ABD’de Geçici Koruma Statüsü (TPS) Nedir, Kimler Alabilir?
GİRİŞ
ABD, göçmenlik hukukunda hem ulusal hem de uluslararası yükümlülükler çerçevesinde “insani koruma” politikalarına özel bir önem atfeder. Bu kapsamda, kendi ülkelerinde savaş, iç çatışma, doğal afet veya benzeri olağanüstü koşullar nedeniyle geçici olarak güvenli bir ülkede kalması gereken yabancılara Geçici Koruma Statüsü (Temporary Protected Status – TPS) tanıyan ülkelerin başında gelir.
TPS, Amerika’da geçici olarak yasal statü kazanmak, çalışma ve bazı sosyal haklardan yararlanmak isteyen göçmenler için önemli bir hukuki mekanizmadır.
Bu makalede, ABD’de Geçici Koruma Statüsü’nün (TPS) hukuki dayanakları, kimlerin başvurabileceği, başvuru süreci ve şartları, haklar ve yükümlülükler, TPS’nin kapsamı ve uygulamadaki güncel sorunlar, ilgili mahkeme kararları ve Türkiye ile karşılaştırmalar detaylı olarak ele alınacaktır.
1. Geçici Koruma Statüsünün (TPS) Hukuki Dayanağı
ABD Göçmenlik ve Vatandaşlık Yasası (Immigration and Nationality Act – INA) kapsamında, Section 244 TPS’nin temel yasal kaynağını oluşturur.
Department of Homeland Security (DHS), bir ülke vatandaşlarına TPS tanıyıp tanımayacağına karar verme yetkisine sahiptir. DHS, bir ülkeyi TPS kapsamına aldığında, bu ülkeden gelen ve ABD’de bulunan uygun kişilere geçici yasal statü tanır.
2. TPS Kapsamındaki Ülkeler ve Gerekçeleri
DHS, aşağıdaki sebeplerden biri veya birkaçının varlığında bir ülkeye TPS ilan edebilir:
-
Silahlı çatışma veya iç savaş
-
Doğal afet (deprem, sel, kasırga, kuraklık, salgın hastalık)
-
İnsani nedenlerle ülkesine güvenli şekilde dönemeyecek kişilerin korunması
2024 yılı itibarıyla TPS kapsamında olan başlıca ülkeler:
El Salvador, Haiti, Honduras, Nepal, Nicaragua, Sudan, Suriye, Venezuela, Ukrayna ve Yemen
3. TPS Başvuru Koşulları ve Kimler Alabilir?
A. Uyruk Şartı
-
TPS ilan edilen bir ülkenin vatandaşı veya vatansız ise son ikametgahı o ülke olanlar.
B. ABD’de Fiziki Mevcudiyet Şartı
-
DHS’nin ilan ettiği tarihte (veya öncesinde) fiilen ABD’de bulunmak.
-
O tarihten sonra ABD’ye girenler TPS’den yararlanamaz.
C. Başvuru Süresine Uyum
-
TPS için ilan edilen başvuru süresi içinde USCIS’e başvuru yapılmalı.
-
Yenileme dönemlerinde mevcut TPS sahipleri tekrar başvurmak zorunda.
D. Temiz Sabıka ve Kamu Güvenliği
-
Ağır suçtan mahkum olmamak
-
ABD’de “göçmenlikte ciddi ihlal” (ör. yasa dışı giriş sonrası suç, terör bağlantısı) olmamak
E. Diğer Şartlar
-
ABD vatandaşlığı veya Green Card sahibi olmayanlar için geçerlidir.
-
TPS’ye başvuruda bulunanlar, ülkesine güvenli şekilde dönemeyecek durumda olduğunu belgelemeli.
4. TPS Başvuru ve Değerlendirme Süreci
-
Form I-821 ile başvuru (USCIS)
-
Gerekirse çalışma izni için Form I-765 de doldurulabilir.
