Türk Ceza Hukukunun Kişi Bakımından Uygulama Alanı

Türk Ceza Hukuku, suç teşkil eden fiilleri ve bu fiillerin faillerine uygulanacak yaptırımları düzenleyen bir hukuk dalıdır. Ceza hukuku, toplum düzenini koruma, suç işleyenleri caydırma ve adaleti sağlama amacı güder. Bu bağlamda, ceza hukukunun kişi bakımından uygulama alanı, hangi kişilerin Türk Ceza Kanunu (TCK) hükümlerine tabi olacağını belirler. Bu yazıda, Türk Ceza Hukukunun kişi bakımından uygulama alanını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Türk Ceza Hukukunun Genel Esasları

Suç ve Ceza

Suç, kanunun suç olarak tanımladığı ve yaptırım bağladığı hukuka aykırı fiillerdir. Ceza ise suç işleyen kişilere kanunun öngördüğü yaptırımlardır. Türk Ceza Kanunu, suçların ve cezaların esaslarını belirlerken, ceza hukukunun temel ilkelerine dayanır. Bu ilkeler arasında “kanunilik”, “kusurluluk”, “orantılılık” ve “insan onuruna saygı” ilkeleri bulunmaktadır.

Ceza Hukukunun Temel İlkeleri

• Kanunilik İlkesi: Bir fiilin suç sayılabilmesi ve cezalandırılabilmesi için, bu fiilin kanunda açıkça suç olarak tanımlanmış olması gerekmektedir.
• Kusurluluk İlkesi: Kişinin cezalandırılabilmesi için kusurlu bir davranışta bulunmuş olması gerekmektedir. Kusur, kast veya taksir şeklinde olabilir.
• Orantılılık İlkesi: Suç ile ceza arasında adil bir orantı bulunmalıdır. Cezalar, işlenen suçun ağırlığına uygun olmalıdır.
• İnsan Onuruna Saygı İlkesi: Ceza hukukunda insan onuruna saygı esastır. Cezalar, insan onurunu zedelemeyecek şekilde uygulanmalıdır.

Türk Ceza Hukukunun Kişi Bakımından Uygulama Alanı

Türk Ceza Kanunu, kural olarak Türkiye’de işlenen suçlar için uygulanmakla birlikte, bazı durumlarda yurt dışında işlenen suçlar için de uygulanabilir. Bu bağlamda, TCK’nın kişi bakımından uygulama alanı şu başlıklar altında incelenebilir:

1.Vatandaşların Durumu                                                                                                                                          

 a.Türkiye’de İşlenen Suçlar

Türk Ceza Kanunu, Türkiye sınırları içinde işlenen suçlar için uygulanır. Türkiye’de işlenen suçlar, failin uyruğuna bakılmaksızın TCK hükümlerine tabidir. Bu kapsamda, Türkiye’de suç işleyen yabancı uyruklu kişiler de TCK’ya göre yargılanır ve cezalandırılır.

b.Yurt Dışında İşlenen Suçlar

Türk vatandaşlarının yurt dışında işledikleri suçlar da bazı durumlarda TCK’ya göre cezalandırılabilir. TCK’nın 10. maddesi, Türk vatandaşlarının yurt dışında işledikleri belirli suçlar için Türk mahkemelerinin yargılama yetkisini düzenler. Bu suçlar arasında kasten öldürme, yaralama, cinsel saldırı, çocuk istismarı gibi ciddi suçlar bulunmaktadır.

TCK Madde 10 – Türk vatandaşının yurt dışında işlediği suç:

(1) Bir Türk vatandaşı, Türk kanunlarına göre müebbet hapis veya beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren bir suçu yurt dışında işlerse Türkiye’de yeniden yargılanır.

2.Yabancıların Durumu                                                                                                                                                  

a.Türkiye’de İşlenen Suçlar

Yabancı uyruklu kişiler, Türkiye’de suç işlediklerinde TCK hükümlerine tabidir. Türkiye’de suç işleyen yabancılar, Türkiye’de yargılanır ve cezalandırılır. Bu durum, yabancı ülke vatandaşlarının Türkiye’de bulundukları süre boyunca Türk hukukuna uymak zorunda olduklarını gösterir.

b.Yurt Dışında İşlenen Suçlar

Yabancıların yurt dışında işledikleri suçlar, kural olarak TCK’ya göre cezalandırılmaz. Ancak, bazı istisnai durumlarda yabancıların yurt dışında işledikleri suçlar için de Türk mahkemeleri yetkili olabilir. TCK’nın 11. maddesi, yabancıların yurt dışında işledikleri bazı suçlar için Türk mahkemelerinin yargılama yetkisini düzenler. Bu suçlar arasında insanlığa karşı suçlar, soykırım ve işkence gibi uluslararası nitelikte suçlar bulunmaktadır.

TCK Madde 11 – Yabancının yurt dışında işlediği suç:

(1) Yabancı bir kişinin, Türk kanunlarına göre müebbet hapis veya beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren bir suçu yurt dışında işlemesi durumunda Türkiye’de yargılanması mümkündür.

