ALMANYA’DA NASIL OTURMA İZNİ ALIRIM ?

Almanya’da Oturma İzni Almak ve Çalışma Hakkı Kazanmak: Hukuki Şartlar, Türler ve Uygulama Süreci

I. Giriş

Almanya, Avrupa’nın en güçlü ekonomisine sahip ülkesi olarak, hem nitelikli iş gücü hem de aile birleşimi gibi nedenlerle her yıl binlerce yabancının göçmenlik başvurusuna konu olmaktadır. Yabancıların Almanya’da yasal olarak bulunabilmeleri için oturma izni (Aufenthaltstitel) ve çoğu zaman beraberinde gelen çalışma izni gereklidir.

Bu makalede, Almanya’da oturma izni türleri, başvuru süreçleri, çalışma hakkı ile ilişkisi, hukuki gerekçeler ve uygulamadaki önemli noktalar ele alınacaktır. Aynı zamanda sık karşılaşılan hukuki sorunlara ilişkin değerlendirmeler ve içtihadi yaklaşımlar da aktarılacaktır.

---

II. Hukuki Dayanaklar

Almanya’daki oturum ve çalışma izinlerine dair düzenlemeler, esas olarak şu yasal metinlere dayanmaktadır:

• Aufenthaltsgesetz (AufenthG) – İkamet Yasası

• Beschäftigungsverordnung (BeschV) – İstihdam Yönetmeliği

• FreizügG/EU – AB Vatandaşlarının Serbest Dolaşım Kanunu

• Sozialgesetzbuch (SGB) – Sosyal Güvenlik Mevzuatı

• EU Mavi Kart Yönetmeliği (Blue Card EU)

Ayrıca, uluslararası anlaşmalar (örneğin Almanya-Türkiye Anlaşması) ve Avrupa Birliği direktifleri de yer yer uygulama alanı bulmaktadır.

---

III. Oturma İzni Türleri

Almanya’da yabancılar için dört ana türde oturma izni öngörülmüştür:

1. Geçici Oturma İzni (Aufenthaltserlaubnis – §7 AufenthG)

Belirli bir amaca bağlı olarak verilen süreli izindir. Amaçlar arasında:

• Eğitim,

• Aile birleşimi,

• İş arama,

• Çalışma,

• İnsani sebepler sayılabilir.

2. Süresiz Oturum İzni (Niederlassungserlaubnis – §9 AufenthG)

Almanya’da uzun süredir ikamet eden ve entegrasyon koşullarını sağlayan kişilere verilir. Almanca bilgisi, sabıka kaydının olmaması ve sosyal güvenlik sistemine entegre olunması şarttır.

3. AB Uzun Süreli İkamet İzni (Erlaubnis zum Daueraufenthalt-EU – §9a AufenthG)

AB ülkelerinde taşınma ve çalışma hakkı sağlayan, süresiz bir ikamet statüsüdür. Almanya’da en az 5 yıl yasal ikamet zorunludur.

4. Mavi Kart (Blue Card EU – §18b (2) AufenthG)

Yüksek vasıflı yabancıların Almanya’da çalışmasını sağlamak üzere düzenlenmiş bir oturma ve çalışma iznidir. Üniversite diploması ve belirli bir brüt gelir seviyesi gereklidir.

---

IV. Oturma İzni Başvuru Süreci

1. Almanya Dışından Başvuru

Başvuru süreci genellikle Almanya dışındaki Alman dış temsilcilikleri (elçilik/konsolosluk) aracılığıyla yapılır. Schengen dışındaki ülkelerin vatandaşlarının Almanya’ya giriş yapmadan önce vize başvurusu yapmaları gerekir.

2. Almanya İçinden Başvuru

Bazı durumlarda (örneğin öğrenci vizesiyle giren veya aile birleşimiyle gelenler) başvuru Almanya içindeki Ausländerbehörde üzerinden yapılabilir.

