Almanya Geçici Oturumda Süre Uzatımı Ve Kalıcı Oturuma Geçiş Mümkün Mü?

GİRİŞ

Almanya, Avrupa Birliği’nin en güçlü ekonomilerinden biri olarak, her yıl yüz binlerce yabancıya farklı sebeplerle oturum izni vermektedir. Bu izinler çoğunlukla belirli süreli (geçici) oturum izni şeklinde başlar ve bazı koşulların sağlanması hâlinde süresiz (kalıcı) oturuma, yani Niederlassungserlaubnis statüsüne dönüşebilir. Ancak bu geçiş süreci, sadece zamana bağlı bir bekleme dönemi değil; aynı zamanda dil, ekonomik bağımsızlık, entegrasyon ve güvenlik kriterlerine dayalı çok yönlü bir değerlendirme gerektirir.

Bu makalede Almanya’da geçici oturum izinlerinin türleri, uzatılma koşulları ve süresiz oturum iznine geçişin yasal zemini, uygulamadaki sorunlar ve başvuru süreci detaylı biçimde incelenecektir.

1. GEÇİCİ OTURUM İZNİ (AUFENTHALTSERLAUBNIS)

1.1. Tanım ve Hukuki Dayanak

Geçici oturum izni, Aufenthaltsgesetz (AufenthG) §§ 7-36 maddeleri arasında düzenlenmiş ve belirli bir amaçla (örneğin eğitim, çalışma, aile birleşimi, insani koruma) verilen süreli oturum türüdür. Bu iznin verilme amacı ortadan kalktığında, izin de sona erer.

Geçici oturum izinleri şu başlıklar altında verilir:

• İstihdama dayalı oturum (çalışma vizesi, mavi kart)
• Aile birleşimi
• Eğitim amaçlı oturum
• İltica, subsidiar koruma veya geçici koruma kapsamında verilen oturum
• İnsani gerekçelere dayalı oturum

1.2. Süre Uzatımı

İlk verilen oturum izinleri genellikle 1 ila 3 yıl arası geçerlidir. Ancak aşağıdaki şartların sağlanması hâlinde süre uzatımı mümkündür:

• Oturumun dayandığı sebep devam ediyor olmalı (örneğin hâlâ işte çalışılıyor olmalı)
• Geçim kaynağı yeterli olmalı (kamu yardımına bağımlı olunmamalı)
• Suç kaydı olmamalı
• Almanya’da kalınan süre boyunca yükümlülükler yerine getirilmiş olmalı

Süre uzatımı için başvurular, genellikle ikamet edilen şehirdeki Yabancılar Dairesi’ne (Ausländerbehörde) yapılır. Talep edilen belgeler oturum amacına göre değişmekle birlikte, genellikle şu belgeler gereklidir:

• Geçerli pasaport
• Mevcut oturum kartı
• İş sözleşmesi veya gelir belgesi
• Sağlık sigortası
• Kira sözleşmesi

2. KALICI OTURUM İZNİ (NIEDERLASSUNGSERLAUBNIS)

2.1. Tanım ve Hukuki Dayanak

Niederlassungserlaubnis, yani süresiz oturum izni, yabancılara Almanya’da sürekli ikamet etme ve çalışma hakkı verir. Bu izin türü, AufenthG §9 maddesi ile düzenlenmiştir. Bu statü ile birlikte yabancı kişi artık yalnızca vize süresine bağlı bir statüde değil, kalıcı bir ikamet hakkına sahip olur.

2.2. Genel Şartlar

Kalıcı oturum izni almak için başvuran kişinin aşağıdaki koşulları karşılaması gerekir:

• En az 5 yıl geçerli bir oturum izni ile Almanya’da kesintisiz ikamet
• Geçimini kendi imkânlarıyla sağlayabiliyor olmak (kamu yardımı almamak)
• Zorunlu emeklilik sigortasına en az 60 ay prim ödemiş olmak
• Yeterli düzeyde Almanca bilgisi (B1)
• Toplumsal düzene uyumlu yaşamak (suç işlememiş olmak)
• Almanya’nın hukuki ve toplumsal düzenine dair temel bilgilere sahip olmak (örneğin entegrasyon kursu sertifikası)
• Yeterli büyüklükte konut

Bu koşulların hepsinin eş zamanlı olarak sağlanması gerekir. Ancak istisnai durumlar da mevcuttur.

3. İSTİSNALAR VE ÖZEL DURUMLAR

3.1. Mavi Kart Sahipleri (Blaue Karte EU)

EU Blue Card ile Almanya’da çalışan nitelikli iş gücü için kalıcı oturum süresi daha kısadır. Şartlar:

• En az 33 ay çalışmış olmak ve emeklilik sigortası ödemiş olmak
• B1 düzeyinde Almanca belgesi sunulursa süre 21 aya düşer
• İş sözleşmesi devam ediyorsa kalıcı oturum için başvuru yapılabilir

3.2. Yüksek Nitelikli Çalışanlar (§19d AufenthG)

Araştırmacılar, akademisyenler, yöneticiler gibi yüksek nitelikli kişiler, Almanya’da girişte doğrudan süresiz oturum izni alabilirler. Bu istisnai uygulama, nitelikli beyin göçünü teşvik etmeye yöneliktir.