3.Cumhurbaşkanı ve Milletvekillerinin Durumu                                                                                        

a.Cumhurbaşkanının Durumu

Cumhurbaşkanı, görev süresi boyunca bazı hukuki ayrıcalıklara ve dokunulmazlıklara sahiptir. Anayasa’nın 105. maddesi, Cumhurbaşkanının görev süresi boyunca cezai sorumluluğunu düzenlemektedir. Cumhurbaşkanının görevini yerine getirirken işlediği iddia edilen suçlar, meclis tarafından soruşturma izni verilmedikçe yargılanamaz.

Anayasa Madde 105 – Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu:

(1) Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önerge ile soruşturma açılması istenebilir.  

 b.Milletvekillerinin Durumu

Milletvekilleri, yasama dokunulmazlığına sahiptirler. Anayasa’nın 83. maddesi, milletvekillerinin dokunulmazlığını düzenler. Milletvekilleri, görevleri süresince suç işleseler dahi, Meclis kararı olmaksızın yargılanamazlar. Ancak, ağır ceza gerektiren suçüstü halleri ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasa’nın 14. maddesindeki durumlar hariç tutulur.

Anayasa Madde 83 – Yasama dokunulmazlığı:

(1) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmaları sırasında ileri sürdükleri oy, söz ve düşüncelerden, Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmamak şartıyla sorumlu tutulamazlar.

4.Diplomatik ve Konsolosluk Temsilcilerinin Durumu

Diplomatik ve konsolosluk temsilcileri, görevli bulundukları ülkede bazı ayrıcalıklara ve dokunulmazlıklara sahiptir. Bu kişiler, görevli oldukları ülkenin ceza yasalarına tabi olmazlar. Ancak, bu ayrıcalık ve dokunulmazlıkların kötüye kullanılması durumunda, gönderen devletin ceza yasalarına tabi olabilirler.

a.Diplomatik Temsilciler

Diplomatik temsilciler, bulundukları ülkenin ceza yasalarına tabi değildir. Ancak, gönderen devlet, diplomatik temsilcinin yargılanması için dokunulmazlığını kaldırabilir.

b.Konsolosluk Temsilcileri

Konsolosluk temsilcileri, görevli bulundukları ülkede bazı dokunulmazlıklara sahiptir. Ancak, bu dokunulmazlıklar, diplomatik temsilcilerin dokunulmazlıklarından daha sınırlıdır. Konsolosluk temsilcileri, görevleriyle ilgili olmayan suçlardan dolayı bulundukları ülkenin ceza yasalarına tabi olabilirler.

5.Askeri ve Güvenlik Personelinin Durumu

Askeri ve güvenlik personeli, görevli bulundukları yerlerde ve görevleri sırasında işledikleri suçlar için özel yasal düzenlemelere tabidir. Bu kişiler, genellikle askeri yargı veya özel mahkemeler tarafından yargılanır.

a.Askeri Personel

Askeri personel, görevleri sırasında veya askeri alanlarda işledikleri suçlar için askeri ceza yasalarına ve askeri mahkemelere tabidir. Askeri suçlar ve askeri disiplin suçları, askeri yargı tarafından değerlendirilir.

b.Güvenlik Personeli

Polis ve diğer güvenlik personeli, görevleri sırasında işledikleri suçlar için özel yasal düzenlemelere tabidir. Bu kişiler, genellikle görevli bulundukları yerin yetkili mahkemeleri tarafından yargılanır.

6.Uluslararası Suçlar ve Evrensel Yargı Yetkisi

Bazı suçlar, uluslararası nitelikte olup evrensel yargı yetkisine tabidir. Bu suçlar arasında soykırım, insanlığa karşı suçlar, savaş suçları ve işkence gibi ağır ihlaller bulunmaktadır. Türk Ceza Kanunu, bu tür suçlar için evrensel yargı yetkisini tanır ve bu suçları işleyen kişilerin Türk mahkemeleri tarafından yargılanabilmesine olanak sağlar.

a.Soykırım ve İnsanlığa Karşı Suçlar

Soykırım ve insanlığa karşı suçlar, uluslararası hukukta en ciddi suçlar arasında yer alır. TCK, bu suçları işleyen kişilerin Türkiye’de yargılanabileceğini öngörür. Bu tür suçlar, zamanaşımına tabi değildir ve evrensel yargı yetkisi kapsamında değerlendirilir.

b.Savaş Suçları ve İşkence

Savaş suçları ve işkence, uluslararası hukukta evrensel yargı yetkisine tabi olan diğer ciddi suçlardır. TCK, bu tür suçları işleyen kişilerin Türk mahkemeleri tarafından yargılanabilmesine olanak tanır. Bu suçlar da zamanaşımına tabi değildir ve evrensel yargı yetkisi kapsamında değerlendirilir.

Sonuç

Türk Ceza Hukukunun kişi bakımından uygulama alanı, TCK’nın kapsamına giren kişileri ve bu kişilerin hangi durumlarda Türk ceza yasalarına tabi olacağını belirler. Türkiye’de işlenen suçlar, failin uyruğuna bakılmaksızın TCK hükümlerine tabi olup, yurt dışında işlenen bazı suçlar için de Türk mahkemeleri yetkilidir. Cumhurbaşkanı, milletvekilleri, vatandaşlar, yabancılar, diplomatik ve konsolosluk temsilcileri, askeri ve güvenlik personeli, belirli koşullar ve düzenlemeler doğrultusunda Türk Ceza Kanunu’na tabi olurken, uluslararası suçlar evrensel yargı yetkisi kapsamında değerlendirilir.