Araç Değer Kaybı Tazminatı: Hesaplama Yöntemleri ve Uyuşmazlıklar
Araç Değer Kaybı Tazminatı: Hesaplama Yöntemleri ve Uyuşmazlıklar
Giriş
Trafik kazaları sonrasında araçlar her ne kadar tamir edilse de, ikinci el piyasasında piyasa değerleri düşmektedir.
Bu fark, hukuken “araç değer kaybı” olarak adlandırılır ve zarara sebep olan tarafın sigorta şirketinden tazmin edilmesi mümkündür.
Ancak uygulamada sigorta şirketleri, değer kaybı bedellerini eksik ödemekte veya tamamen reddetmektedir.
Bu nedenle, araç değer kaybı tazminatının nasıl hesaplandığı, kimlerden talep edilebileceği ve Yargıtay’ın hangi ölçütleri benimsediği büyük önem taşır.
1. Araç Değer Kaybı Nedir?
Araç değer kaybı; bir trafik kazası sonucunda araç onarılsa dahi hasar geçmişi oluştuğu için ikinci el piyasasında değerinin düşmesi anlamına gelir.
Yani, kazadan önce 1.000.000 TL değerinde olan bir aracın kazadan sonra piyasa değeri 920.000 TL’ye düşüyorsa, 80.000 TL’lik fark değer kaybıdır.
Yargıtay 17. HD 2019/3741 E., 2020/5136 K.:
“Araç tamamen onarılsa dahi, hasar geçmişi nedeniyle alım satım değerinde meydana gelen azalma tazminat konusu olur.”
2. Hukuki Dayanak
Araç değer kaybı tazminatının temel dayanağı Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 49 ve m. 50’dir:
- TBK m. 49:
“Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”
- TBK m. 50:
“Zararın miktarını ispat yükü zarar görene aittir.”
Ayrıca Karayolları Trafik Kanunu (KTK) m. 85 ve m. 91 gereğince, işleten ve sürücü zarardan müteselsilen sorumlu, sigorta şirketi ise ZMSS (Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası) kapsamında limit dâhilinde sorumludur.
3. Araç Değer Kaybını Kim Talep Edebilir?
Değer kaybı talebinde bulunabilecek kişiler:
- Araç sahibi (malik)
- Araç işleteni veya kiracısı (leasing şirketi dâhil)
- Araç rehinliyse, malikin onayıyla alacaklı
Ancak, tam kusurlu sürücü veya karşı tarafın zarara sebep olduğu kanıtlanmamış kişi bu hakkı kullanamaz.
Yargıtay 17. HD 2018/2743 E., 2019/3721 K.:
“Değer kaybı talebi, yalnızca kusursuz veya tali kusurlu araç sahibi tarafından ileri sürülebilir.”
4. Sigorta Şirketinin Sorumluluğu
4.1. ZMSS Kapsamında
Zorunlu Trafik Sigortası, işletenin üçüncü kişilere verdiği zararları karşılar.
Dolayısıyla kusurlu aracın sigortacısı, mağdur aracın değer kaybını poliçe limiti dâhilinde ödemekle yükümlüdür.
4.2. İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası (İMSS)
ZMSS limitini aşan kısmın tahsili için araç sahibinin yaptırdığı ihtiyari sigorta da devreye girebilir.
Bu poliçelerde genellikle “araç değer kaybı” açıkça teminat kapsamındadır.
5. Araç Değer Kaybı Nasıl Hesaplanır?
Türkiye’de araç değer kaybı hesaplamasında Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) ve Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) tarafından yayımlanan formüller uygulanır.
5.1. Eski Uygulama (SBM Formülü – 2015 Genelgesi)
SBM tarafından yayımlanan eski formül, araç yaşı, kilometresi ve hasar gören parça sayısı gibi kriterleri esas alırdı:
Değer Kaybı = (Aracın Rayiç Değeri × Hasar Oranı × Kullanılmışlık Katsayısı)
Örneğin:
- Aracın değeri = 1.000.000 TL
- Hasar oranı = %10
- Kullanılmışlık katsayısı = 0,7
Değer kaybı = 1.000.000 × 0,10 × 0,7 = 70.000 TL
5.2. Güncel Uygulama (SEDDK Genelgesi 2022)
2022 tarihli genelgeyle yeni bir standart getirildi.