-
Biyometrik veri (parmak izi) ve kimlik incelemesi
-
Eksiksiz evrak, ülke vatandaşlığı ve ABD’deki fiziki varlık kanıtı (bilet, kira kontratı, okul, banka, iş belgeleri)
-
Sabıka ve kamu güvenliği kontrolü
Başvurular, online veya kağıt üzerinden yapılabilir. Red halinde itiraz ve ek belge sunma hakkı vardır.
5. TPS’nin Sağladığı Haklar
-
Geçici Yasal Statü: ABD’de yasal olarak kalma ve sınır dışı edilmemek
-
Çalışma İzni (EAD): Yasal olarak çalışma ve sosyal güvenlik numarası alma hakkı
-
Seyahat İzni: “Advance Parole” ile sınırlı yurtdışı seyahati
-
Sosyal Haklara Erişim: Bazı eyaletlerde sosyal yardım, eğitim ve sağlık hizmetleri
6. TPS’nin Sınırları ve Sona Ermesi
-
TPS daimi oturum (Green Card) veya vatandaşlık hakkı vermez.
-
Sadece geçici süreyle ABD’de bulunma ve çalışma izni sağlar.
-
DHS, ülke TPS statüsünü kaldırırsa ya da kişi ağır suç işlerse statü otomatik olarak sona erer.
-
TPS sona erdiğinde, kişi yasal başka statüye geçmemişse sınır dışı riski doğar.
7. TPS Sahiplerinin Aile Bireyleri ve Statü Değişikliği
-
TPS, sadece başvurucuya tanınır; aile bireylerine otomatik hak vermez, her biri ayrı başvurmalıdır.
-
TPS’den başka bir yasal statüye geçiş mümkündür (ör. işveren sponsorlu Green Card, aile birleşimi, sığınma).
8. TPS ve Green Card/Vatandaşlık İlişkisi
TPS doğrudan Green Card hakkı sağlamaz; ancak başka uygun bir başvuru yolu bulunursa, TPS sahipleri statü değişikliği (adjustment of status) ile Green Card’a başvurabilirler.
Aksi halde, TPS bitiminde ülkeyi terk etmek zorunda kalabilirler.
9. Sıkça Sorulan Sorular
TPS süresi dolarsa ne olur?
Statü sona erer; kişi ABD’de yasal dayanak olmadan kalırsa sınır dışı edilebilir.
TPS başvurusu varken ABD dışına çıkabilir miyim?
Advance Parole alınmadan ülke dışına çıkmak statü kaybına neden olur.
TPS başvurusu reddedilirse itiraz hakkı var mı?
Evet, ek belge sunulabilir ve sınırlı itiraz yolları açıktır.
Aile üyeleri otomatik TPS alır mı?
Hayır, herkesin ayrı başvurusu gerekir.
Başka statüye geçmek mümkün mü?
Evet, koşulları varsa statü değişikliği yapılabilir.
10. ABD Federal, Yargıtay ve AİHM Kararları Bağlamında
ABD federal mahkemeleri, TPS’nin “geçici ve ayrıcalıklı” bir koruma olduğunu ve iptalinin idari takdire tabi olduğunu belirtir.
Yargıtay, ABD’de TPS sahiplerinin mal paylaşımı, sosyal hak ve aile davalarında bu statünün etkisini dikkate alır.
AİHM, geçici koruma ve toplu sınır dışı yasağı gibi insan hakları ilkelerini vurgular.
11. Sonuç ve Hukuki Değerlendirme
ABD’de Geçici Koruma Statüsü (TPS), savaş, afet veya toplumsal krizler nedeniyle ülkelerine dönemeyen yabancılar için hayati bir güvence sunar.
TPS, oturma ve çalışma izni, sosyal haklar ve geçici hukuki koruma sağlar; ancak daimi statü veya vatandaşlık hakkı vermez.
Başvuru sahiplerinin tüm şartlara uyması, sürelere dikkat etmesi ve yasal prosedürü eksiksiz yürütmesi büyük önem taşır.
TPS, yalnızca geçici bir koruma olup, süresi dolduğunda kişilerin ABD’de yasal statülerini koruyacak ek adımlar atması gerekmektedir.
About Post Author
