AB Vatandaşları ile Evli Olmayan Partnerlerin Hakları Nelerdir? Belçika Uygulamasında Flaman, Valon ve Brüksel Ayrımı Nasıl İşler?

Giriş

Belçika, Avrupa Birliği üyesi olarak hem AB hukukuna hem de kendi federal yapısına bağlı karmaşık bir göçmenlik ve oturum politikası uygular. AB vatandaşlarının Belçika’da oturum ve çalışma hakkı genellikle doğrudan Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı ve AB’nin serbest dolaşım ilkeleri çerçevesinde sağlanırken, AB vatandaşları ile evli olmayan partnerlerin hakları bu standartların ötesinde karmaşık hukuki meseleler doğurmaktadır. Özellikle, Belçika’nın federal yapısı gereği Flaman Bölgesi, Valon Bölgesi ve Brüksel Başkent Bölgesi arasında uygulamalarda önemli farklılıklar bulunmakta, bu durum partnerlerin haklarının kullanımı konusunda belirsizliklere yol açmaktadır.

Bu makalede, AB vatandaşları ile evli olmayan partnerlerin Belçika’daki hakları, bu hakların AB ve Belçika hukukundaki yeri, Flaman, Valon ve Brüksel bölgelerindeki uygulama farklılıkları, hukuki sorunlar ve çözüm yolları ayrıntılı şekilde ele alınacaktır.

---

1. AB Hukuku ve AB Vatandaşlarının Partnerlerine İlişkin Temel İlkeler

Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı, AB vatandaşlarının serbest dolaşım ve yerleşim hakkını güvence altına alırken, bu hakların kapsamına aile üyelerinin de dahil olduğu kabul edilmektedir. Ancak, burada “aile üyesi” tanımı genellikle evlilik, çocuklar ve resmi aile bağı olanları kapsamakta, evli olmayan partnerler (partner sans mariage) bu kapsama doğrudan girmemektedir.

AB’nin 2004 tarihli “Serbest Dolaşım Direktifi” (2004/38/EC), aile üyelerinin sınır ötesi hareket ve ikamet hakkını düzenler; fakat evli olmayan partnerler için üye devletlerin takdir hakkı geniştir. Avrupa Adalet Divanı’nın (ECJ) bazı kararları evli olmayan partnerlerin haklarının tanınması gerektiğini vurgulamakla birlikte, uygulamadaki netlik üye ülkeden ülkeye değişir.

---

2. Belçika Federal Yapısı ve Bölgesel Yetkiler

Belçika, federal bir devlet yapısına sahiptir ve göçmenlik, sosyal yardım, sağlık, eğitim gibi alanlarda yetkiler Flaman Bölgesi (Flandre), Valon Bölgesi (Wallonie) ve Brüksel Başkent Bölgesi (Bruxelles-Capitale / Brussel Hoofdstad) arasında bölünmüştür. Bu durum göçmenlik başta olmak üzere partnerlerin haklarında da uygulama farklılıklarına neden olur.

---

3. AB Vatandaşları ile Evli Olmayan Partnerlerin Hukuki Statüsü

3.1 Federal Göçmenlik Mevzuatı

Belçika’nın federal Yabancılar Yasası (Loi sur les étrangers / Wet betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen) evli olmayan partnerlere doğrudan geniş bir oturum hakkı sağlamaz. Yasal oturum hakkı çoğunlukla evlilik temelli aile birleşimi çerçevesinde tanınır.

3.2 Evli Olmayan Partnerlerin Durumu

Evli olmayan partnerler, genellikle “fiili birliktelik” veya “yasal ortaklık” (cohabitation légale / wettelijke samenwoning) statüsüyle korunabilir. Bu iki statü farklı hukuki sonuçlar doğurur:

• Fiili Birliktelik (Concubinage): Resmi olmayan, birlikte yaşama ve ekonomik paylaşıma dayanan ilişki.

• Yasal Ortaklık: Belçika’da noter huzurunda veya belediyede kayıtlı yasal birliktelik.

Ancak federal göçmenlik yasası, bu statülerin otomatik oturum hakkı sağlaması konusunda kesin bir düzenleme getirmez.