Artık değer kaybı hesabı:
- Aracın rayiç değeri,
- Hasar gören parçaların niteliği (görünür/gövde),
- Onarım şekli (değişim veya düzeltme),
- Kilometre ve yaş,
- Hasarın kayıtlı olduğu sistem (Tramer)
kriterlerine göre yapılır.
Yeni formül, aracın yaşı arttıkça kaybı azaltır, yani 0 km araçla 8 yaşında araç için aynı oran uygulanmaz.
6. Değer Kaybı Hesabında Dikkate Alınan Faktörler
- Araç yaşı: 0–3 yaş arası araçlarda kayıp oranı daha yüksektir.
- Kilometre: Kilometresi düşük araçta kayıp daha büyüktür.
- Parça sayısı: Ne kadar çok parça değişirse, kayıp o kadar artar.
- Hasar boyutu: Şasi, direk, tavan gibi kritik bölgelerdeki hasarlar daha fazla değer kaybı yaratır.
- Piyasa rayici: Lüks araçlarda oran aynı olsa da mutlak kayıp miktarı yüksektir.
- Hasar öncesi durum: Araç daha önce hasarlıysa, ikinci kayıp oranı düşer.
Yargıtay 17. HD 2021/4729 K.:
“Araç değer kaybı hesaplanırken, aracın hasar geçmişi ve kilometresi dikkate alınmadan yapılan bilirkişi raporu geçerli değildir.”
7. Uyuşmazlıkların En Sık Görüldüğü Noktalar
- Eksik ödeme: Sigorta şirketleri genellikle “otomatik sistem” hesaplamasıyla düşük bedel öder.
- Yanlış formül: Bazı bilirkişi raporlarında hâlâ eski SBM formülü kullanılmaktadır.
- Değer kaybı reddi: “Araç eski, kilometresi yüksek” gerekçesiyle haksız red.
- Kusur itirazı: Sigorta şirketi, kusur oranını düşürerek ödeme miktarını azaltır.
- Yedek parça bedeliyle karıştırma: Değer kaybı tazminatı, onarım bedelinden farklıdır.
8. Ekspertiz ve Bilirkişi Raporlarının Rolü
Değer kaybı tespitinde iki tür teknik rapor öne çıkar:
- Sigorta eksper raporu: Sigortacı tarafından hazırlanır.
- Bağımsız bilirkişi raporu: Sigortalı veya mahkeme/tahkim tarafından atanır.
Yargıtay 17. HD 2020/3241 K.:
“Sigorta eksper raporu kesin delil niteliğinde değildir; bağımsız bilirkişi incelemesi yapılmadan hüküm kurulamaz.”
Bu nedenle, eksik ödeme yapılan hallerde bağımsız bir bilirkişiden alternatif rapor almak önemlidir.
9. Sigorta Tahkim Komisyonu’na Başvuru
Sigorta Tahkim Komisyonu, değer kaybı uyuşmazlıklarında hızlı çözüm sağlar.
Başvuru süresi: 2 yıl (hak düşürücü süre).
Avantajları:
- Ortalama karar süresi 4–6 ay,
- Düşük masraf (300–400 TL civarı),
- Yargıtay denetimine açık ikinci derece inceleme imkânı.
Komisyon kararlarında genellikle sigortalı lehine sonuç alınmaktadır.
Tahkim Kararı 2022/4189 K.:
“Sigorta şirketinin düşük hesaplama yapması, genel şartlara aykırıdır; bilirkişi raporu doğrultusunda ek ödeme yapılmalıdır.”
10. Yargıtay İçtihatları Işığında Araç Değer Kaybı
Yargıtay 17. HD 2018/3243 E., 2020/2569 K.
“Araç değer kaybı, hasar sonrası aracın piyasa değerinde meydana gelen azalmadır; onarım giderlerinden bağımsız olarak talep edilebilir.”