3. Gerekli Belgeler

Başvuru türüne göre değişmekle birlikte, genel olarak şu belgeler istenir:

• Geçerli pasaport

• İkamet adresi belgesi (Meldebescheinigung)

• Gelir belgeleri

• Sağlık sigortası

• Dil sertifikası (B1 veya A2 düzeyinde)

• Gerekirse sözleşme veya kabul mektubu (iş/okul)

---

V. Oturma İzni ile Çalışma Hakkı Arasındaki İlişki

Oturma izni çalışma hakkı sağlamaz, bu hak izne eklenmelidir. Oturma izni kartında şu ifadeler yer alabilir:

• Erwerbstätigkeit gestattet (Her türlü çalışma serbesttir)

• Nur mit Genehmigung der Ausländerbehörde und Bundesagentur für Arbeit (Yalnızca göçmenlik ofisi ve iş ajansı onayı ile çalışılabilir)

1. İşverenin Rolü

Bazı başvurularda işverenin iş sözleşmesi ve iş tanımı, başvuru sürecinde belirleyici olur. Bundesagentur für Arbeit, yabancı işçinin işe alınmasının Alman vatandaşı için bir dezavantaj oluşturmadığını teyit eder.

2. İş Değişikliği ve Sektör Sınırlaması

Çalışma izni belirli bir işverene bağlı olabilir. Bu nedenle iş değişikliği halinde yeniden izin alınması gerekebilir.

---

VI. Özel Durumlar

1. Aile Birleşimi Yoluyla Gelenler

Eş, çocuk ve ebeveynler aile birleşimi kapsamında oturma izni alabilir. İlk başta çalışamazlar ancak 1 yıl sonra çalışma hakkı talep edebilirler.

2. Öğrenci Vizesi ile Gelenler

Haftalık 20 saate kadar yasal olarak çalışabilirler. Mezuniyet sonrası 18 aya kadar iş arama oturum izni alabilirler.

3. Mülteciler ve Sığınmacılar

Koruma statüsü kazanan kişiler için de geçici veya kalıcı oturum hakları tanınabilir. Bu kişiler genelde sınırlı çalışma izni ile başlar, sonra genişletilebilir.

---

VII. Hukuki Sorunlar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Eksik veya Hatalı Evrak

Belgelerde eksiklik, sahtecilik ya da yanlış beyan ciddi sonuçlar doğurur. Oturum iptali, para cezası ve sınır dışı edilme riskleri doğabilir.

2. Oturum Süresinin Dolması

Süresi dolan oturma izni, otomatik olarak uzamaz. Süre bitmeden en az 6 hafta önce uzatma başvurusunun yapılması gerekir.

3. Oturum İptali ve Geri Alma

Kamu güvenliği, sosyal yardım suistimali, sahte evlilik veya çalışmama gibi durumlarda oturum izni iptal edilebilir.

---

VIII. Yargı Kararları ve Uygulama Örnekleri

VG Berlin – 2022/1187

Oturma izni süresince geçimini sağlayamadığı tespit edilen yabancının oturma izni iptal edilmiştir. Mahkeme, “toplumun sosyal yükünü artıran” gerekçesiyle kararın yerinde olduğuna hükmetmiştir.

VG Düsseldorf – 2023/763

Mavi Kart sahibi bir mühendisin işten çıkarılması sonrası farklı bir iş bulması 5 ay sürmüştür. Mahkeme, yeni iş alanı benzer nitelikte olduğundan oturma izninin devamına karar vermiştir.

---

IX. Sonuç

Almanya’da oturma izni almak, belirli koşulları yerine getirmekle mümkündür. Bu izin; eğitim, istihdam, aile birleşimi veya nitelikli göç temelinde düzenlenebilir. Ancak oturma izni mutlaka çalışma hakkını da içermez; bu hak ayrıca tanımlanmalı ve onaylanmalıdır.

Başvuru sürecinin dikkatle yürütülmesi, belgelerin doğru ve eksiksiz olması, başvurunun reddi ya da iptali riskini azaltır. Uzun vadede kalıcı oturum ya da vatandaşlık planlayan yabancılar için, her aşamanın hukuki danışmanlıkla yürütülmesi önem arz etmektedir.

