ABD’de Mülteci Hakları Nasıl Korunuyor?
GİRİŞ
ABD, tarihsel olarak dünyanın çeşitli bölgelerinden gelen zulüm ve ayrımcılığa uğramış milyonlarca mülteciye kapılarını açan ülkelerden biridir. Mültecilere yönelik haklar ve koruma mekanizmaları hem ulusal hukuk hem de ABD’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar çerçevesinde şekillenir. Günümüzde ABD’de mülteci statüsü tanınan kişiler için haklar, güvence ve yükümlülükler hem uygulamada hem mevzuatta çok yönlü olarak düzenlenmiştir.
Bu makalede, ABD’de mülteci haklarının hukuki dayanakları, başvuru ve koruma süreçleri, sosyal haklara erişim, vatandaşlığa geçiş yolları, yargı kararları ve uygulamadaki güncel sorunlar ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.
1. ABD’de Mülteci Statüsünün Tanımı ve Hukuki Dayanakları
ABD Göçmenlik ve Vatandaşlık Yasası (Immigration and Nationality Act – INA), “mülteci”yi, ırkı, dini, milliyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşü nedeniyle zulüm görme korkusu bulunan kişi olarak tanımlar.
ABD’nin mülteci hukukunun temelini;
-
1951 Cenevre Sözleşmesi ve 1967 Protokolü
-
INA’nın 101(a)(42) bölümü
-
ABD Yüksek Mahkemesi ve Federal Mahkeme içtihatları
oluşturur.
ABD’de “refugee” statüsü, genellikle ABD dışında yapılan başvurular için kullanılır; ülke içindeki başvurular ise “asylee” (sığınmacı) olarak adlandırılır, ancak çoğu haklar bakımından aynıdır.
2. ABD’de Mülteci Başvuru Süreci ve Koruma Mekanizmaları
A. Dışarıdan Mülteci Başvurusu
-
Mülteci adayları, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) veya ABD Büyükelçiliği aracılığıyla başvuruda bulunur.
-
Güvenlik ve kimlik incelemeleri yapılır, mülakat ve belge kontrolleri sonrasında ABD Dışişleri Bakanlığı ve USCIS onayı gerekir.
-
ABD’ye varan mülteciler, ilk anda “Refugee Admissions Program” kapsamında özel yerleştirme ve destek alır.
B. ABD İçinden Başvuru
-
ABD topraklarında bulunan ve zulüm görme riski altında olan yabancılar, sığınma (asylum) başvurusunda bulunabilir.
-
Kabul edilen asylee’ler ile mültecilerin yasal hakları büyük ölçüde aynıdır.
3. ABD’de Mülteci Statüsünün Sağladığı Temel Haklar
A. Yasal Oturum ve Çalışma Hakkı
-
Mülteci statüsünde kabul edilenler ABD’de bir yıl süreyle yasal oturum ve çalışma hakkına sahiptir.
-
Bu süre sonunda Green Card (daimi oturum) için başvuru yapabilirler.
B. Kimlik ve Sosyal Güvenlik
-
Mülteci statüsünde olanlar, ABD Sosyal Güvenlik Numarası (SSN) alabilir.
-
Sürücü belgesi ve eyalet kimlik kartı edinme hakkı vardır.
C. Eğitim Hakkı
-
Mülteci çocuklar, devlet okullarında ücretsiz eğitim hakkına sahiptir.
-
Üniversite düzeyinde eyalet destekli burs, federal öğrenci kredileri ve eğitim yardımlarına başvuru mümkündür.
D. Sağlık ve Sosyal Yardımlar
-
Medicaid: Mültecilere, varışlarından itibaren belirli süreyle Medicaid sağlık sigortası sunulur.
-
Refugee Cash Assistance (RCA): İlk dönemde nakdi yardım ve geçim desteği
-
Supplemental Nutrition Assistance Program (SNAP): Gıda ve temel ihtiyaç desteği
-
ORR (Office of Refugee Resettlement): Barınma, iş bulma, dil eğitimi ve sosyal uyum programları sağlar.
E. Aile Birleşimi Hakkı
-
Mülteci statüsü kazananlar, eş ve 21 yaş altı bekar çocukları için aile birleşimi başvurusu yapabilir.
