ZİLYETLEĞİ DEVİR YOLLARI

Zilyetlik, bir eşyanın fiili hakimiyetinin bir kişinin elinde bulundurmasıyla ortaya çıkar. Hukuki terminolojide “zilyetlik,” bir mal üzerinde malın maliki olmaksızın tasarrufta bulunma yetkisini ifade eder. Zilyetlik, mülkiyet hakkından farklıdır; zira zilyet, bir malın sahibi olabileceği gibi sahibi olmasa bile, mal üzerinde fiili hakimiyet kurabilir. Türk Medeni Kanunu’na göre zilyetlik, taşınır ve taşınmaz mallar için farklı şekillerde devredilebilir.

 

1.Teslimle Devir

 

En yaygın zilyetlik devir yöntemi olan teslimle devir, malın üçüncü kişiye teslimi ile gerçekleşir. Türk Medeni Kanunu’na göre, taşınır bir malın zilyetliği, malın fiili olarak üçüncü kişiye teslim edilmesiyle devredilir. Teslim, malın fiziksel olarak teslim alacak üçüncü kişiye verilmesi anlamına gelir. Bu devir şekli, alıcıya mal üzerinde tam hakimiyet kurma yetkisi sağlar. Örneğin, bir kitabın zilyetliği önceki zilyedin yeni zilyede kitabı vermesiyle oluşur.

Uzak elden teslim, zilyetliğin devri yapılırken eşyanın direkt olarak teslim edilmesinden ziyade eşyanın veya eşya üzerinde hakimiyeti sağlayacak araçların zilyetliği edinen üçüncü kişinin hakimiyet alanına girmesiyle oluşan devir yöntemidir. Bir çiftçinin ofisinde bulunurken satın almak için anlaştığı ve tarlanın yakınında bulunan depoda olan buğdayın direkt teslim edilmek yerine yerinin söylenmesi buna örnek oluşturur.

Kısa elden teslim ise Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmemesi rağmen uygulamada kullanılan bir teslim yöntemidir. Bu yöntemde zilyetliği elinde bulundurulan kişinin zilyetlik sebebi ve türü değiştirilir. Eşyayı kiralayarak elinde bulunduran kişinin bu süreç içinde maliki ile anlaşarak eşyayı satın alması buna örnek oluşturur.

 

2.Zilyetliğin Havalesi

 

Zilyetliğin havalesi, dolaylı zilyet olan kişinin zilyetliğini başka bir kişiye devretmesidir. Bu durumda, malı fiilen elinde tutan kişinin rızasına gerek yoktur, ancak ona bildirim yapılması gerekebilir. Örneğin, bir malın kiracısının zilyetliğindeyken malikinin değişmesi durumunda, eski malik dolaylı zilyetliğini yeni malik olan kişiye devreder. Bu devir, genellikle hukuki bir anlaşma ile gerçekleştirilir ve malın fiziksel olarak el değiştirmesi gerekmez. Örneğin bir depoda bulunan malların zilyetliği, depo işletmecisine yapılan bir bildirimle devredilebilir. Bu durumda malın zilyetliği fiili olarak değil, hukuki olarak devredilmiş olur.

 

3.Hükmen Teslim

 

Hükmen teslim, malın fiziksel olarak teslim edilmesi gerekmeksizin, zilyetliğin devrini sağlayan bir başka yöntemdir. Türk Medeni Kanunu’nun 979. maddesi, hükmen teslimi düzenler. Bu yöntemde, mal zilyetliğinin devri için taraflar arasında bir anlaşma yapılır ve bu anlaşmaya dayalı olarak zilyetlik hukuki olarak devredilmiş kabul edilir. Bu devir yöntemi, özellikle büyük hacimli ve taşınması zor malların zilyetliğinin devrinde tercih edilir. Sergide satın alınan bir tablonun zilyetliği devredilmesine rağmen sergi süresince orada durması hükmen teslime örnek oluşturur.