Almanya’da İş Kurmak İçin Gerekli Hukuki Şartlar ve Başvuru Süreçleri

I. Giriş

Avrupa’nın en büyük ekonomisine sahip olan Almanya, güçlü sanayi altyapısı, teşvik edici girişimcilik politikaları ve geniş iç pazarı ile uluslararası yatırımcılar ve bireysel girişimciler için cazip bir iş kurma ortamı sunmaktadır. Alman hukuk sistemi, hem Alman vatandaşlarına hem de Avrupa Birliği dışından gelen yabancılara belirli şartları sağlamaları koşuluyla ticari faaliyet yürütme ve şirket kurma imkânı tanımaktadır.

Bu makalede, Almanya’da iş kurmak isteyen yabancı gerçek ve tüzel kişilerin karşılaması gereken hukuki kriterler, vize ve oturum süreci, şirket türleri, vergi yükümlülükleri ve ticaret sicili prosedürleri detaylı bir şekilde incelenecektir.

---

II. Almanya’da İş Kurma Hakkının Hukuki Temeli

1. Yasal Dayanaklar

• Almanya Temel Kanunu (Grundgesetz – GG)

• Ticaret Kanunu (Handelsgesetzbuch – HGB)

• Medeni Kanun (Bürgerliches Gesetzbuch – BGB)

• GmbH Yasası (GmbHG)

• Vergi Kanunu (Abgabenordnung – AO)

• Yabancılar İkamet Yasası (AufenthG)

Bu yasal düzenlemeler, hem Alman vatandaşları hem de yabancı gerçek ve tüzel kişilerin ticari faaliyetlerini düzenlemektedir.

---

III. Kimler Almanya’da İş Kurabilir?

A. AB ve AEA Vatandaşları

Avrupa Birliği (AB) ve Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) vatandaşları, Almanya’da herhangi bir izne ihtiyaç duymadan iş kurabilir, serbest meslek icra edebilir.

B. AB Dışı Ülke Vatandaşları (Üçüncü Ülke Vatandaşları)

Türk vatandaşları da dâhil olmak üzere AB dışı ülke vatandaşları için özel şartlar geçerlidir. Bu kişiler, Almanya’da iş kurmak için öncelikle “serbest meslek oturma izni (Aufenthaltserlaubnis für selbständige Tätigkeit)” almak zorundadır (§21 AufenthG).

---

IV. Almanya’da Şirket Türleri

Yatırımcının sermaye yapısı, faaliyet alanı ve ortağının varlığına göre seçilebilecek farklı şirket türleri mevcuttur:

---

V. AB Dışı Ülke Vatandaşları İçin İş Kurma Koşulları (Özellikle Türk Vatandaşları)

1. Oturma İzni ve Vize

Almanya’da iş kurmak isteyen üçüncü ülke vatandaşları aşağıdaki prosedürü izlemelidir:

• Başvuru Öncesi: Almanya dış temsilciliklerine (konsolosluk) başvurarak iş kurma amaçlı ulusal vize alınır.

• Başvuru Belgeleri:

  • İş planı (Business Plan)

  • Finansman planı ve sermaye kaynağı

  • Pazar analizi

  • Mesleki yeterlilik belgeleri

  • Almanya’daki yerel ihtiyacı gösterir belge

  • Ticaret odası veya esnaf odasından uygunluk yazısı

• Değerlendirme: Almanya Yabancılar Dairesi (Ausländerbehörde) ve ilgili Ticaret Odası başvuruyu değerlendirir.

• İkamet İzni Süresi: İlk etapta genellikle 1-3 yıllık oturum izni verilir. Şartların korunması halinde süresiz oturum iznine çevrilebilir (§21 Abs. 4 AufenthG).

