Bir Haber Sitesi Başka Kaynaktan Alınan İçeriği Yayınlarsa Hukuki Sorumluluğu Nedir?
1. Giriş
Günümüzde haber siteleri, internet kullanıcılarına anlık bilgi aktarımı sağlamak amacıyla çok hızlı içerik üretmek zorundadır. Ancak hız, bazen telif hakkı ihlallerini de beraberinde getirebilir. Özellikle başka bir yayın organından veya internet kaynağından alınan içeriklerin izinsiz şekilde yayımlanması, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında ciddi hukuki ve cezai sonuçlar doğurabilir. Birçok editör, “kaynak gösterirsek sorun olmaz” yanılgısıyla hareket etmekte, ancak bu durum hem mali hem manevi hakların ihlali anlamına gelmektedir. Bu makalede, haber sitelerinin başka kaynaktan alınan içeriği yayınlaması halinde karşılaşabileceği hukuki sorumlulukları, örnek olaylarla ve detaylı açıklamalarla ele alacağız.
2. FSEK Kapsamında Eser ve Koruma
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, eser sahibinin haklarını koruma altına alır. Bir haber, fotoğraf, video veya grafik, özgünlük taşıdığı sürece eser olarak kabul edilir.
2.1. Eser Niteliği
Bir eserin FSEK kapsamında korunabilmesi için:
-
Sahibinin hususiyetini taşıması,
-
Somut bir biçimde ortaya konmuş olması gerekir.
Örneğin; “K12” isimli bir haber sitesi, kendi muhabirinin çektiği fotoğraf ve yazdığı haber metni ile özgün bir içerik oluşturmuşsa, bu içerik FSEK kapsamında korunur.
2.2. Mali Haklar
FSEK m.21-25 arasında düzenlenen mali haklar şunlardır:
-
Çoğaltma hakkı (m.21): Eserin kopyalanması.
-
Yayma hakkı (m.23): Eserin çoğaltılmış nüshalarının dağıtılması.
-
Temsil hakkı (m.24): Eserin sahnelenmesi, gösterilmesi.
-
İşleme hakkı (m.21/1): Eserin değiştirerek yeniden sunulması.
-
Kamuya iletim hakkı (m.25): Eserin internet gibi araçlarla kamuya ulaştırılması.
Başka bir kaynaktan izinsiz alınan haber veya görselin yayımlanması bu hakların ihlali anlamına gelir.
3. Kaynak Gösterme Yeterli mi?
Kamuoyunda yaygın olan “kaynak gösterirsek sorun olmaz” algısı hukuken yanlıştır. Kaynak göstermek, manevi hakların (FSEK m.15) korunması için zorunludur, ancak mali hakların kullanımına izin vermez.
Örneğin, X Haber isimli site, Y Gazetesi’nin özel röportajını kaynak göstererek aynen yayımlarsa:
-
Manevi hakkı korumuş olur (kaynak belirtilmiş),
-
Ancak mali hakları ihlal etmiş olur (çoğaltma, yayma, iletim izinsiz yapılmış).
4. Haber Verme Serbestisi (FSEK m.36)
FSEK m.36, haber verme amacıyla eserlerden alıntı yapılmasına imkân tanır. Ancak bu istisna:
-
Yalnızca güncel olaylar için geçerlidir.
-
Özet veya kısa alıntı şeklinde olmalıdır.
-
Kaynak ve eser sahibi belirtilmelidir.
-
Tam metin kopyalama serbestinin kapsamına girmez.
Yanlış kullanım örneği:
Bir haber sitesinin başka bir kaynaktan “tam metin” olarak haber kopyalaması, haber verme serbestisi kapsamında değerlendirilemez.
5. Örnek Olay Analizi
Durum:
“H3 Online” isimli bir internet sitesi, ulusal ölçekte yayın yapan “N Medya”’nın özel haberini, fotoğraflarıyla birlikte kendi sitesinde yayımlar. Sadece haberin başına “Kaynak: N Medya” ifadesi eklenmiştir.
Hukuki Değerlendirme:
-
Telif hakkı ihlali vardır. (Mali haklar izinsiz kullanılmıştır.)
-
Haksız rekabet oluşur. (TTK m.54 uyarınca başkasının emeğini kullanarak avantaj sağlamak.)
-
Eser sahibinin talep edebileceği haklar:
-
İzinsiz yayının durdurulması (FSEK m.66-70),
-
Maddi tazminat (gelir kaybı ve lisans bedeli),
-
Manevi tazminat (eser sahibinin itibarına zarar verilmesi halinde),
-
Cezai yaptırımlar (FSEK m.71 uyarınca adli para veya hapis cezası).
-
6. Haksız Rekabet Boyutu
Türk Ticaret Kanunu (TTK) m.54, dürüstlük kuralına aykırı davranışları haksız rekabet olarak tanımlar. Başka kaynaktan izinsiz içerik almak şu nedenlerle haksız rekabet sayılır:
-
Rakibin yaptığı yatırım ve emeğin sömürülmesi,
-
İzleyici/okuyucu kitlesinin haksız şekilde yönlendirilmesi,
-
Ticari itibarın zedelenmesi.
Bu durumda mağdur taraf, TTK m.56 uyarınca:
-
Fiilin tespitini,
-
İhlalin durdurulmasını,
-
Maddi/manevi tazminat talep edebilir.
7. Cezai Sorumluluk
FSEK m.71, mali veya manevi hakları ihlal eden kişilere 1 yıldan 5 yıla kadar hapis veya adli para cezası öngörmektedir.
Ayrıca:
-
TCK m.142 (hırsızlık) doğrudan uygulanmaz, çünkü eser maddi bir şey değil fikri ürün niteliğindedir.
-
Ancak, bilişim yoluyla işlenen suçlar kapsamında değerlendirme yapılabilir.
8. Sorumluluktan Kaçınma Yolları
Haber sitelerinin hukuki riskleri en aza indirmek için şu adımları atması gerekir:
-
Yazılı izin alınması.
-
Ajans aboneliği kullanılması (AA, Reuters vb.).
-
Yalnızca kısa alıntı yapılıp üzerine özgün yorum eklenmesi.
-
Creative Commons lisanslı görseller ve metinler kullanılması.
-
İçerik paylaşımı için protokol/sözleşme yapılması.
9. Delil Toplama ve İspat
Bir içerik izinsiz yayımlandığında:
-
Noter aracılığıyla delil tespiti yapılmalı.
-
Eserin orijinal yayın tarihi ve yeri kayıt altına alınmalı.
-
Ekran görüntüleri, meta veriler ve sunucu logları saklanmalı.
-
Gerekirse uluslararası arşiv hizmetleri (Wayback Machine vb.) kullanılmalı.
10. Sonuç
Başka kaynaktan alınan içeriği izinsiz yayımlayan haber siteleri, telif hakkı, haksız rekabet ve cezai sorumluluk riski altındadır.
Kaynak gösterme, tek başına hukuki sorumluluğu ortadan kaldırmaz. En güvenli yol, özgün içerik üretmek veya eser sahibinden açık izin almaktır. Dijital medyanın gelişmesiyle birlikte telif ihlallerine ilişkin davaların sayısı artmaktadır. Bu nedenle, haber sitelerinin editör ve yöneticilerinin FSEK hükümlerini iyi bilmesi ve içerik kullanımında hukuka uygun hareket etmesi hayati önemdedir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
