Araç Yaşı, Kilometre ve Önceki Hasarların Hesaba Etkisi: “Pazarlık Payı” mı, Somut Kriter mi?

Giriş: Efsaneler mi, Somut Kriterler mi?

İkinci el pazarda sık duyduğumuz cümleler: “10 yaşındaki araçta değer kaybı olmaz”, “yüksek kilometre varsa zaten indirim yapılır”, “önceki hasar kaydı varsa yeni kazanın etkisi sıfırdır”… Bu söylemler, pratikte “pazarlık payı” adına öne sürülse de hukuki ve ekonomik gerçeklikler farklıdır. 2025’te araç yaşı, kilometre ve önceki hasarların etkisi, tek bir ezbere formülle değil; pazar verisi + ekspertiz bulgusu + onarım kalitesi üçgeninde ölçülür.

---

Temel Mantık: Değer Kaybı Formülü ve Hibrit Yaklaşım

Değer kaybı; aracın hasarsız rayiç değeri ile onarım gördükten sonra ikinci elde oluşan değeri arasındaki fiyat farkıdır. Matematiksel iskelet:

Değer Kaybı = Hasarsız Rayiç (medyan) – Onarımlı Pazar (medyan)

Burada “medyan” vurgusu kritik: uç  değerlerin etkisini azaltır. Ancak tek başına formül yetersizdir. Bu nedenle hibrit yaklaşım kullanırız:

1. Emsal İlan Analizi: Aynı model/yıl/donanım ve yakın kilometrede hasarsız ve onarılmış kümeleri ayrı ayrı topla; uçları çıkar; medyan al.

2. Ekspertiz/Servis Belgeleri: Hasarın niteliği (kozmetik–yapısal), parça türü (orijinal/sertifikalı eşdeğer), kalibrasyon ve işçilik kalitesi belgesi.

3. Yaş/Km/Geçmiş Hasar Çarpanları: Fiyat diferansını etkileyen bağlamsal faktörleri (aşağıdaki tablolar) makul aralıklarda uygula ve gerekçelendir.

---

Araç Yaşı Etkisi (Model Yılı ve Segment Bağı)

Yaş arttıkça alıcılar “zaten yıpranmış” varsayımı yapar. Bu, aynı hasarın genç araca göre daha az iskonto yaratmasına yol açabilir. Ancak bu mutlak değil, segment ve pazar doygunluğu ile değişir:

• Yeni/Genç Araç (0–3 yaş): Pazar “kusursuzluk” bekler. Küçük kozmetik bile görece yüksek iskonto doğurur.

• Orta Yaş (4–7 yaş): Onarım kalitesi belirleyicidir. Belgeli iyi onarım, iskontoyu ılımlı tutar.

• İleri Yaş (8+ yaş): Kozmetik hasarın etkisi görece düşer, fakat yapısal hasar hâlâ güçlü iskonto sebebidir.

Segment etkisi: Lüks/performans/niş araçlar, “koleksiyon” ve gurme pazar dinamiğine yakındır; küçük kusurlar bile “değer algısını” daha fazla etkileyebilir.

---

Kilometrenin Rolü (Kullanım Profili ve Bakım İzi)

Kilometre, yalnızca rakamsal bir büyüklük değildir; kullanım profilinin izidir. Aynı model/yılda:

• Düşük Km (0–40 bin): Hasarsızlık beklentisi yüksek; küçük onarımlar bile görece daha fazla indirime yol açar.

• Orta Km (40–100 bin): Bakım kayıtlarıyla desteklenmiş iyi onarım, iskontuyu makul seviyede tutar.

• Yüksek Km (100 bin+): Kozmetik kusurun etkisi nispeten azalır, fakat yapısal onarım hâlâ ciddi indirim sebebidir.

• Düzenli Bakım (servis kayıtları): Kilometrenin olumsuz etkisini yumuşatır; ispatlanabilir bakım, alıcı güvenini artırır.

---

Önceki Hasarların Ağırlığı (Kozmetik–Yapısal Ayrımı)

“Önceki hasar var, o zaman yeni kazanın etkisi sıfır” yanlıştır. Kümülatif etki vardır:

• Sadece Kozmetik Kayıtlar (boya/lokal parça): Yeni kazanın etkisi azalabilir ama yok olmaz; “toplam kusur izinin” dengeye etkisi sınırlıdır.

• Yapısal Geçmiş + Yeni Kozmetik: Geçmiş yapısal kayıt, aracın risk profilini artırır; yeni kozmetik onarım bile pazar indirimini beklenenden fazla yükseltebilir.

• Yapısal + Yapısal: Kümülatif “kırmızı bayrak” etkisi yaratır. İkinci elde iskonto yüksek kalır.

---

Onarım Kalitesi Çarpanı: Orijinal–Eşdeğer–Kalibrasyon

Hasarın etkisini artıran/azaltan en büyük kaldıraç, onarım kalitesidir:

• Orijinal parça + doğru montaj + iyi boya + ADAS kalibrasyonları: İndirimi daraltır.

• Sertifikalı eşdeğer + temiz işçilik: Genellikle ılımlı iskonto.

• Belgesiz eşdeğer + zayıf montaj + renk/derz uyumsuzluğu: İskontoyu katlar.

