Giriş: İlaç Tanıtım Elemanları (İTE) Global Şirketlerin Kritik Sahra Gücüdür

Uluslararası ilaç şirketleri uzun süredir:

• Rekabet,

• Ticari sırların korunması,

• Müşteri portföyünün güvenliği,

• Etkinlik bilgilerinin kontrolü,

• Pazar stratejisinin gizliliği

gibi sebeplerle çalışanlarına “non-compete / rekabet yasağı” ve “çalışma yasağı / tedbir kararı” uygulatmaktadır.

Özellikle:

• ABD eyalet mahkemelerinin rekabet yasağı kararları

• İngiltere ve Almanya’nın “injunction” kararları

• İsviçre, Hollanda ve İskandinav ülkelerinin tedbir kararları

sıkça gündeme gelmektedir.

Bu kararlar Türkiye’de faaliyet gösteren uluslararası ilaç firmaları açısından kritik bir soru doğurur:

Bu yabancı çalışma yasakları Türkiye’de geçerli midir? Tanınır mı? Tenfiz edilir mi?

---

1. Çalışma Yasağı ve Rekabet Yasağı Türkiye’de Sıkı Kurallara Tabidir

Türk Borçlar Kanunu m.444–447 uyarınca:

✔ Rekabet yasağı en fazla 2 yıl olabilir

✔ Coğrafi ve konu bakımından sınırlı olmalıdır

✔ Çalışanın ekonomik geleceğini tamamen yok edemez

✔ Sözleşme yapılırken yazılı şekil zorunludur

Bu şartları taşımayan rekabet hükümleri geçersizdir.

Dolayısıyla:

➡️ Yabancı bir mahkemenin 5 yıllık veya geniş alanlı bir çalışma yasağı kararı Türk hukukunda geçersiz sayılır.

---

2. Yabancı Mahkemelerin İTE Hakkında Verdiği Tedbir Kararları Türkiye’de Tanınabilir mi?

Genel kural:

İşçi–işveren ilişkisine ilişkin yabancı tedbir kararları, kamu düzeni nedeniyle Türkiye’de tanınamaz.

Gerekçeler:

A. Çalışma özgürlüğü anayasal haktır (AY m.48).

Türkiye’de çalışan bir kişinin çalışma hakkını sınırlayan yabancı karar kamu düzenine aykırıdır.

B. Rekabet yasağı TBK m.444–447 ile sınırlandırılmıştır.

Bu sınırların dışında kalan yabancı kararlar uygulanamaz.

C. Türk mahkemelerinin iş hukuku alanında geniş yetkisi vardır.

İş ilişkisi Türkiye’de yürütülüyorsa yer mahkemesi yetkilidir.

D. Tedbir kararları tenfize elverişli değildir.

MÖHUK m.50 ve devamında “kural olarak ihtiyati tedbirlerin tenfizi mümkün değildir.”

---

3. ABD ve İngiltere’de Verilen Çalışma Yasaklarının Türkiye’deki Durumu

ABD eyalet mahkemeleri:

• 3–5 yıllık

• Tüm ülkeyi kapsayan

• Sektör genelini yasaklayan

çalışma yasakları vermektedir.

İngiltere’de ise injunction kararları daha dengelidir ancak yine de:

• Coğrafi sınır belirsiz

• Süre yüksek

• Çalışana ciddi sınırlama

getirebilir.

Bu kararlar Türkiye’de:

➡️ kamu düzenine aykırı olduğundan tanınamaz ve tenfiz edilemez.

Yargıtay bu konuda çok katıdır.

---

4. Hangi Yabancı Çalışma Yasağı Kararları Türkiye’de Tanınabilir? (Nadir Haller)

Teorik olarak, aşağıdaki şartları taşıyan çok sınırlı yabancı kararlar tanınabilecektir:

✔ En fazla 2 yıl sürelidir

✔ Belirli bir coğrafi alanla sınırlıdır

✔ Belirli bir müşteri grubu ile sınırlandırılmıştır

✔ Çalışanın mesleki yaşamını tamamen engellemez

✔ Tazminat karşılığıdır (rekabet yasağı bedeli vardır)

✔ Türk kamu düzenine açıkça aykırı değildir

Ancak uluslararası ilaç şirketlerinin aldığı kararlar genellikle bu kriterleri karşılamaz.

---

5. Türkiye’deki İlaç Tanıtım Elemanlarının Yabancı Kararlardan Etkilenmesine Dair 4 Kritik Nokta

---

1) Kişi Türkiye’de çalışıyorsa yabancı karar uygulanamaz

—> Çalışma özgürlüğü anayasal hak olduğu için.

---

2) Yabancı karar iş sözleşmesinin feshi gerekçesi olamaz

—> Firma bunu yaparsa işçi işe iade ve tazminat kazanır.

---

3) Türkiye’de yeni bir işe başlamasını engelleyecek yabancı karar yok hükmündedir

---

4) Sadece ticari sırların korunmasına yönelik sınırlı kararlar dikkate alınabilir

—> Örneğin “iletişim listesini kullanma” yasağı.

---

6. Yabancı Çalışma Yasaklarının Türkiye’de Şirketler Açısından Doğurduğu Dolaylı Etkiler

Her ne kadar tanınmasa da yabancı kararlar:

✔ Şirket içi disiplin süreçlerinde etkili olabilir

✔ Sözleşmesel sorumluluk doğurabilir

(Sponsor–distribütör arasında)

✔ Ticari sır koruma davalarında delil olabilir

✔ İlaç pazarlama stratejilerinde risk analizine konu olabilir

Ancak bunlar “çalışmayı engelleme” niteliği taşımaz.

---

7. İlaç Şirketleri İçin Stratejik Uyum Önerileri

A. Rekabet yasağı Türkiye’ye özel hazırlansın

—> ABD/AB versiyonunun aynısını uygulamak hatadır.

B. İTE sözleşmeleri TBK m.444–447’ye göre revize edilmeli

C. Ticari sırların korunması ayrı protokollerle güvence altına alınmalı

D. Yabancı tedbir kararlarına dayanarak çalışanı işten çıkarma yoluna gidilmemeli

E. Know-how ve müşteri verilerine erişim sınırlanmalı

F. Yurtdışı çalışma yasağı düzenlemeleri Türkiye’de uygulanabilir hâle dönüştürülmeli

---

8. Çalışanlar (İTE) İçin Hukuki Koruma

✔ Türkiye’de çalışıyorsanız yabancı karar sizi bağlamaz

✔ İşveren yabancı kararı gerekçe gösteremez

✔ Rekabet yasağı sadece 2 yıl olabilir

✔ Baştan geçersiz rekabet yasağı hükümleri hiçbir sonuç doğurmaz

✔ Çalışma özgürlüğü anayasal haktır

---

9. Sonuç: Yabancı Çalışma Yasaklarının Türkiye’de Uygulanması Mümkün Değildir ve İlaç Sektörü Bu İlkeye Göre Hareket Etmelidir

2025 uygulamasına göre:

• Yabancı mahkemelerin çalışma yasakları Türkiye’de kamu düzenine aykırıdır

• İhtiyati tedbir niteliğindeki injunction kararları tenfiz edilemez

• TBK m.444–447 uygulanır

• İlaç tanıtım elemanlarının çalışma özgürlüğü anayasal koruma altındadır

• Şirketlerin global sözleşme şablonlarını Türkiye’ye uyarlaması zorunludur

Çalışma yasağı uyuşmazlıklarında MÖHUK + İş Hukuku + Ticari Sır Koruması birlikte değerlendirilmelidir.