2. Gerekli Koşulların Özeti:

• Almanya ekonomisine olumlu katkı

• Girişimin finansmanının sağlanmış olması

• Girişimcinin mesleki ve ticari yeterliliği

• Almanya’da fiilen iş yürütülecek bir yerin bulunması

---

VI. İş Kurma Aşamaları ve Hukuki Süreç

1. Şirket İsminin Belirlenmesi ve Ön Kontrol

Seçilecek şirket ismi, ticaret siciline kayıtlı başka bir işletme ile benzer olmamalı ve yanıltıcı olmamalıdır. Sanayi ve Ticaret Odası (IHK) tarafından ön kontrol sağlanabilir.

2. Ana Sözleşmenin Hazırlanması

GmbH veya UG türü şirketlerde noter onaylı sözleşme hazırlanmalıdır. Adi ortaklıklarda (GbR) sözleşme zorunlu olmasa da önerilir.

3. Sermaye Yatırımı

• GmbH: 25.000 EUR, en az 12.500 EUR’nun kuruluşta yatırılması gerekir.

• UG: 1 EUR sermaye ile kurulabilir ancak kazançtan yasal yedek ayrılması zorunludur.

4. Ticaret Siciline Kayıt (Handelsregistereintrag)

Noter işlemi sonrası şirket, mahkemeye bağlı ticaret siciline kaydedilir. Tüzel kişilik ancak bu kayıtla kazanılır.

5. Vergi Dairesine Kayıt (Finanzamt)

Vergi numarası alınmalı, gelir vergisi, kurumlar vergisi, KDV (Umsatzsteuer) ve potansiyel çalışanlar için stopaj vergisi yükümlülükleri tanımlanmalıdır.

6. İşletme Bildirimi (Gewerbeanmeldung)

İlgili belediyeye (Gewerbeamt) işletme bildirimi yapılır. Özellikle şahıs şirketlerinde bu işlem kritiktir.

7. Ticaret Odası Kayıtları

Şirketler, zorunlu olarak yerel Sanayi ve Ticaret Odası (IHK) veya Zanaatkârlar Odası (Handwerkskammer)’na kayıt yaptırmak zorundadır.

---

VII. Vergisel Yükümlülükler

• Kurumlar Vergisi (Körperschaftsteuer): %15

• Ticaret Vergisi (Gewerbesteuer): %7 ila %17 arasında belediyeye göre değişir.

• Katma Değer Vergisi (Umsatzsteuer): Standart oran %19, bazı kalemlerde %7

• Gelir Vergisi (Einkommensteuer): Şahıs işletmeleri için geçerlidir.

---

VIII. Yargı Uygulamaları ve Riskler

• İş Planının Gerçek Dışı Olması: Planla örtüşmeyen faaliyet tespit edilirse, oturum izni iptal edilebilir.

• Pasif Faaliyet: Şirket aktif değilse veya yıllık raporlama yükümlülükleri yerine getirilmezse, ticaret sicilinden silme süreci başlatılabilir.

• Sahte Ortaklıklar: Almanya, yatırım göçünü denetlemek adına danışmanlık şirketleri üzerinden yapılan “kağıt üstü şirketlere” karşı ciddi denetim yürütmektedir.

---

IX. Sonuç

Almanya’da iş kurmak isteyen yabancılar için sistematik, şeffaf ve hukuk devleti ilkesine dayalı bir süreç işletilmektedir. Ancak her adım, yerel ticaret hukuku, göç hukuku ve vergi düzenlemeleri ile uyumlu olmalı, başvuru belgeleri tutarlı, iş planı gerçekçi ve uygulanabilir nitelikte hazırlanmalıdır.

Türk girişimciler, özellikle Ankara Anlaşması’ndan sonra oluşan serbest meslek alanlarına dayalı başvurularla veya şirketleşerek Almanya’da yasal ve sürdürülebilir ticari varlık kurabilmektedir. Profesyonel danışmanlık ve yerel iş birlikleriyle bu süreçler başarıyla yürütülebilir.

                                                                                                                                                      STAJYER HUKUK FAKÜLTESİ ÖĞRENCİSİ

                                                                                                                                                                         YAĞMUR YORULMAZ