• Kalibrasyon eksikleri (kamera/radar/far): Güvenlik riski → yüksek iskonto.

---

Yaş/Km/Hasar Niteliğine Göre Tipik Etki Aralıkları

Not: Aşağıdaki aralıklar pazar davranışını anlatan genel eğilimlerdir. Her dosyada emsal ilan ve belge ile gerekçelendirme yapılmalıdır.

Tablo 1 — Yaş ve Kilometreye Göre “Temel Etki Eğilimleri”

Tablo 2 — Onarım Kalitesi Çarpanı (Niteliksel)

Tablo 3 — “Geçmiş Hasar”ın Yeni Kazaya Marjinal Etkisi

---

Örnek Olaylar ve Sayısal Senaryolar

Senaryo 1 — Genç Araç, Düşük Km, Kozmetik Onarım

• Araç: 2023 model, 25.000 km, C-segment sedan

• Hasar: Ön tampon değişimi (orijinal), kaputta lokal boya; yapısal yok

• Hasarsız Rayiç (medyan): 1.400.000 TL

• Onarımlı Emsaller (medyan): 1.340.000 TL

• Değer Kaybı: 60.000 TL

Analiz: Genç/kilometresi düşük araçta “kusursuzluk” beklentisi yüksek olduğu için kozmetik onarım görece yüksek iskonto doğurur. Belgeli kalite (kalibrasyon/işçilik) iskontuyu bir miktar daraltır.

---

İspat Seti: Emsal İlan + Ekspertiz + Servis Belgeleri

Kazanmanın anahtarı, “pazarlık” dilinden kanıta geçmektir. Dosyayı şu şekilde kur:

1. Emsal İlan Kümesi

   • Hasarsız set: Model/yıl/donanım/yakıt/şanzıman sabit; ±10–15 bin km tolerans.

   • Onarımlı set: Hasar niteliğine göre ayrı alt kümeler (kozmetik/yarı-yapısal/yapısal).

   • Uç değerleri ele; medyan belirle; tüm ekran görüntülerine tarih/saat damgası ekle.

2. Ekspertiz Raporu

   • Boyalı/değişen parçalar, ölçüm değerleri, panel aralıkları, titreşim/çıtırtı notu.

   • Yapısal müdahale var mı? Direk/podye/şasi kayıtları.

   • Kalibrasyon çıktıları (kamera/radar/far).

3. Servis/Onarım Belgeleri

   • Kullanılan parçaların marka-modeli (orijinal/sertifikalı eşdeğer).

   • Montaj talimatları, tork değerleri, boya reçetesi ve uygulama notları.

   • Fotoğraf seti (öncesi-sonrası, yakın plan).

4. TRAMER/Hasar Kayıtları

   • Dosya numaraları, ödeme kalemleri, tarihsel sıra.

Altın Kural: “Boya sayısı” tek başına ölçüt değildir. Hasarın niteliği + onarım kalitesi + yaş/km bağlamı birlikte değerlendirilmelidir.

---

Sık Yapılan Hatalar

• “Eski araçta değer kaybı olmaz” genellemesi yapmak.

• Yüksek km var diye kozmetik onarım etkisini sıfır saymak.

• Geçmiş yapısal kaydı görmezden gelmek; yeni kozmetiği küçük görmek.

• Emsal ilanlarda filtreleri geniş tutmak; uç değerleri elememek; medyan yerine ortalamaya güvenmek.

• Kalibrasyon çıktılarını ve montaj belgelerini dosyaya koymamak.

• “Parça türü” bilgisini (orijinal/sertifikalı eşdeğer) belgesiz bırakmak.

• Fotoğraf seti oluşturmamak; panel aralığı/rengin görsel kanıtını sunmamak.

---

Yaş, Kilometre ve Hasar Kayıtları

1) Eski ve yüksek kilometreli araçlarda değer kaybı talep edilebilir mi?
Evet. Etki profili değişir ama “yapısal hasar” gibi kritik unsurlar her yaş/km’de ciddi iskonto yaratır.

2) Önceki kozmetik hasarlar, yeni kozmetik onarımın etkisini sıfırlar mı?
Hayır. Marjinal etki azalabilir ama yok olmaz. Kümülatif iz önemlidir.

3) Onarım kalitesi gerçekten bu kadar önemli mi?
Evet. Orijinal/sertifikalı eşdeğer + doğru montaj + kalibrasyon = daha düşük iskonto; belgesiz eşdeğer + kötü işçilik = yüksek iskonto.

4) Emsal ilanları nasıl toplamalıyım?
Aynı model/yıl/donanım ve benzer km; hasarsız/onarılmış kümeleri ayrı; uç değerleri ele; medyan al; ekran görüntülerini tarih/saat ile arşivle.

5) Hangi belgeler ikna gücünü artırır?
Ekspertiz raporu, servis faturaları, parça markası, kalibrasyon çıktıları, panel/boya fotoğrafları, TRAMER kayıtları.

6) Sigorta yönü nedir (ZMMS/IMM/kasko)?
Kusurlu tarafın ZMMS’si karşı tarafın değer kaybını limit dâhilinde karşılayabilir; aşan kısımda IMM (kasko içinde) tamamlayıcı olabilir (poliçe şartlarına bağlı). Kasko, sigortalının kendi değer kaybını genelde kapsamaz.