T. Makine, Asliye Ticaret Mahkemesi’nden aldığı tedbir kararıyla, B.K. Endüstri’nin üretim tesislerinde depolanan 50 makineye el konulmasını sağladı.

---

4.3. Patent İhlal Davası

Yetkili Mahkeme: Asliye Ticaret Mahkemeleri
Görev Alanı: Patent hakkının ihlali davaları

Davada şu talepler ileri sürülebilir:

1. İhlalin durdurulması

2. Taklit makinelerin toplatılması ve imhası

3. Maddi tazminat (kaybedilen kar + haksız kazanç)

4. Manevi tazminat (firma itibarına verilen zarar)

---

5. Maddi Tazminatın Hesaplanması

Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre tazminat hesabı 3 yöntemle yapılabilir:

1. Fiili Zarar: Patent sahibinin uğradığı doğrudan zarar.

2. Haksız Kazanç: İhlal eden tarafın elde ettiği kazanç.

3. Lisans Bedeli: İhlal olmasaydı ödenecek lisans ücreti.

---

6. Ceza Davası Boyutu

Patent ihlali yalnızca hukuki değil, aynı zamanda cezai yaptırımı olan bir fiildir.
Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre, izinsiz patent kullanımı:

• 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası

• Adli para cezası
  ile sonuçlanabilir.

---

7. Gümrük Önlemleri

Patent sahibi, Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü’ne başvurarak taklit makinelerin ülkeye girişini engelleyebilir.
Bu yöntem, özellikle yurtdışında üretilip ithal edilen makinelerde etkilidir.

---

8. Önleyici Stratejiler

• Patent Kapsamını Genişletin: Buluşunuzun olası varyasyonlarını kapsayan başvurular yapın.

• Rakipleri Sürekli İzleyin: Fuar, katalog ve online satış platformlarını takip edin.

• Lisans Anlaşmalarında Açık Hükümler Kullanın: Alt yüklenicilerin yetki sınırlarını net belirleyin.

• Uluslararası Tescil Yapın: PCT başvurusu ile farklı ülkelerde koruma sağlayın.

---

Sonuç

Makine üreticileri için patent, sadece teknik bir koruma değil, aynı zamanda pazar hakimiyetinin güvencesidir.
Bir ihlal tespit edildiğinde:

1. Deliller hızlıca toplanmalı

2. İhtarname gönderilmeli

3. İhtiyati tedbir talep edilmeli

4. Hem hukuki hem cezai süreç birlikte yürütülmelidir.

Hızlı ve stratejik hareket eden üreticiler, hem ihlali durdurabilir hem de ciddi tazminatlar elde edebilir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut