Almanya’da Serbest Meslek Sahibi Olarak Oturma İzni: Hukuki Dayanaklar, Başvuru Süreçleri ve Uygulama Sorunları

GİRİŞ

Almanya, Avrupa Birliği’nin en büyük ekonomisi olarak, yabancı girişimcilere ve serbest meslek sahiplerine sunduğu fırsatlarla uluslararası yatırım ve bireysel ekonomik girişimler açısından cazibe merkezidir. Özellikle serbest meslek sahibi olarak Almanya’da yaşamak ve çalışmak isteyen yabancılar için yasal çerçevede açıkça tanımlanmış ve uygulamada giderek daha çok başvuru alan bir yol mevcuttur.
Bu yazı, serbest meslek sahibi statüsünde Almanya’da oturma izni almak isteyen kişilere yönelik olarak hukuki dayanakları, başvuru şartlarını, süreci, karşılaşılan sorunları ve kalıcı oturuma geçiş imkânlarını detaylı biçimde açıklamaktadır.

---

1. HUKUKİ DAYANAK VE TANIM

1.1. Serbest Meslek (Freiberufler) Kavramı

Almanya’da serbest meslek, “Freiberufliche Tätigkeit” veya kısaca “Freiberufler” olarak adlandırılır. Bu meslekler, ticari kazanç amacıyla yürütülen ancak Gewerbe (ticari işletme) sayılmayan faaliyetlerdir. Federal Vergi Kanunu (EStG §18) ve Aufenthaltsgesetz (AufenthG) hükümlerinde yer alan bu statüye sahip kişiler aşağıdaki meslek gruplarındandır:

• Sağlık meslekleri (doktor, diş hekimi, psikolog, fizyoterapist)

• Hukuk ve danışmanlık meslekleri (avukat, mali müşavir, noter, vergi danışmanı)

• Bilim ve mühendislik meslekleri (mühendis, mimar, akademisyen)

• Sanat ve edebiyatla ilgili meslekler (ressam, yazar, çevirmen, müzisyen)

• IT ve dijital sektör (web geliştiricisi, grafik tasarımcı, yazılım mühendisi)

Bu mesleklerde faaliyet gösteren kişilerin ticaret siciline kayıt zorunluluğu yoktur ve Gewerbe vergisine tabi tutulmazlar.

1.2. Hukuki Çerçeve

Almanya’da yabancılar hukukunun temelini oluşturan Aufenthaltsgesetz (İkamet Yasası) kapsamında §21 maddesi serbest meslek sahiplerine oturum hakkı tanır. Özellikle §21 Abs. 5 c bendi, serbest meslek icra etmek isteyen yabancıların oturma izni başvurularının nasıl değerlendirileceğini belirler. Bu kapsamda:

• Kişinin mesleki yeterliliği,

• Ekonomik katkısı,

• Geçim kaynağını ispatı,

• Gerekli mesleki izinlere sahip olması gibi unsurlar dikkate alınarak başvuru değerlendirilir.

---

2. OTURUM İZNİ ŞARTLARI

Almanya’da serbest meslek icra etmek isteyen bir kişinin oturum izni alabilmesi için aşağıdaki şartları sağlaması gerekir:

2.1. Mesleki Yeterlilik

Başvuranın yapacağı işle ilgili akademik veya mesleki donanıma sahip olması esastır. Örneğin; bir fizyoterapist diploması, bir yazılımcının portföyü veya bir avukatın diploma ve ruhsat belgesi gibi belgeler başvuruya eklenmelidir. Bu belgelerin Almanca veya İngilizce olması tercih edilir; aksi hâlde noter onaylı çevirisi sunulmalıdır.

2.2. İş Planı (Businessplan)

İş planı, başvurunun bel kemiğidir. Özellikle Almanya’daki ekonomik kalkınma ajansları (Wirtschaftsförderung) ve Yabancılar Dairesi, iş planını şu kriterlere göre değerlendirir:

• Hizmetin sunulacağı alan ve faaliyet tanımı,

• Almanya’da neden bu işe ihtiyaç olduğu,

• Rakip analizi ve pazar verileri,

• 3-5 yıllık gelir-gider projeksiyonu,

• Gerekirse çalışan istihdamı planı.

Profesyonel ve yerel koşullara uyumlu hazırlanmış bir iş planı, başvurunun olumlu sonuçlanma şansını büyük ölçüde artırır.

2.3. Ekonomik Katkı

Almanya’da yapılacak işin bölgesel düzeyde katkı sağlayacak olması önemlidir. Örneğin; kırsal bir bölgede fizyoterapist olarak çalışılacaksa, bölgenin sağlık hizmetlerine erişim zorlukları gerekçe gösterilebilir.

2.4. Geçim Güvencesi

Başvuran kişinin ve aile üyelerinin kendi geçimini sağlayacak gelire veya birikime sahip olması şarttır. Genellikle aşağıdaki belgeler talep edilir:

• Banka hesap dökümleri,

• Gelir projeksiyonları,

• Sermaye yatırımı taahhüdü,

• Kira ve yaşam masraflarına yönelik gider tabloları.