3.3. Aile Birleşimiyle Gelenler

Alman vatandaşı ile evli olan kişiler, eşleriyle 3 yıl birlikte yaşadıktan sonra kalıcı oturum başvurusu yapabilirler. Koşullar:

• Evlilik hâlâ devam ediyor olmalı
• Temel Almanca bilgisi (A2 düzeyi yeterli olabilir)
• Geçim kendi imkânlarıyla sağlanıyor olmalı

3.4. Mülteci ve Koruma Statüsü Sahipleri

Mülteci, subsidiar koruma veya insani gerekçeyle oturum almış kişiler:

• 5 yıl ikamet (mülteci için 3 yıl),
• Dil, gelir ve entegrasyon şartlarını sağlayarak
• Kalıcı oturum iznine geçebilirler.

4. BAŞVURU SÜRECİ VE DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

4.1. Başvuru Süreci

Başvuru ikamet edilen yerin bağlı olduğu Ausländerbehörde üzerinden yapılır. Gerekli belgeler:

• Pasaport
• Mevcut oturum kartı
• Gelir belgeleri
• Sigorta dökümleri
• Dil sertifikası (telc, Goethe, ÖSD vb.)
• Entegrasyon kursu sertifikası (varsa)

İnceleme süreci 2 ila 8 hafta arası sürebilir.

4.2. Değerlendirme

Yabancılar Dairesi:

• Mali bağımsızlık,
• Entegrasyon düzeyi,
• Hukuka uygun davranışları değerlendirerek
• Kalıcı oturum izninin verilip verilmeyeceğine karar verir.

Başvuru reddedilirse, kişiye yazılı bildirim yapılır ve idari yargıya başvurma hakkı doğar.

5. KALICI OTURUMUN SAĞLADIĞI HAKLAR

• Almanya’da süresiz yaşama ve çalışma hakkı
• Sosyal haklardan yararlanma (eğitim, sağlık, emeklilik)
• İş yeri kurabilme, serbest meslek yürütme
• İşten ayrılınca vize kaybetmeme
• Bazı durumlarda vatandaşlık başvurusu için ön koşul oluşturma

Ancak bu statü, Almanya dışına uzun süreli çıkış durumlarında kaybedilebilir (örneğin, 6 aydan fazla yurtdışında kalmak).

6. SORUNLAR VE TARTIŞMALI UYGULAMALAR

6.1. Geçim Şartının Zorluğu

Kalıcı oturuma geçmek isteyen pek çok kişi, asgari gelir ve sosyal yardım almama şartını sağlayamadığı için başvurusu reddedilmektedir. Özellikle tek ebeveynli aileler ve düşük gelirli işçiler bu durumdan olumsuz etkilenmektedir.

6.2. Dil Sertifikası ve Eğitim Engeli

B1 düzeyinde Almanca istenmesi, bazı bireyler için büyük bir engel oluşturmaktadır. Eğitim seviyesi düşük, yaşlı veya sağlık sorunları olan kişiler entegrasyon kurslarında zorlanmakta ve kalıcı oturuma geçememektedir.

6.3. Yorum Farklılıkları

Bazı Ausländerbehörde ofisleri, belge değerlendirmelerinde farklı yorumlara gitmekte ve aynı şartları sağlayan kişilere farklı sonuçlar verebilmektedir. Bu da hukuki belirsizlik yaratmaktadır.

7. VATANDAŞLIĞA GEÇİŞ VE KALICI OTURUM

Kalıcı oturum izni, Alman vatandaşlığına geçiş için önemli bir adımdır. Vatandaşlık için:

• Genellikle 8 yıl Almanya’da yaşama
• B1 düzeyinde Almanca bilgisi
• Geçim sağlama
• Temel yurttaşlık bilgisi sınavı (Einbürgerungstest)
• Sabıka kaydının olmaması gerekir

Bazı durumlarda (örneğin entegrasyon kursunu başarıyla bitirme), bu süre 6 yıla kadar indirilebilir.

SONUÇ

Almanya’da geçici oturum izni ile başlayan göçmenlik süreci, bireyin topluma entegrasyonu, ekonomik bağımsızlığı ve hukuki uyumu sayesinde kalıcı oturuma dönüşebilir. Ancak bu süreç, yalnızca beklemeye değil; bilinçli bir şekilde koşulların yerine getirilmesine, hakların takibine ve yasal prosedürlerin doğru işletilmesine bağlıdır.

Yabancılar hukuku bağlamında Almanya, hem koruyucu hem de seçici bir politika izlemektedir. Kalıcı oturuma geçiş hakkı, bu dengenin önemli bir yansımasıdır. Hak sahiplerinin bu süreci doğru yönetmesi, uzun vadeli bir yaşam planı için büyük önem taşımaktadır.