---

4. Bölgesel Uygulamalar: Flaman, Valon ve Brüksel Farklılıkları

4.1 Flaman Bölgesi

Flaman Bölgesi, göçmenlik ve entegrasyon alanında nispeten katı ve belirgin kriterler uygular. Evli olmayan partnerlerin oturum başvurularında, yasal ortaklık veya uzun süreli fiili birliktelik ispatı talep edilir. Flaman Bölgesi göçmenlik daireleri, partnerin gerçek bir ekonomik ve sosyal bağ içinde olduğunu belgeleyen deliller ister.

Ayrıca entegrasyon kurslarına katılım ve Flaman kültürüne uyum da değerlendirme kriterlerindendir.

4.2 Valon Bölgesi

Valon Bölgesi, Flaman Bölgesi’ne kıyasla daha esnek bir yaklaşım sergiler. Evli olmayan partnerlerin birlikte yaşama kanıtı ve finansal destek sağlama gibi koşullar yeterince gösterilirse, oturum izni verilme olasılığı daha yüksektir.

Ancak bu bölgedeki uygulamalar da her başvuru özelinde farklılık gösterebilir.

4.3 Brüksel Başkent Bölgesi

Brüksel, federal yapının karmaşıklığını yansıtarak nispeten liberal ve kozmopolit bir yaklaşım benimser. Burada evli olmayan partnerlerin oturum hakları için, ortaklık ya da birlikte yaşama koşullarının belgelenmesi yeterlidir.

Bölgesel göçmenlik daireleri, AB’nin serbest dolaşım ilkelerini daha geniş yorumlama eğilimindedir.

---

5. Hukuki Sorunlar ve Uygulamada Karşılaşılan Zorluklar

5.1 Hukuki Belirsizlik

Evli olmayan partnerlerin hukuki statüsünün net olmaması, başvuruların reddi ya da uzun prosedürlerle karşılaşılması riskini artırır.

5.2 Kanıt Yükü

Partnerlerin birlikte yaşadığını ve gerçek bir ilişki içinde olduğunu kanıtlamak zordur. Özellikle fiili birlikteliklerde resmi belgeler bulunmaması sıkıntı yaratır.

5.3 Bölgesel Farklılıklar

Flaman, Valon ve Brüksel bölgeleri arasındaki uygulama farklılıkları, göçmenlere yönelik eşitlik ilkesini zedeler ve hukuki belirsizliği artırır.

5.4 Sosyal ve Ekonomik Haklara Erişim

Bazı durumlarda oturum izni verildiğinde dahi evli olmayan partnerlerin sosyal yardım, sağlık sigortası ve çalışma izinleri gibi haklara erişimi kısıtlanabilir.

---

6. Çözüm Önerileri ve Hukuki Değerlendirme

6.1 Hukuki Uyumun Sağlanması

Federal ve bölgesel mevzuatlar arasında uyum sağlanarak, evli olmayan partnerlerin haklarına ilişkin ortak ve açık kurallar oluşturulmalıdır.

6.2 AB Hukukunun Etkin Uygulanması

AB’nin serbest dolaşım ilkeleri ve Avrupa Adalet Divanı kararları doğrultusunda evli olmayan partnerlerin korunması güçlendirilmelidir.

6.3 Kayıt ve Belgeleme Kolaylıkları

Fiili birliktelik veya yasal ortaklık belgelerinin elde edilmesini kolaylaştıracak mekanizmalar geliştirilmelidir.

6.4 Sosyal Hakların Güvence Altına Alınması

Oturum izni alan evli olmayan partnerlerin sağlık, eğitim, çalışma ve sosyal yardımlardan eşit şekilde faydalanması sağlanmalıdır.

---

Sonuç

Belçika’da AB vatandaşları ile evli olmayan partnerlerin hukuki statüsü, AB hukukunun genel ilkeleri ile federal ve bölgesel mevzuatlar arasında karmaşık bir etkileşim içinde şekillenmektedir. Flaman, Valon ve Brüksel bölgelerindeki farklı uygulamalar, partnerlerin haklarını kullanmalarında önemli zorluklar yaratmaktadır.

Hukuki belirsizliklerin giderilmesi ve bölgesel uygulamalardaki farklılıkların azaltılması, göçmen hakları ve aile birliğinin korunması açısından elzemdir. Bu doğrultuda, Belçika’da evli olmayan partnerlerin korunması, hem ulusal hukukta hem de AB hukukunda daha net, eşitlikçi ve adil düzenlemelerle desteklenmelidir.