Akaryakıt İstasyonu Bayilik Sözleşmesi Nasıl Hazırlanır?

GİRİŞ

Türkiye’de akaryakıt dağıtım ve perakende sektörü, EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) tarafından sıkı bir şekilde denetlenmekte ve lisanslandırılmaktadır. Bu alanda faaliyet göstermek isteyen girişimciler için en temel hukuki dokümanlardan biri akaryakıt istasyonu bayilik sözleşmesidir. Bu sözleşme, dağıtıcı (tedarikçi) şirket ile istasyon işletmecisi (bayi) arasındaki hak ve yükümlülükleri düzenler. Sözleşmenin doğru ve eksiksiz hazırlanması, hem tarafların haklarının korunması hem de olası uyuşmazlıkların önlenmesi açısından hayati önem taşır.

Bu makalede, akaryakıt istasyonu bayilik sözleşmesinin hukuki dayanakları, hazırlanma aşamaları, önemli maddeleri, riskler ve dikkat edilmesi gereken hususlar detaylı olarak ele alınacaktır.

1. Hukuki Çerçeve

Bayilik sözleşmelerinin düzenlenmesinde aşağıdaki mevzuatlar dikkate alınır:

5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu: Petrol ürünlerinin dağıtımı, depolanması ve satışıyla ilgili temel kuralları belirler.
EPDK Düzenlemeleri: Akaryakıt dağıtımı ve kalite standartlarına ilişkin düzenleyici hükümler.
Türk Borçlar Kanunu (TBK): Sözleşme özgürlüğü, ayıp sorumluluğu ve fesih hükümleri.
Türk Ticaret Kanunu (TTK): Ticari sözleşmeler ve bayilik ilişkilerinin genel çerçevesi.
4054 sayılı Rekabet Kanunu: Bayilik sözleşmelerinde tek taraflı rekabeti engelleyici hükümleri yasaklar.

2. Bayilik Sözleşmesi Nedir?

Akaryakıt bayilik sözleşmesi, lisanslı bir dağıtıcı şirketin ürünlerini belirli bir istasyonda satma hakkını bayiye tanıdığı ve bayiyle ilişkisini hukuki çerçeveye oturttuğu bir sözleşmedir. Bu sözleşme:

Bayinin yalnızca belirli bir dağıtıcıya ait akaryakıtı satmasını düzenler.
İstasyonun marka ve kurumsal kimliğini belirler.
İşletme standartlarını ve yükümlülükleri içerir.

3. Bayilik Sözleşmesinin Temel Özellikleri

Tekelci Yapı: Bayi, yalnızca anlaşma yapılan dağıtıcıdan akaryakıt tedarik eder.
Marka Kullanım Hakkı: Bayi, dağıtıcının markasını ve logosunu kullanma hakkına sahip olur.
Süreli Sözleşme: Genellikle 5-10 yıl süreli yapılır.
Fiyat ve Marj Düzenlemeleri: EPDK’nın belirlediği üst fiyat sınırları çerçevesinde, dağıtıcı ile bayi arasında fiyat ve kar marjı belirlenir.

4. Sözleşme Hazırlama Aşamaları

4.1. Tarafların Tanımı

Dağıtıcı şirketin EPDK lisanslı olması şarttır.
Bayi şirketin unvanı, vergi numarası ve ticaret sicili bilgileri sözleşmeye eklenir.

4.2. Konu ve Kapsam

Sözleşmenin kapsamı; satılacak ürünler (benzin, motorin, LPG vb.), yan hizmetler (market, oto yıkama) ve hizmet standartları açıkça belirtilir.

4.3. Süre ve Yenileme Şartları

Sözleşmenin başlangıç ve bitiş tarihi net olarak yazılır.
Yenileme koşulları ve fesih süreleri düzenlenir.