2.5. Ruhsat ve Mesleki Tanıma

Eğer yapılacak iş Almanya’da meslek ruhsatına tabi ise, (örneğin doktorluk veya avukatlık), ilgili meslek kuruluşundan alınacak ön onay ya da denkliğin başvuru dosyasına eklenmesi gerekir. Denkliğin alınması uzun sürebileceğinden başvurudan önce sürece başlanmalıdır.

---

3. BAŞVURU SÜRECİ

3.1. Başvuru Makamları

• Almanya’dan başvuranlar, bulunduğu eyaletteki Ausländerbehörde’ye başvurur.

• Yurt dışından başvurular, Almanya’nın dış temsilcilikleri (Konsolosluk, Büyükelçilik) aracılığıyla yapılır.

3.2. Gerekli Belgeler Listesi

• Geçerli pasaport

• Özgeçmiş (CV)

• Mesleki yeterlilik belgeleri (diploma, referanslar)

• İş planı (detaylı ve profesyonel hazırlanmış)

• Finansal kaynak belgeleri

• Sağlık sigortası (Almanya’da geçerli)

• Kira sözleşmesi veya iş yeri sözleşmesi

• Gerekirse meslek denkliği veya izin yazısı

Başvuru dosyasının eksiksiz olması ve belgelerin Almanca olması tavsiye edilir.

3.3. Değerlendirme Süreci

Başvuru dosyası hem Yabancılar Dairesi hem de ilgili ekonomik kalkınma ofisi tarafından değerlendirilir. Süreç ortalama 6 ila 12 hafta sürebilir. Gerekirse başvuru sahibi ek görüşmeye davet edilebilir.

---

4. OTURUM İZNİNİN KAPSAMI

4.1. Süre

İlk oturum izni genellikle 1 ila 3 yıl süreyle verilir. Başarıyla yürütülen işler ve düzenli vergi ödemesi halinde uzatılabilir.

4.2. Haklar

Bu izinle kişi:

• Almanya’da bağımsız çalışma hakkına sahip olur.

• Kendi adına şirket kurabilir.

• Sözleşme yapabilir, fatura kesebilir.

• Çalışan istihdam edebilir.

4.3. Aile Birleşimi

Serbest meslek sahipleri, eşlerini ve 18 yaş altındaki çocuklarını Almanya’ya getirme hakkına sahiptir. Eşlerin dil yeterliliği ve geçim şartlarının sağlanması gerekir.

---

5. KALICI OTURUM İZNİNE GEÇİŞ (NIEDERLASSUNGSERLAUBNIS)

5.1. 5 Yıllık Süre

Serbest meslek sahipleri, Almanya’da 5 yıl boyunca ikamet ettikten sonra kalıcı oturum iznine başvurabilirler.

5.2. Şartlar

• Geçimini kendi gelirleriyle sağlamak,

• Sosyal güvenlik primlerini düzenli ödemek,

• Vergi borcu olmamak,

• Almanca B1 düzeyinde dil yeterliliğine sahip olmak,

• Entegrasyon kursunu tamamlamak.

---

6. UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR

6.1. İş Planının Kabulü

Bazı eyaletlerde ekonomik kalkınma ofisleri iş planlarına fazla müdahale edebilmektedir. Yeterince açıklanmamış projeler “ekonomik katkı yetersiz” gerekçesiyle reddedilebilir.

6.2. Diploma Tanınması

Yabancı ülkelerde alınan diplomaların Almanya’da tanınması için “Anerkennung” (tanıma) süreci işletilir. Özellikle sağlık alanlarında bu süreç aylar sürebilir.

6.3. Finansal Yetersizlik

Başvuranın gösterdiği banka hesabı yetersiz bulunursa ya da gelir projeksiyonu inandırıcı değilse başvuru reddedilir. Özellikle minimum sermaye miktarları her eyalette farklılık gösterebilir.

---

7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Almanya’da serbest meslek sahibi olarak oturma izni almak, Avrupa Birliği iç pazarına entegre olmanın ve bağımsız bir yaşam sürmenin etkili yollarından biridir. Ancak bu süreçte ciddi bir hukuki hazırlık, finansal planlama ve bürokratik uyum gereklidir.
Başvuruların başarıyla sonuçlanması için:

• Profesyonel iş planı hazırlanmalı,

• Mesleki belgeler tam ve geçerli olmalı,

• Yerel ekonomiyle uyumlu hizmet sunulmalı,

• Almanca diline hâkimiyet ve entegrasyon süreci ciddiyetle yürütülmelidir.

Başvuru sahiplerinin, özellikle ilk başvuru aşamasında hukuki destek almaları, dosyalarının reddedilmesini önleyebilir. Bu sayede Almanya’da uzun vadeli ve yasal bir yaşam inşa etmenin kapısı aralanmış olur.