 

 4.Mülkiyetin Saklı Tutulduğu Satışlar

 

Mülkiyetin saklı tutulduğu satışlar, malın zilyetliğinin devri ile ilgili özel bir durumu ifade eder. Malın zilyetliğinin alıcıya devredilebileceğini ancak mülkiyet hakkının satıcıda kalacağını öngörür. Bu durumda, alıcı malı kullanma ve tasarruf yetkisine sahip olur, ancak mülkiyet hakkı belirli bir koşulun (örneğin, tüm taksitlerin ödenmesi) yerine getirilmesine kadar satıcıda kalır. Bu durum genellikle taksitle satışlarda ortaya çıkar.

 

5.Mahkeme Kararıyla Zilyetliğin Devri

 

Zilyetliğin devri, bazı durumlarda mahkeme kararıyla da gerçekleştirilebilir. Bu, özellikle taraflar arasında anlaşmazlık olduğunda veya zilyetliğin hukuka aykırı olarak devredildiği iddialarının bulunduğu durumlarda söz konusu olabilir. Mahkeme, zilyetliğin devriyle ilgili bir karar verdiğinde, bu karar kesinleştiğinde zilyetlik devredilmiş olur. Taşınır davası bu duruma örnek verilebilir.

 

6.Kapsamlı Devir İşlemleri: Taşınmazlarda Zilyetlik

 

Taşınmaz mallarda zilyetliğin devri, taşınır mallara göre daha karmaşık ve uzun süreçler gerektirir. Taşınmazların zilyetliği, genellikle tapu sicilinde yapılacak değişiklikle devredilir. Ancak, taşınmazın zilyetliği fiziksel olarak da devredilebilir. Örneğin, bir evin zilyetliği, evin anahtarlarının yeni sahibine teslim edilmesiyle devredilebilir. Ancak, bu devir işleminin hukuken geçerli olabilmesi için tapu sicilinde de gerekli değişikliklerin yapılması ve tescil edilmesi zorunludur.

 

7.Zilyetliğin Korunması ve Devri

 

Türk Medeni Kanunu, zilyetliğin korunmasına yönelik çeşitli hükümler içermektedir. Zilyetlik hakkı, hukuka aykırı olarak elinden alınan kişi tarafından dava yoluyla korunabilir. Bununla birlikte zilyetliğin idari yolla korunması da mümkündür. Ayrıca, zilyetlik hakkının devri de hukuki güvence altına alınmıştır. Zilyetlik devrinde, tarafların iradeleri ve kanun hükümleri doğrultusunda hareket edilmesi büyük önem taşır.

 

8.Zilyetliğin Devri ve Üçüncü Kişilerle İlişkiler

 

Zilyetliğin devri, sadece taraflar arasındaki ilişkiyi değil, aynı zamanda üçüncü kişileri de etkileyebilir. Özellikle taşınmaz mallarda, zilyetliğin devrinin tapu siciline işlenmesi, üçüncü kişilerin bu devirden haberdar olmalarını sağlar ve hukuki güvenliği artırır. Taşınır mallarda ise, zilyetliğin devri ile birlikte üçüncü kişiler bu devirden haberdar olmasa bile, zilyetlik hakkı devreden kişi tarafından alıcıya geçirilmiş olur.

 

Sonuç

 

Zilyetliğin devri, Türk Medeni Kanunu’nda çeşitli yollarla düzenlenmiştir. Teslim, zilyetliğin havalesi ve hükmen teslim gibi yöntemler, taşınır ve taşınmaz malların zilyetliğinin devrinde yaygın olarak kullanılır. Mülkiyetin saklı tutulduğu satışlar, özellikle taksitle satışlarda önemli bir yer tutar. Zilyetliğin devri, tarafların iradesine dayalı olarak gerçekleştirilir ve hukuki güvence altına alınır. Zilyetliğin devri sırasında, tarafların hak ve yükümlülüklerini bilmesi, olası uyuşmazlıkların önüne geçilmesi açısından önemlidir. Zilyetlik, hukuka uygun bir şekilde devredildiğinde, yeni zilyet mal üzerinde fiili hakimiyet kurarak tasarruf yetkisine sahip olur.