Yargıtay 11. HD 2019/4720 K.
“Sigortacı, kusurlu araç işleteninin mali sorumluluk sigortası kapsamında değer kaybını ödemekle yükümlüdür.”
Yargıtay 17. HD 2021/5121 K.
“Araçta birden fazla hasar varsa, her kaza için ayrı değer kaybı hesaplanabilir.”
Bu kararlar, değer kaybının bağımsız bir tazmin türü olduğunu ve sigorta şirketinin sorumluluğunu açıkça ortaya koymaktadır.
11. Değer Kaybı Talep Süreci
1️⃣ Hasar Tespiti
Kaza sonrası hasar fotoğrafları, tutanak ve servis faturaları toplanmalıdır.
2️⃣ Sigortacıya Başvuru
Trafik sigorta şirketine dilekçeyle başvuru yapılır.
Evraklar:
- Ruhsat fotokopisi
- Kaza tutanağı
- Eksper raporu ve fotoğraflar
- Onarım faturası
- IBAN bilgisi
3️⃣ Yanıt Bekleme Süresi
Sigorta şirketi 15 gün içinde cevap vermek zorundadır.
4️⃣ Tahkim veya Dava
Eksik ödeme veya ret durumunda, Sigorta Tahkim Komisyonu ya da Asliye Ticaret Mahkemesi’ne başvurulur.
12. Değer Kaybı Davalarında Faiz ve Zamanaşımı
- Faiz: Zarar tarihinden (kaza günü) itibaren işletilir.
- Zamanaşımı: KTK m. 109’a göre 2 yıl ve her hâlde 10 yıl.
- Faiz Türü: Yargıtay uygulamasına göre yasal faiz uygulanır.
Yargıtay 17. HD 2020/4934 K.:
“Araç değer kaybı taleplerinde faiz, kaza tarihinden itibaren yürütülmelidir.”
13. Sigorta Şirketlerinin Sık Kullandığı Red Gerekçeleri
| Red Gerekçesi | Değerlendirme |
|---|---|
| Araç eski, kilometresi yüksek | Yalnızca bu gerekçe değer kaybını ortadan kaldırmaz. |
| Önceden hasarlı araç | Sadece aynı bölgede önceki hasar varsa indirim yapılabilir. |
| Hasar küçük | Parça değişimi varsa kayıp doğabilir. |
| Kusur itirazı | Kusur oranı bilirkişiyle netleştirilmelidir. |
| ZMSS limiti aşıldı | Fazla kısım için işleten/sürücü sorumludur. |
14. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Sorun 1: Sigorta şirketi otomatik sistem hesaplamasıyla düşük bedel öder.
➡ Çözüm: Bağımsız bilirkişi raporu alıp tahkime başvurun.
Sorun 2: Kusur oranı yanlış belirlenir.
➡ Çözüm: Trafik bilirkişisinden yeniden kusur incelemesi talep edin.
Sorun 3: Eski formül uygulanır.
➡ Çözüm: 2022 SEDDK genelgesine atıf yapın.
Sorun 4: Sigortacı cevap vermez.
➡ Çözüm: 15 gün geçtikten sonra doğrudan tahkim başvurusu yapabilirsiniz.
15. Sonuç
Araç değer kaybı, trafik kazası mağdurlarının en sık göz ardı ettiği haklardan biridir.
Oysa bu tazminat türü, sigortacılık mevzuatı ve Yargıtay içtihatlarıyla açıkça tanınmıştır.
- Sigortalı, aracının piyasa değerinde meydana gelen azalmayı talep edebilir.
- Sigorta şirketi, bu zararı poliçe limiti dâhilinde ödemek zorundadır.
- Eksik ödeme hâlinde Sigorta Tahkim Komisyonu veya mahkeme yolu açıktır.
Sonuç olarak, araç değer kaybı tazminatı, hem sigortalının ekonomik bütünlüğünü koruyan hem de sigorta sektöründe adaleti sağlayan bir mekanizmadır.
Bu nedenle kazadan sonra sadece hasar değil, araç değer kaybı da mutlaka talep edilmelidir.
About Post Author
