Araç Kiralama Şirketlerinin Ehliyetsiz Sürücüden Doğan Sorumluluğu

Giriş

Araç kiralama sektörü, hem yerli hem de yabancı turistlerin sıklıkla başvurduğu hizmetlerden biridir. Ancak bu sektörde en kritik sorunlardan biri, ehliyetsiz kişilere araç kiralanması ve bunun doğurduğu sorumluluklardır.

Peki, ehliyetsiz sürücüye araç teslim eden kiralama şirketleri hangi hukuki ve cezai sonuçlarla karşılaşır? Sigorta şirketleri bu durumda ödeme yapar mı?

Bu makalede; Karayolları Trafik Kanunu, Kabahatler Kanunu, Türk Ceza Kanunu, Yargıtay kararları ve sigorta mevzuatı çerçevesinde rent a car şirketlerinin sorumluluğu detaylı şekilde incelenecektir.

---

1. Hukuki Çerçeve

1.1. Karayolları Trafik Kanunu (KTK)

KTK m. 36:

“Sürücü belgesi olmayan kişilere araç kullandırmak yasaktır. Araç sahibine veya işletenine de idari para cezası uygulanır.”

Burada “işleten” kavramı özellikle araç kiralama şirketlerini kapsar. Yani araç sahibi sıfatıyla şirketler de sorumlu tutulur.

1.2. Kabahatler Kanunu

5326 sayılı Kabahatler Kanunu’na göre, ehliyetsiz kişiye araç verilmesi idari para cezasına konu olur. Burada şirketin kusuru aranmaz, objektif sorumluluk ilkesi geçerlidir.

1.3. Türk Borçlar Kanunu

Araç kiralama sözleşmesinin tarafı olan şirket, sözleşme öncesinde sürücünün ehliyetini kontrol etmekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün ihlali, hem sözleşmeye aykırılık hem de haksız fiil sorumluluğu doğurur.

---

2. Araç Kiralama Şirketinin İdari Sorumluluğu

• Ehliyetsiz sürücüye araç kiralanması halinde şirkete idari para cezası kesilir.

• Araç kiralama sözleşmesinde “müşteri ehliyetli olduğunu beyan eder” ibaresi bulunsa bile, bu şirketin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

---

3. Cezai Sorumluluk

3.1. TCK m. 179/3

“Alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da sürücü belgesi olmadan kara ulaşım aracını sürmesine müsaade eden kişi, iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Bu hüküm, rent a car şirket yetkilisini doğrudan kapsar. Ehliyetsiz sürücüye araç verilmesi halinde şirket yetkilisi cezai sorumlulukla karşılaşabilir.

3.2. Taksirle Sorumluluk

Çoğu durumda şirket yetkilisi, sürücünün ehliyetini kontrol etmeyerek ihmalde bulunur. Bu durum, taksirle işlenen suç kapsamında değerlendirilir.

---

4. Hukuki (Tazminat) Sorumluluk

4.1. Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk

Ehliyetsiz sürücünün sebep olduğu kazalarda, zarar gören üçüncü kişiler şirkete karşı tazminat davası açabilir.

4.2. Müşteriye Karşı Sorumluluk

Araç kiralayan kişi dışında, ehliyetsiz bir başkasının aracı kullanmasına göz yumulmuşsa, bu durumda da şirket sorumluluk taşır.

---

5. Yargıtay Kararları

5.1. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi Kararı

Yargıtay, ehliyetsiz sürücüye araç veren araç kiralama şirketini, meydana gelen kazadan dolayı işleten sıfatıyla sorumlu tutmuştur.

5.2. Yargıtay Ceza Daireleri

Cezai sorumluluk bakımından da, şirket yetkililerinin ehliyetsiz sürücüye araç vermeleri halinde TCK m. 179 kapsamında hapis cezasına hükmedilebileceği belirtilmiştir.

---

6. Sigorta Hukuku Açısından Durum

6.1. Zorunlu Trafik Sigortası

Zorunlu trafik sigortası, üçüncü kişilerin zararlarını karşılar. Ancak ehliyetsiz sürücü kullanımında sigorta şirketi ödemeyi yaptıktan sonra rent a car şirketine rücu edebilir.

6.2. Kasko Sigortası

Kasko poliçeleri genellikle “ehliyetsiz sürücü” kapsam dışı hükmü içerir. Bu nedenle şirketin aracındaki hasar kasko tarafından ödenmez.

---

7. Uygulamada Karşılaşılan Senaryolar

7.1. Sahte Ehliyetle Araç Kiralama

Şirket, ehliyeti kontrol etmeden aracı teslim etmişse → sorumluluk doğar. Ancak sahtecilik profesyonel biçimde yapılmışsa, şirket kusursuzluğunu ispat edebilir.

7.2. Aracın Başka Birine Devri

Sözleşmede kiralayan kişi ehliyetlidir, ancak aracı ehliyetsiz arkadaşına kullandırmıştır. Bu durumda da şirketin ikinci derece sorumluluğu gündeme gelir.

7.3. Ölüm ve Yaralanmalı Kazalar

Ehliyetsiz sürücünün sebep olduğu ağır kazalarda, şirket hem tazminat hem cezai sorumluluk ile karşılaşır.

---

8. Müvekkil İçin Önerilen Strateji

1. Ehliyet Kontrolü: Araç tesliminde ehliyetin geçerliliği mutlaka kontrol edilmeli.

2. Sözleşme Maddeleri: Araç kiralama sözleşmelerine “ehliyet kontrol edilmiştir” ibaresi eklenmeli.

3. Sigorta Uyarısı: Müşteriye, ehliyetsiz sürücü kullanımında sigortanın geçersiz olacağı yazılı olarak bildirilmelidir.

4. Kamera ve Kayıt Sistemi: Araç tesliminde video kaydı alınarak teslim belgelendirilmeli.

---

Sonuç

• Araç kiralama şirketleri, ehliyetsiz sürücüye araç vermeleri halinde hem idari hem cezai hem de hukuki sorumluluk taşır.

• Sigorta şirketleri, ehliyetsiz sürücünün neden olduğu kazalardan doğan ödemeleri şirkete rücu edebilir.

• Yargıtay kararları, rent a car şirketlerini “işleten” sıfatıyla sorumlu tutmaktadır.

• Bu nedenle şirketlerin ehliyet kontrolü yapması, sözleşmeleri ayrıntılı düzenlemesi ve teslim süreçlerini belgelemesi hayati önem taşır.