Aynı Sektördeki Firmaların Minimum Fiyat Belirlemesi: Rekabet Hukuku ve Sektörel Etkiler
1. Giriş
Serbest piyasa ekonomisinin temel ilkelerinden biri, fiyatların arz ve talep dengesi ile serbestçe oluşmasıdır. Ancak aynı sektörde faaliyet gösteren firmaların, minimum fiyat belirleme konusunda anlaşmaya varması, bu doğal dengeyi bozan en kritik rekabet ihlallerinden biridir.
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve Avrupa Birliği rekabet hukuku ilkeleri, fiyat belirleme anlaşmalarını “hardcore” ihlal olarak kabul eder ve bu tür davranışlara sıfır tolerans gösterir.
Bu makalede, minimum fiyat belirlemenin hukuki boyutunu, sektörel etkilerini, Rekabet Kurulu karar örneklerini ve firmalar için riskten kaçınma stratejilerini detaylıca ele alacağız.
2. Minimum Fiyat Belirlemesinin Tanımı ve Türleri
Minimum fiyat belirleme, iki veya daha fazla rakip firmanın, mal veya hizmetlerini satabilecekleri en düşük fiyat seviyesini birlikte kararlaştırmaları anlamına gelir.
Türleri:
-
Açık Anlaşma: Tarafların yazılı veya sözlü şekilde asgari fiyat belirlemesi.
-
Uyumlu Eylem: Açık anlaşma olmaksızın, davranış ve iletişim biçimleri ile fiyatların koordinasyonu.
-
Tavsiye Fiyatın Zorunlu Hale Getirilmesi: Normalde “öneri” olarak sunulan fiyatın fiilen altına inmenin engellenmesi.
3. Hukuki Dayanaklar
3.1. Türk Hukuku
-
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun Madde 4:
“Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma veya kısıtlama amacını taşıyan… her türlü anlaşma, uyumlu eylem ve teşebbüs birliği kararları hukuka aykırıdır.”
Bu madde, minimum fiyat belirleme anlaşmalarını doğrudan kapsar.
Rekabet Kurulu uygulamalarında, fiyat belirleme anlaşmaları “kesin yasak” (per se illegal) olarak kabul edilir, ihlalin ekonomik etkisini ispatlama zorunluluğu yoktur.
3.2. AB Rekabet Hukuku
-
AB İşleyişi Anlaşması Madde 101/1:
“Teşebbüsler arasında fiyat tespiti dahil olmak üzere rekabeti kısıtlayıcı anlaşmalar geçersizdir.”
AB uygulamasında, minimum fiyat belirleme ekonomik analiz gerektirmeden yasak kabul edilir.
4. Minimum Fiyat Belirlemenin Hukuka Aykırılık Gerekçeleri
-
Tüketici Refahının Azalması: Müşteri daha yüksek fiyat ödemek zorunda kalır.
-
Serbest Piyasa Dinamiklerinin Bozulması: Arz-talep dengesi yapay olarak değiştirilir.
-
Yenilikçilik ve Kalite Rekabetinin Azalması: Fiyat rekabeti ortadan kalktığında, firmalar kalite ve hizmette de daha az yenilik yapar.
-
Pazara Giriş Engelleri: Yeni oyuncular düşük fiyat stratejisi ile pazara giremez.
5. Rekabet Kurulu Karar Örnekleri
Örnek 1 – Turizm Sektöründe Minimum Fiyat Anlaşması
Rekabet Kurulu, bir turizm bölgesinde faaliyet gösteren 15 otelin sezon öncesinde toplantı yaparak en düşük gecelik konaklama fiyatını 2000 TL olarak belirlemesini, Madde 4 ihlali olarak değerlendirmiştir.
-
Deliller: Toplantı tutanakları, WhatsApp yazışmaları.
-
Sonuç: Her otele yıllık cirosunun %2’si oranında idari para cezası.
Örnek 2 – Akaryakıt Sektöründe Asgari Fiyat
Bir akaryakıt dağıtım şirketi, bayilerinden tavsiye edilen pompa satış fiyatının altına inmemelerini istemiş, alt fiyat uygulayan bayiler sözleşmeden çıkarılmıştır.
