ABD’de İltica Edenler Hangi Yasal Haklara Sahiptir?

GİRİŞ

Amerika Birleşik Devletleri, uluslararası hukuk ve kendi iç mevzuatı uyarınca zulüm gören veya ciddi insan hakları ihlallerine maruz kalan bireyler için sığınma (iltica) hakkı tanıyan ülkelerden biridir. ABD’ye iltica edenlerin hakları, hem 1951 Cenevre Sözleşmesi ve 1967 Protokolü hem de Amerikan Göçmenlik ve Vatandaşlık Yasası (Immigration and Nationality Act – INA) çerçevesinde belirlenmiştir. İltica başvurusunun kabulü halinde sığınmacıların hem kısa hem de uzun vadede sahip olabileceği haklar hukuki olarak koruma altındadır.

Bu makalede, ABD’de iltica başvurusunda bulunan kişilerin sahip olduğu yasal haklar, iltica sürecinin işleyişi, sığınmacıların yararlanabileceği sosyal ve hukuki imkanlar, Green Card ve vatandaşlığa geçiş yolları ile güncel içtihat ve uygulamalar detaylı şekilde incelenecektir.

---

1. ABD’de İltica (Asylum) Hakkının Temel Hukuki Dayanağı

ABD, Cenevre Sözleşmesi uyarınca “zulüm görme tehlikesi” taşıyan yabancılara iltica hakkı tanır.
ABD Göçmenlik ve Vatandaşlık Yasası’nın (INA) 208. bölümü, sığınmacıların yasal statüsünü, başvuru ve koruma şartlarını düzenler.
İltica başvurusu iki ana şekilde yapılabilir:

• Affirmative Asylum: Kişi, ülkeye yasal yoldan giriş yaptıktan sonra (örn. vizeyle) ABD içinde USCIS’e başvurur.

• Defensive Asylum: Kişi, sınır dışı edilme (removal/deportation) sürecinde veya kaçak giriş sonrası sınırda sığınma talep eder.

---

2. ABD’de İltica Edenlerin Yasal Statüsü

İltica başvurusu kabul edilen kişilere “asylee” statüsü tanınır.
Asylee’ler ABD’de yasal olarak oturma, çalışma ve seyahat haklarına sahip olur. Bu statü, başvuru sahibinin eşi ve 21 yaş altı çocuklarına da uygulanır (aile birleşimi).

---

3. ABD’de İltica Edenlerin Yasal Hakları

A. Oturma ve Çalışma Hakkı

• Yasal Oturum:
  İltica başvurusu kabul edilen kişiler ABD’de süresiz olarak yasal oturma hakkı kazanır.

• Çalışma İzni (EAD):
  İltica başvurusundan itibaren 180 gün geçtikten sonra başvuran çalışma izni (Employment Authorization Document – EAD) talep edebilir. Başvurusu kabul edilenler için otomatik EAD verilir.

B. Kimlik ve Sosyal Güvenlik

• Sosyal Güvenlik Numarası:
  İltica kabul edilirse, başvuran sosyal güvenlik numarası (SSN) alabilir. Bu numara ile iş bulma, banka hesabı açma ve resmi işlemler yapılabilir.

• Kimlik Belgesi:
  Eyalet bazında sürücü belgesi veya kimlik kartı almak mümkündür.

C. Sağlık ve Sosyal Yardımlar

• Sağlık Hizmetleri:
  Asylee’ler Medicaid, eyalet sağlık programları ve acil sağlık hizmetlerinden yararlanabilir.

• Nakit ve Gıda Yardımları:
  ABD’de yeni kabul edilen sığınmacılara bir süreliğine “Refugee Cash Assistance (RCA)” ve “Supplemental Nutrition Assistance Program (SNAP)” gibi yardımlar sağlanır.

• Sosyal Hizmetler:
  Barınma, istihdam danışmanlığı, dil kursları ve mesleki eğitim programları, iltica edenlere açık olan sosyal hizmetlerdendir.

D. Eğitim ve Çocuk Hakları

• Devlet Okullarında Eğitim:
  Asylee ve sığınmacıların çocukları ABD’de ücretsiz devlet okullarında eğitim hakkına sahiptir.

• Burs ve Öğrenci Kredileri:
  Asylee statüsünde olanlar, belirli eyaletlerde üniversite bursları ve federal öğrenci kredilerine başvurabilirler.

