Aile Hukukunda Boşanma Davalarında Velayet ve Nafaka Konularındaki Yeni Yaklaşımlar

1. Giriş

Boşanma davalarında en hassas konular, çocukların velayeti ve nafaka düzenlemeleridir. Türk Medeni Kanunu (TMK), aile birliğinin sona ermesi halinde çocukların üstün yararını öncelik olarak kabul ederken, eşlerin birbirine ve çocuklarına karşı mali yükümlülüklerini de düzenler.
Son yıllarda, özellikle velayetin paylaşımı (ortak velayet) ve süresiz nafaka uygulaması toplumda tartışmalara neden olmuş, Yargıtay içtihatları ve Anayasa Mahkemesi kararlarıyla yeni yaklaşımlar şekillenmiştir.

2. Velayet Hukuku ve Yeni Yaklaşımlar

2.1. Velayet Kararlarında Esas Ölçüt

TMK m.336 uyarınca boşanma halinde velayet, çocuğun üstün yararı gözetilerek anne veya babadan birine verilir.
Yargıtay 2. HD, 2022/2145 E., 2023/2784 K.:

“Velayet düzenlenirken çocuğun fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimine en uygun ortamı sağlayacak ebeveyn lehine karar verilmelidir.”

2.2. Ortak Velayet Uygulaması

2016 tarihli AYM kararı (2013/2187 başvuru numarası) ve Yargıtay 2. HD içtihatları, boşanma sonrası ortak velayetin mümkün olduğunu kabul etmiştir.
Ortak velayet, özellikle çocuğun anne ve baba ile eşit ilişki kurabilmesi açısından önem taşır. Ancak bu uygulama, tarafların ciddi uyum sorunu yaşamadığı hallerle sınırlıdır.

2.3. Çocuğun Görüşünün Alınması

12 yaş üstü çocukların velayet kararlarında görüşlerinin alınması, Yargıtay içtihatlarında giderek daha fazla önem kazanmaktadır.
BM Çocuk Hakları Sözleşmesi m.12, çocuğun kendisini ilgilendiren konularda görüş beyan etme hakkını güvence altına alır.

3. Nafaka Konularında Yeni Tartışmalar

3.1. Nafaka Türleri

Tedbir Nafakası (TMK m.169): Boşanma sürecinde yoksulluğa düşecek eş için.
Yoksulluk Nafakası (TMK m.175): Boşanma sonrası mali durumu bozulan eş lehine.
İştirak Nafakası (TMK m.182): Çocukların bakım ve eğitim giderlerini karşılamak amacıyla diğer eşin ödediği nafaka.

3.2. Süresiz Nafaka Tartışması

Mevcut düzenleme, yoksulluk nafakasını süresiz olarak öngörmektedir. Bu durum, bazı hallerde hakkaniyete aykırı sonuçlar doğurduğundan, süre sınırı getirilmesi yönünde yoğun bir tartışma mevcuttur.
Yargıtay 3. HD, 2021/4876 E., 2022/3425 K.: “Yoksulluk nafakasının miktarı ve süresi, tarafların sosyal ve ekonomik durumları dikkate alınarak hakkaniyet esasına göre belirlenmelidir.”

3.3. Nafaka Miktarının Uyarlanması

Ekonomik kriz, enflasyon ve hayat pahalılığı nedeniyle nafaka tutarlarının uyarlanması talepleri artmıştır. TMK m.176/4 gereğince nafaka alacaklısı veya borçlusu, koşulların değişmesi durumunda nafaka miktarının artırılması veya azaltılması için dava açabilir.

4. Yargıtay ve AYM Kararlarında Güncel Eğilimler

AYM, 2019/40 E., 2020/9 K. (Boşanma ve Ortak Velayet Kararı): Ortak velayetin çocuğun yararına olduğu hallerde uygulanması gerektiğine hükmetmiştir.
Yargıtay 2. HD, 2023/1421 E., 2023/2985 K.: Çocuğun bakımını üstlenen tarafın çalışıyor olması, iştirak nafakasının kaldırılması için tek başına yeterli sebep değildir.
Yargıtay 3. HD, 2022/7453 E., 2022/10234 K.: Yoksulluk nafakasının yıllık ÜFE artış oranına göre güncellenmesi gerektiği kararı verilmiştir.

5. Toplumsal ve Hukuki Tartışmalar

Süresiz Nafaka Sorunu: Bazı davalarda kısa süren evliliklere rağmen yıllarca nafaka ödenmesi eleştirilmektedir. Meclis’te bu konuda süre sınırı getirilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır.
Ortak Velayet ve Ebeveyn Hakları: Babaların çocuklarıyla yeterince vakit geçirememesi ve velayet hakkının çoğunlukla anneye verilmesi tartışma konusudur.
İştirak Nafakasının Çocuğa Özel Hesaba Yatırılması: Çocuğun ihtiyaçları dışında kullanım riskini önlemek için özel bir hesap sistemine geçilmesi önerilmektedir.

6. Çözüm Önerileri

Yasal Düzenleme: Yoksulluk nafakasına makul bir süre sınırlaması getirilebilir.
Ortak Velayet Modeli: Tarafların uzlaşması halinde çocuk açısından psikolojik destek programları uygulanarak ortak velayet teşvik edilmelidir.
Alternatif Uyuşmazlık Çözümleri: Aile arabuluculuğu sistemi, velayet ve nafaka ihtilaflarının hızlı çözümüne katkı sağlayabilir.

7. Sonuç

Boşanma davalarında velayet ve nafaka konuları, aile hukukunun en hassas noktalarıdır. Çocuğun üstün yararı ve tarafların ekonomik dengesi, Yargıtay ve AYM kararlarında da öncelikli kriter olmaya devam etmektedir.
Önümüzdeki dönemde hem ortak velayet uygulamasının artması hem de nafaka sürelerinin yeniden düzenlenmesi beklenmektedir.

Single Blog Title