-
Form I-730 ile 2 yıl içinde aile bireyleri ABD’ye getirtilebilir.
F. Seyahat Hakkı
-
ABD mültecileri, ülke dışına çıkmak için Refugee Travel Document (I-131) başvurusu ile özel seyahat belgesi alabilir.
-
Zulüm göreceği ülkeye geri dönüş halinde statü kaybedilir.
4. Vatandaşlığa Geçiş ve Uzun Vadeli Haklar
-
Mülteci statüsünde ABD’de 1 yıl yasal ikamet sonrası Green Card başvurusu (Lawful Permanent Resident)
-
Green Card aldıktan 5 yıl sonra vatandaşlık başvurusu yapılabilir (Naturalization)
-
Tüm sosyal, ekonomik ve hukuki haklar ABD vatandaşları ile eşitlenir
5. Mültecilerin Yargı Hakları ve Koruma Yolları
A. Adil Yargılanma ve Hukuki Temsil
-
Başvurunun reddi halinde, göçmenlik mahkemesi ve federal temyiz yolları açıktır.
-
Mülteciler, ücretsiz veya düşük ücretli avukat desteği alabilir.
B. Sınır Dışı Edilmeme (Non-Refoulement)
-
ABD, mültecileri zorla geldikleri ülkeye göndermeme yükümlülüğü altındadır.
-
Non-refoulement ilkesi, uluslararası hukukta temel bir insan hakkı kabul edilir ve ABD mevzuatında korunur.
C. Kötü Muamele ve Ayrımcılığa Karşı Koruma
-
Mülteciler, federal ve eyalet yasaları gereği, ayrımcılık ve kötü muameleye karşı özel korumaya sahiptir.
-
Çocuklar ve kadınlar için ilave sosyal hizmet ve koruma mekanizmaları bulunur.
6. Sıkça Sorulan Sorular
Mülteci statüsü alınamazsa ne olur?
Başvuru reddedilirse, temyiz yolları ve bazı durumlarda alternatif koruma (withholding of removal, CAT) imkanları vardır.
Mültecilerin ABD dışına çıkma hakkı var mı?
Evet, ancak sadece Refugee Travel Document ile; kendi ülkelerine dönüş statü kaybına neden olur.
Mülteciler federal yardımlardan yararlanabilir mi?
Evet, belirli bir süre için (genellikle ilk 8 ay) sağlık, nakit ve sosyal yardım programları mültecilere açıktır.
Mülteci çocuklar ücretsiz eğitim alabilir mi?
Evet, tüm devlet okulları mülteci çocuklara açıktır.
7. ABD Federal, Yargıtay ve AİHM Kararları Bağlamında
ABD federal mahkemeleri, mültecilerin sınır dışı edilmeme hakkını ve başvuruların adil yargı ilkelerine göre değerlendirilmesini zorunlu görür.
ABD Yüksek Mahkemesi, “non-refoulement” ve “adil yargılanma” ilkelerine vurgu yapar.
AİHM ise, ABD’ye benzer şekilde mültecilere sağlanacak minimum koruma standartlarının altını çizer.
8. Güncel Sorunlar ve Uygulama Zorlukları
-
Mülteci kotası ve başvuru süreçlerindeki gecikmeler
-
Sınır bölgelerinde hızlı yargılama uygulamaları
-
Dil ve kültür uyumu, psikolojik travma sorunları
-
Güvenlik kontrollerinde yaşanan uzun bekleme süreleri
9. Sonuç ve Hukuki Değerlendirme
ABD’de mülteci hakları hem iç hukukta hem de uluslararası yükümlülükler çerçevesinde geniş güvenceler altındadır. Mülteci statüsü kazananlar; oturum, çalışma, sağlık, eğitim, sosyal yardım ve aile birliği gibi temel haklardan yararlanır, uzun vadede Green Card ve vatandaşlığa geçiş yolları açıktır. Uygulamada kimi zorluklar bulunsa da, ABD, mülteci koruması konusunda hala dünyanın en etkin sistemlerinden birini sunmaktadır.
Her mülteci başvurusu, özgün vakıa ve belgelerle desteklenmeli, başvurucuların hak kaybı yaşamaması için profesyonel hukuki destek alınması önerilir.
About Post Author