-
Sonuç: Rekabet Kurulu, bunun tavsiye fiyatın zorunlu hale getirilmesi olduğunu tespit ederek, yüksek oranlı ceza uygulamıştır.
Örnek 3 – Oto Yedek Parça Sektöründe Fiyat Listesi
Sektördeki distribütörler, bayiler arasında asgari satış fiyatı belirleyerek indirim kampanyalarını yasaklamışlardır.
-
Sonuç: Rekabet Kurulu, fiyat tespitini “hardcore” ihlal olarak nitelendirip, tüm taraflara ceza vermiştir.
6. Sektörel Etkiler
6.1. Yatırımcı Açısından
-
Risk Unsuru: Böyle bir anlaşmaya dahil olan şirketin due diligence sürecinde tespit edilmesi, yatırımın iptaline yol açabilir.
-
Mali Yük: Yıllık cironun %10’una kadar ceza potansiyeli.
-
İtibar Kaybı: Yatırımcı gözünde etik dışı ve hukuka aykırı iş modeli.
6.2. Müşteri Açısından
-
Fiyat Artışı: Daha ucuz seçenek ortadan kalkar.
-
Alternatif Azalması: Rekabetin olmadığı yerde çeşitlilik düşer.
-
Kalite Riski: Fiyat baskısı kalkınca kalite artışı zorunlu görülmeyebilir.
7. Örnek Senaryo: E-Ticaret Sektörü
E-ticaret platformunda faaliyet gösteren 20 elektronik perakendecisi, satacakları telefon modelleri için minimum satış fiyatı üzerinde anlaşmıştır.
Rekabet Kurulu:
-
Platform üzerinden fiyatların aynı seviyede tutulduğunu, indirim yapan satıcıların ürünlerinin listeden çıkarıldığını tespit etmiştir.
-
Karar: Ciro üzerinden %3 oranında ceza + bireysel yönetici para cezaları.
Bu örnek, dijital platformlar üzerinden yapılan fiyat koordinasyonunun da yüz yüze toplantılar kadar hukuka aykırı olduğunu gösterir.
8. Firmalar İçin Uyum Stratejileri
-
Bağımsız Fiyatlandırma Politikası: Fiyat belirleme süreci tamamen şirket içi maliyet, talep ve stratejiye dayanmalıdır.
-
Rakiplerle Fiyat Görüşmemek: Her türlü iletişim kanalında fiyat koordinasyonuna yol açabilecek ifadelerden kaçınılmalıdır.
-
Rekabet Hukuku Eğitimleri: Tüm satış, pazarlama ve üst düzey yönetim kadrosuna düzenli eğitim verilmelidir.
-
Uyum Programı ve İç Denetim: Hukuka aykırı iletişimleri ve fiyat politikalarını tespit edecek sistemler kurulmalıdır.
-
Tavsiye Fiyat Uygulamalarında Dikkat: Tavsiye fiyat, zorunlu hale getirilmemeli, bayilerin bağımsız karar alma hakkı korunmalıdır.
9. Sonuç
Aynı sektördeki firmaların minimum fiyat belirlemesi, Türk rekabet hukuku ve AB uygulamaları bakımından kesin yasak kapsamındadır. Bu tür uygulamalar, kısa vadede fiyat istikrarı sağlıyor gibi görünse de, uzun vadede hem tüketici refahını hem de sektörel rekabeti olumsuz etkiler.
Rekabet Kurulu’nun son yıllardaki kararları, minimum fiyat belirlemenin yüz yüze toplantı, dijital platform ya da yazışma yoluyla yapılmasının fark etmediğini, her durumda ağır yaptırımlar uygulanacağını göstermektedir.
Şirketler, tam bağımsız fiyatlandırma ilkesine sadık kalmalı, rekabet hukuku uyum programlarını etkin şekilde işletmeli ve herhangi bir fiyat koordinasyonundan kaçınmalıdır.
About Post Author