5. Akaryakıt Bayilik Sözleşmesinde Bulunması Gereken Temel Maddeler

5.1. Tedarik ve Münhasırlık

Bayinin, yalnızca dağıtıcının ürünlerini satma yükümlülüğü açıkça belirtilir.
Dağıtıcının ürün tedariğini kesintisiz sağlama sorumluluğu eklenmelidir.

5.2. Fiyat ve Ödeme Koşulları

EPDK’nın fiyat regülasyonlarına uyulacağı belirtilir.
Ödeme vadeleri, kredi limitleri ve teminat şartları düzenlenir.

5.3. İstasyon Donanımı ve Altyapısı

Pompa, depo ve tabelaların mülkiyeti kime ait olduğu açıkça yazılır.
Dağıtıcının teknik bakım sorumlulukları belirtilmelidir.

5.4. Marka ve Reklam Kullanımı

Bayinin markayı doğru şekilde kullanma yükümlülüğü belirlenir.
Marka imajını zedeleyecek eylemler yasaklanır.

5.5. Kalite Kontrol ve Denetimler

Bayi, akaryakıt kalitesini ve standartlara uygunluğu sağlamakla yükümlüdür.
Dağıtıcı, düzenli kalite kontrol ve denetim yapma hakkına sahip olmalıdır.

5.6. Fesih ve Sona Erme

Taraflardan birinin yükümlülük ihlali halinde haklı nedenle fesih hakkı düzenlenir.
Süre sonunda otomatik yenileme veya fesih prosedürü tanımlanır.

5.7. Uyuşmazlık Çözümü

Tarafların anlaşmazlık durumunda hakem, tahkim (ISTAC) veya yerel mahkeme seçeneği belirtilir.

6. Hukuki Riskler

6.1. Rekabet Hukuku Riskleri

Sözleşmede aşırı kısıtlayıcı hükümler yer alması, Rekabet Kurumu tarafından geçersiz kılınabilir.

6.2. EPDK Uyum Sorunları

Lisanssız faaliyetler veya kalite standardı ihlalleri bayilik sözleşmesini geçersiz kılabilir.

6.3. Tek Taraflı Şartlar

Dağıtıcı şirketin ağır yaptırımlar öngören tek taraflı maddeler koyması, bayii aleyhine hukuki sonuçlar doğurabilir.

7. Bayiler İçin Müzakere Önerileri

Sözleşme Süresi: Çok uzun süreli anlaşmalar yerine esnek sözleşme süreleri talep edin.
Kar Marjı: EPDK’nın belirlediği çerçevede makul kar marjı için pazarlık yapın.
Teminatlar: Yüksek teminat tutarlarının indirilmesi için şartları gözden geçirin.
Teknik Ekipman Sahipliği: İstasyon ekipmanının mülkiyet hakkının kime ait olduğu netleşmeli.

8. Avukat Desteğinin Önemi

Enerji ve ticaret hukuku uzmanı bir avukat:

Bayilik sözleşmesinin EPDK ve Rekabet Kanunu’na uygunluğunu kontrol eder.
Tarafların haklarını koruyacak maddeleri düzenler.
Fesih süreçlerinde veya anlaşmazlıklarda bayiye hukuki destek sağlar.

9. Örnek Bayilik Sözleşmesi Maddesi

“Bayi, sözleşme süresince yalnızca Dağıtıcı tarafından temin edilen akaryakıt ürünlerini satmayı kabul eder. Dağıtıcı, ürünlerin kalite standardını ve düzenli teslimatını sağlamakla yükümlüdür. Bayi, üçüncü taraflardan akaryakıt almayacağını taahhüt eder.”

10. Sonuç

Akaryakıt istasyonu bayilik sözleşmeleri, sektördeki en kritik hukuki belgelerden biridir.

Sözleşmenin doğru hazırlanması, tarafların hak ve yükümlülüklerinin net belirlenmesi ve EPDK kurallarına uyum açısından büyük önem taşır.
Bayiler, tek taraflı dayatılan şartlara karşı hukuki danışmanlık almalı ve tüm maddeleri müzakere etmelidir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title