Açık Kaynak Kodlu Yazılımlar ile Ticari Kullanım: Ne Kadar Serbestsiniz?

Giriş

Yazılım dünyası, açık kaynak kodlu (open source) yazılımların yaygınlaşmasıyla birlikte önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Geliştiricilere esneklik sağlayan bu yazılımlar, ticari faaliyetlerde de yaygın şekilde kullanılmaktadır. Ancak “açık kaynak” terimi genellikle yanlış anlaşılmakta; birçok kullanıcı bu yazılımların tamamen serbest ve sınırsız şekilde kullanılabileceği yanılgısına düşmektedir. Oysa ki açık kaynak yazılımların da kendilerine özgü lisansları, kullanım koşulları ve hukuki sınırlamaları mevcuttur.

Bu yazıda açık kaynak kodlu yazılımların ticari kullanımı bakımından hukuki sınırlar, ihlallerin olası sonuçları ve dikkat edilmesi gereken hususlar hem Türk Hukuku hem de uluslararası uygulamalar açısından incelenecektir.

1. Açık Kaynak Yazılım Nedir?

Açık kaynak yazılım, kaynak kodlarının herkesin erişimine açık olduğu ve belirli bir lisansla kullanıma sunulan yazılımlardır. Özgürlük, sadece kullanım değil; inceleme, değiştirme ve dağıtma haklarını da içerir. Ancak her açık kaynak lisans, bu hakları aynı kapsamda vermez.

Önemli Açık Kaynak Lisansları:

• GNU General Public License (GPL)
• MIT License
• Apache License
• BSD License

Her bir lisans, kullanım şekli, dağıtım kuralları ve türev eserler üzerindeki haklar açısından farklılık gösterir.

2. Ticari Kullanım Serbest mi?

Evet, birçok açık kaynak lisans ticari kullanımı doğrudan yasaklamaz. Ancak, bu kullanımın koşulları lisansa bağlıdır.

GPL Lisans Örneği:

GPL ile lisanslanan bir yazılımı ticari olarak kullanabilirsiniz ancak yazılımda değişiklik yaptıysanız veya onu başka bir yazılıma entegre ettiyseniz, aynı GPL lisansı altında açık kaynak olarak dağıtmakla yükümlüsünüz. Buna “copyleft” ilkesi denir.

MIT Lisansı:

MIT gibi daha serbest lisanslar ise yazılımı istediğiniz gibi kullanmanıza ve ticari olarak dağıtmanıza olanak tanır. Ancak genellikle orijinal yazarlara atıf yapılması zorunludur.

3. Hangi Durumlar Hukuka Aykırıdır?

• Kaynak kodu kapatmak (GPL gibi lisanslarda)
• Ticari ürün içinde açık kaynak kodu kullanıp lisans şartlarını yerine getirmemek
• Yazara atıf yapmamak
• Lisans metnini ürüne dahil etmemek
• Yazılımı kendinize aitmiş gibi göstermek

Bu ihlaller, hem sözleşmesel sorumluluk hem de fikri mülkiyet ihlali doğurur.

4. Türk Hukukunda Açık Kaynak Lisansların Geçerliliği

Türk Hukukunda açık kaynak lisanslar, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu kapsamında eser sözleşmesi veya lisans sözleşmesi niteliği taşır. Bu sözleşmelerin ihlali, sözleşmeye aykırılık ve/veya 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında eser sahibinin manevi ve mali haklarına tecavüz teşkil edebilir.

Örneğin:

• Kodun sahibine atıf yapılmadan kullanım, FSEK m.71 kapsamında cezai yaptırım doğurabilir.
• Kodun lisans şartlarına aykırı şekilde ticari ürünlere entegre edilmesi, haksız rekabet ve sözleşmeye aykırılık teşkil edebilir.

5. Uluslararası Uygulamalar ve Dava Örnekleri

• Jacobsen v. Katzer (ABD, 2008): Açık kaynak lisans ihlallerinin sadece sözleşme değil aynı zamanda telif hakkı ihlali sayılabileceğine dair önemli bir karardır.
• Skype – Open Source İhlali: Skype, açık kaynaklı bir yazılımı ticari ürüne dahil etmiş fakat lisans şartlarını yerine getirmemiş; bu durum sonradan açıklandıktan sonra kaynak kodları paylaşmak zorunda kalmıştır.

Bu örnekler, ticari şirketlerin dahi açık kaynak lisanslarına aykırı davrandıklarında ciddi sonuçlarla karşılaştığını göstermektedir.

6. Şirketler ve Geliştiriciler Ne Yapmalı?

Açık kaynak yazılım kullanan kişi veya kurumların aşağıdaki önlemleri alması gerekir:

• Lisans türünü belirleyin ve anlayın: Hangi lisansın ne tür yükümlülükler getirdiğini bilin.
• Lisans metnini okuyun: MIT, GPL, Apache gibi lisanslarda atıf ve paylaşım yükümlülüklerine dikkat edin.
• Lisans uyumluluğu analizi yapın: Birden fazla açık kaynak kodu bir arada kullanılıyorsa, lisansların birbiriyle çelişip çelişmediğini kontrol edin.
• İç denetim ve belgelemeyi sağlayın: Özellikle ticari ürün geliştiren şirketlerde, açık kaynak kodlarının kullanımı için iç politika oluşturulmalı.
• Açık kaynak yazılım kullanımına ilişkin politika oluşturun: Her yazılım geliştiricisinin, lisans kurallarına uygun hareket ettiğine dair denetim mekanizması kurun.

7. Yargıtay ve AİHM Açısından Değerlendirme

Her ne kadar Yargıtay açık kaynak özelinde çok sayıda içtihat üretmemiş olsa da, genel anlamda lisans sözleşmesi ihlallerinde FSEK ve Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca koruma sağlamaktadır.

AİHM kararlarında ise, dijital haklar ile ifade özgürlüğü arasında denge kurulması gerektiği vurgulanmaktadır. Ancak ticari kullanım söz konusu olduğunda, telif hakkına dayalı sınırlamalar ön plana çıkar.

8. Sonuç ve Değerlendirme

Açık kaynak kodlu yazılımların ticari kullanımı mümkündür ancak “tamamen serbest” olduğu yanılgısına düşmek ciddi hukuki sonuçlar doğurabilir. Geliştiriciler, girişimciler ve şirketler için açık kaynak lisansların dikkatli incelenmesi ve lisans koşullarına uygun davranılması kritik önem taşır.Açık kaynak dünyası, özgürlük kadar sorumluluk da getirir.

Stj.Öğr. Esmanur AKTAŞ