E. Aile Birleşimi ve Sponsorluğu

• Eş ve Çocuklar için Başvuru (Form I-730):
  Asylee, statü kazandıktan sonraki 2 yıl içinde eşi ve 21 yaş altı bekar çocukları için aile birleşimi başvurusu yapabilir.

• Yakın Akraba Sponsorluğu:
  ABD vatandaşlığına geçtikten sonra daha geniş aile sponsorluğu mümkündür.

F. Green Card ve Vatandaşlık Başvurusu

• Green Card (Daimi Oturum):
  Asylee statüsünde bir yıl yasal olarak ABD’de kaldıktan sonra Green Card (dai̇mi̇ oturum izni – Lawful Permanent Resident) başvurusu yapılabilir.

• ABD Vatandaşlığı:
  Green Card alındıktan sonra beş yıl ABD’de yasal ikamet eden asylee’ler vatandaşlık için başvuru hakkı elde eder.

G. Seyahat Hakkı

• Travel Document (Refugee Travel Document):
  ABD’de asylee olanlar, yasal olarak ülke dışına çıkmak için özel bir seyahat belgesi (I-131) başvurusu yapabilir.
  Dikkat: Sığınma gerekçesinin bulunduğu ülkeye seyahat ciddi risk ve statü kaybı doğurabilir.

H. Hukuki Koruma ve Ayrımcılık Yasağı

• Federal ve Eyalet Koruması:
  Asylee’ler ABD yasalarına tabidir, ayrımcılığa karşı korunur ve çalışma hayatında eşit haklara sahip olur.

• Adil Yargılanma ve Temsil Hakkı:
  Sığınmacılar, göçmenlik mahkemelerinde avukat tutma, başvuruya itiraz etme ve temyiz haklarından yararlanabilirler.

---

4. ABD’de İltica Edenlerin Sorumlulukları ve Kısıtlamalar

• ABD yasalarına ve kamu düzenine uymak zorunludur.

• Sahte beyan, kamu düzenini bozucu fiil, ağır suç işlemek iltica ve Green Card’ın iptaline neden olabilir.

• Sığınma gerekçesinin bulunduğu ülkeye dönmek veya o ülkenin pasaportunu kullanmak risklidir.

---

5. Sıkça Sorulan Sorular

İltica başvurusu kabul edilene kadar çalışabilir miyim?
Başvurudan itibaren 180 gün sonra çalışma izni başvurusu yapılabilir, izin alınmadan yasal çalışma mümkün değildir.

Ailem ABD’de değilse onları getirebilir miyim?
Evet, asylee statüsünden sonra Form I-730 ile eş ve 21 yaş altı bekar çocuklar için başvuru yapılabilir.

İltica eden biri kamu yardımlarından yararlanabilir mi?
Evet, belirli sosyal yardım ve sağlık hizmetlerinden faydalanılabilir; kamuya yük olma endişesi iltica statüsünde uygulanmaz.

Green Card’a başvuru şartı nedir?
Bir yıl asylee statüsünde kesintisiz olarak ABD’de ikamet etmiş olmak.

ABD dışına çıkmak mümkün mü?
Evet, ancak sadece Refugee Travel Document ile ve sığınma gerekçesinin bulunduğu ülkeye gitmemek kaydıyla.

---

6. Yargıtay, ABD Federal ve AİHM Kararları Bağlamında

Türkiye’de Yargıtay, ABD’de iltica statüsü alan kişilerin aile ve malvarlığı davalarında bu statünün etkisini göz önüne alır.
ABD federal mahkemeleri, iltica başvurusu ve hakları konusunda titiz delil ve beyan incelemesi yapar; hak ihlallerine karşı hukuki koruma sağlar.
AİHM, sığınmacıların ayrımcılık ve geri göndermeme (non-refoulement) ilkelerine vurgu yapar; iltica hakkını temel insan hakkı kabul eder.

---

7. Sonuç ve Hukuki Değerlendirme

ABD’ye iltica edenler, başvurularının kabulü halinde, uluslararası ve ABD iç hukukunun sağladığı geniş koruma ve haklara sahip olur. Oturum, çalışma, sosyal hizmetlerden yararlanma, aile birleşimi, eğitim, Green Card ve vatandaşlık yolu açıktır.
Ancak sürecin her aşamasında eksiksiz belge ve doğru beyan esastır; statü kaybı ve hak kayıpları için ABD’nin sıkı mevzuatına tam uyum gereklidir. ABD’de iltica edenlerin tüm hakları ve sorumlulukları konusunda güncel ve profesyonel hukuki destek almaları önerilir.